Morgunblaðið - 14.12.1986, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 1986
C 11
„Við verðum að hefja einarða
og skilyrðislausa baráttu
gegn hverskyns trúarbrögðum“
■ TÍMANNA TÁKN? |
Róm er orðin
höfuðborg
flækinganna
Fyrir rúmum áratug hafði
Rómaborg sérstöðu meðal
annarra höfuðborga í Vestur-
Evrópu að því leyti að það sáust
engir flækingar og útigangsfólk á
götum úti.
Nú hefur borgin eilífa jafnað metin
við aðrar borgir svo að um munar.
Þar er svo mikið af útigangsfólki,
að félagsráðgjafar eru ráðþrota og
sjá engin úrræði til þess að ráða fram
úr vandamálum þessa fólks sem á
hvergi höfði sínu að halla.
A fornum söguslóðum Rómaborgar
getur að líta eymd mannlífsins í
margs kyns tilbrigðum, allt frá
skringilegum og kátlegum sérvitring-
um, sem hafa kosið að leggjast út,
til blásnauðra atvinnuleysingja.
Talið er að flækingar í Rómaborg
séu 2000 talsins, en fjöldi hinna
sígildu umrenninga, sem fara stöðugt
á svig við lög og reglur samfélags-
Fagurt yfirbragð
var vísað á dyr
Geðsjúkum
ins, hefur haldizt lítið breyttur um
langa hríð. Aftur á móti hefur því
fólki fjölgað stöðugt, sem hrekst út
á stræti borgarinnar sakir sárrar
neyðar og örvæntingar. Meðalaldur
flækinga lækkar og heimilislausum
konum fjölgar.
Rannsóknarstofnunin Labos hefur
skýrt frá því að flækingar sem leita
á náðir kaþólsku hjálparstofnunar-
innar Caritas og annarra slíkra
stofnana, séu flestir innan við 45 ára
og 34% séu innan við þrítugt.
DROTTINN MINN DÝRI
Gorbachev
varar við
trúrækninni
Mikhail Gorbachev hefur ekki
verið margorður um af-
stöðu sína til trúarbragða frá því
hann tók við embætti aðalritara
Kommúnistaflokksins. Nú fyrir
skömmu brá hann út af venjunni
og hvatti til „skilyrðislausrar bar-
áttu gegn trúarbrögðum" í
sunnanverðum Sovétrikjunum þar
sem múhameðstrú á sterk ítök í
fólki frá fornu fari.
Þessi orð aðalritarans komu fram
í ræðu sem hann flutti fyrir háttsetta
flokksmenn og embættismenn í Tash-
kent, sem er höfuðborg Sovétlýðveld-
isins Uzbekstan, en þar hafði hann
skamma viðdvöl á leið sinni til Ind-
lands. A þessum slóðum er múham-
eðstrú mjög útbreidd. Helztu blöðin
í Sovétríkjunum gátu ekki um þessa
ræðu, en mjög sjaldgæft er að þau
blöð láti undir höfuð leggjast að birta
ræður leiðtogans.
Á hinn bóginn var skýrt frá ræð-
unni í stuttu máli í blaðinu Pravda
Vostoka en það er opinbert málgagn
Kommúnistaflokksins í Uzbekistan.
Gorbachev fór ekki einungis hörð-
um orðum um trúarbrögð heldur
einnig um spillingu og bágborið efna-
hagslíf í héraðinu. Hann sakaði
starfsmenn Kommúnistaflokksins um
að taka þátt í helgiathöfnum og sagði
meðal annars: „Umfram allt verðum
við að taka hart á kommúnistum og
háttsettum embættismönnum sem
þykjast standa vörð um hugsjónir og
siðgæði kommúnismans, en styðja og
styrkja afturhaldssöm sjónarmið og
taka sjálfir þátt í trúarathöfnum.“
Leiðtoginn sagði ennfremur: „Við
verðum að hefja einarða og skilyrðis-
lausa baráttu gegn hvers kyns
trúarbrögðum. Jafnframt verðum við
að efla pólitískt starf og áróður fyrir
trúleysi."
Aðalritarinn hefur áður gagnrýnt
spillingu og bágborið efnahagslíf í
Uzbekistan en hann hefur aldrei fyrr
vikið einu orði að múhameðstrú og
menningu hennar sem er í stöðugri
sókn. Hins vegar hefur hann talað
um „helzta vandamálið" og trúlega
er þar átt við múhameðstrú, þótt
ekki hafi hann tekið það fram. Um
SJÁ: Drottinn minn dýri
Flestir umrenningar, sem leita
ásjár hjá hjálparstofnunum, eru ít-
alskir en fjöldi útlendinga vex jafnt
og þétt. Þeir eru nú 12,5% af heildar-
fjöldanum.
Kunnugur maður sagði fréttastofu
Reuters að ástæður fyrir hinni vax-
andi örbirgð væru fjórar að minnsta
kosti. Hjá ungu fólki væri algengt
að það sliti sambandi við fjölskyldur
sínar og væri það oft í kjölfar vímu-
efnaneyzlu. Margir hefðu glatað
sambandi við átthaga sína vegna
flutninga til borgarinnar og loks
væri um að ræða atvinnuleysi og
húsnæðisleysi.
Don Luigi Liegro, presturinn sem
rekur hjálparstofnunina Caritas, seg-
ir að ennfremur leiti þangað mikið
af geðsjúklingum. Þeim hafi bókstaf-
lega verið fleygt út á götuna þegar
gerðar voru lagabreytingar á starf-
semi ríkisrekinna geðsjúkrahúsa árið
1978, sem hafði í för með sér brott-
rekstur fjölda sjúklinga. Ef geðsjúkl-
ingar eiga ekki ættingja, sem eru
fúsir til að annast þá eða greiða fyr-
ir þá vist á einkasjúkrahúsi, eru þeim
öll sund lokið nema gatan.
- BARRY MOODY
það bil 50 milljónir sovézkra borgara
aðhyllast múhameðstrú eða tengjast
henni á einhvern átt og er það tiltölu-
lega lítill hluti sovézkra borgara sem
eru alls um 280 milljónir talsins. Á
hitt ber að líta að fólksfjölgun er
miklu meiri hjá þeim sem eru múham-
eðstrúar en öðrum borgurum Sov-
étríkjanna og dæmið lítur því þannig
út að árið 2000 verði einn af hveijum
þremur hermönnum í Rauða hernum
úr fjölskyldu sem aðhyllist múha-
meðstrú.
I Uzbekistan er meirihluti íbúanna
múhameðstrúar eða rúmlega 18 millj-
ónir. En þetta sovétlýðveldi hefur
haft slæmt orð á sér á undanförnum
árum af öðrum ástæðum. Þar þreifst
meiri spilling en annars staðar í Sov-
étríkjunum undir stjórn Sharf Rash-
idov flokksmformanns en hann lézt
í embætti árið 1983. Opinberar fram-
kvæmdir drógust mjög úr hömlu í
stjórnartíð hans því að byggingarefni
sem ætlað var fyrir barnaheimili og
spítala var notað til að reisa glæsihús
fyrir helztu flokksgæðingana. Þá
voru lagðar veðhlaupabrautir fyrir
forréttindafólkið og opinberu fé varið
til þess að reisa kynbótastöðvar fyrir
hross í einkaeign.
- MARIN WALKER
■ „MISS MARY“
Hróður
Hemingways
var henni að
lokum allt
Mary Welsh Heming-
way, sem lést fyrir
skömmu, var fjórða eigin-
kona Ernest Hemingway og
ekkja hans og átti ekki alltaf
sjö dagana sæla í sambúð-
inni við rithöfundinn. Þegar
fór að halla undan fæti fyr-
ir honum og geðheilsan að
bresta kom það í hennar
hlut að ala önn fyrir honum
og hún gerði hvað hún gat
til að breiða yfir, að hann
svipti sig lífi.
„Miss Mary“, eins og Hem-
ingway kallaði hana oft í
bréfum sínum, fæddist í Min-
nesota og var 36 ára gömul
þegar bandaríski rithöfundur-
inn Irwin Shaw kynnti hana
fyrir Hemingway í London
árið 1944. Hemingway var níu
árum eldri en Mary og þá þeg-
ar farinn að hafa áhyggjur af
að þunnt hárið væri farið að
slá dálitlum fölskva á karl-
mennskuímyndina. Mary, sem
starfaði hjá Time—Life-útgáf-
unni, var gift Noel Monks,
áströlskum blaðamanni hjá
Daily Mail, en þriðja eiginkona
Hemingways, rithöfundurinn
Martha Geíhorn, hafði þá þeg-
ar farið fram á skilnað.
Hemingway varð strax hrifinn
af Mary, eins og sýndi sig
best í því að hann varð sér úti
um mynd af manni hennar,
stillti henni upp við klósettið
og skaut á hana með skamm-
byssu. Að sjálfsögðu fór
klósettið líka í þúsund mola
og varð af heilmikið vatnsflóð.
Hjónaband þeirra Mary og
Hemingway var oft mjög
stormasamt og á sjálfan brúð-
kaupsdaginn í Havanna árið
1946 rifust þau svo heiftar-
lega, að Mary tók saman
foggur sínar og ætlaði að fara
burt. Þá braut Hemingway
odd af oflæti sínu og bað hana
afsökunar, en það var nokkuð,
sem hann átti ekki auðvelt
með síðar á ævinni.
Miss Mary, sem var ýmsu
vön úr fréttamennskunni,
stundaði veiðar ásamt manni
sínum undan Kúbu, var með
MARY WELSH - Storma-
samt hjónaband
honum á andaskytteríi í Idaho
og á Ítalíu og hún fór með
honum á nautaat á Spáni og
í veiðiferðir til Afríku. Hún
varð ófrísk árið 1946 en
misstri fóstrið og var nærri
farin sjálf. Þakkaði hún Hem-
ingway, að hún skyldi öðlast
lífsviljann aftur en hann vék
varla frá rúmi hennar í veik-
indum hennar.
Um langan aldur átti Hem-
ingway vingott við ýmsar
konur á Kúbu og Mary umbar
það með mestu þolinmæði.
Eftir því sem tímar liðu átti
hún hins vegar æ erfiðara með
að þola hve hann saknaði liðins
tíma, æsku- og manndómsár-
anna, sem voru löngu liðin.
Mary stóð við hlið hans
þrátt fyrir allan drykkjuskap-
inn, sem átti mikinn þátt í að
eyðileggja hann, en síðasta
árið þeirra saman var ein sam-
felld martröð. Þá var Heming-
way alltaf með annan fótinn
á Mayo-sjúkrahúsinu þar sem
reynt var að hjálpa honum
með rafmagnslækningum, en
árla morguns dag einn batt
hann loks enda á líf sitt með
því að skjóta sig í höfuðið.
Mary náði sér aldrei almenni-
lega eftir áfallið, sem hún varð
fyrir þegar hún fann mann
sinn með hálft höfuðið skotið
af. Fyrst í stað reyndi hún að
láta líta út fyrir, að um slys
hefði verið að ræða, en síðan
vildi hún, að manns síns yrði
minnst sem gallalauss mikil-
mennis og skáldjöfurs.
Sjálfsævisaga Miss Mary er
í þessum dúr. í henni reynir
hún að breiða yfir misfellurnar
í sambúð þeirra og geðveikina,
sem gerði lífið með honum oft
og tíðum óbærilegt.
- W.J. WEATHERBY
hún af því bæði vinsæl og umdeild
því að hún vildi ekki láta yfirvof-
andi ógæfuna taka öll völd í lífi sínu.
„Eg starfa og lifi með því hugar-
fari, að lífið hafi tilgang," skrifaði
hún í júlí 1942 en þá óttaðist hún,
að hún yrði brátt flutt í burt. Karl
Smelik, útgefandi dagbókarinnar,
segir að stöðug viðleitni hennar til
að verða að betri og heilli mann-
eskju valdi því, að skrif hennar eigi
erindi við alla menn á öllum tímum.
Heildarútgáfa á verkum Hilles-
um, dagbókinni og bréfunum,
kemur út í kjölfar endurútgáfu á
hinni frægu dagbók Önnu Frank
en frásagnir hennar af lífinu í felum
fyrir nasistum hafa lengi verið
táknrænar fyrir þjáningar gyðinga.
Dagbók Önnu Frank var fyrst gefin
út á sjötta áratugnum en þá leist
útgefendum ekkert á dagbók Hilles-
um þar sem þeim þótti of mikið
vera um heimspekilegar vangavelt-
ur.
Frá 1981 hefur Dagbók Etty
Hillesum verið gefin út í 170.000
eintökum og er það risavaxið upp-
lag í landi þar sem fæstar bækur
seljast í meira en 10.000 eintökum
og aðeins metsöluhöfundar komast
yfir 100.000. Síðan hefur bókin
verið þýdd á flest vestur-evrópu-
málanna auk hebresku og japönsku.
Hillesum komst hjá því að vera
flutt strax í útrýmingarbúðirnar
með því að bjóðast sjálf til að vinna
að hjálparstörfum í Westerbork-
búðunum en vegna veikinda var hún
þó lengst af í Amsterdam. Vinir
hennar buðust til að fela hana eins
og fjölskyldu Önnu Frank en hún
hafnaði því, kvaðst vilja deila örlög-
um með þjóð sinni.
Hillesum fór í Westerbork-búð-
irnar sem sjálfboðaliði í júní árið
1943 en mánuði síðar var hún orð-
in að venjulegum fanga. í bréfi frá
einum vina hennar, sem sá hana
stíga upp í lestina til Aushwitz,
segir meðal annars:
„Þá er Etty líka farin til Pól-
lands. Foreldrar hennar og bróðir
hafa verið flutt burt en hún fór í
vagr.i með ókunnugu fólki af því
að hún gat ekki horft upp á örvænt-
ingu foreldra sinna.“
- RAYMOND GIJSEN
LEIÐARLOK — Vöruflutningavagninn sem flutti Etty til búðanna var „ekki svo slæmur“ að hennar
dómi. Myndin hér er af atriði úr sjónvarpsmynd um Auschwitz.
Aðeins hálfum mánuði áður hafði
hún sent bréf frá hollensku búðun-
um, illa lýstum timburkofum í
mýrlendinu austast í landinu, þar
sem hún sagði frá hlutskipti gyðing-
anna, sem áttu að leggja upp daginn
eftir í sína hinstu ferð.
„Þegar ég segi, að þessa nótt
hafi ég verið í helvíti, hvaða merk-
ingu skyldirðu þá leggja í það,“
segir Hillesum í bréfinu til vinar
síns og lýsir því síðan, sem hún
upplifði. Skelfingu ungrar stúlku,
konu sem svipti sig lífi, fæðingar-
hríðum annarrar konu, barnsgráti
og örvæntingu.
í skrifum sínum dregur Hillesum
upp mynd af lífi gyðinganna í
fangabúðunum í Hollandi en sjálf
lagði hún mikið starf af mörkum í
þágu trúbræðra sinna þar. Varð