Tíminn - 09.10.1965, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 9. oktober .1965
TlMINN
11
GÉORGES SIMENON
13
ann láta frá sér heyra.
Eins og þessi enska kona sem
hvarf væri ekki alveg meira en
nægjanlegt.
Lonise Bourget horfði á hann
frá glngganum, eins og hún
reyndi að lesa hugsanir hans og
það vildi svo til að hann var að
hugsa um hana, hann var að hugsa
um hvort h'ún hefði í raun og
veru séð vinnuveitanda sinn
skrifa nafnlausu hótunarbréfin.
Ef ekki — myndi það ger-
breyta öllu.
4. kafli.
Fyrir nálega þrjátíu árum þeg-
ar Maigret — þá nýkvæntur —
hafði enn verið einkaritari lög-
reglustjórans í Rue Rochechourt,
hafði konan hans stöku sinnum
komið til hans á skrifstofuna um
hádegið. Þau féngu sér snarl sam-
an og gáfu sér því næst tíma til
að reika um stræti og götur og
Maigret mundi að á einum slík-
um degi — snemma vors — höfðu
þau reikað á þessar slóðir.
Þá höfðu verið fleiri barnfóstr-
ur en núna, flestar voru í rönd-
óttum einkennisbúningi. Búnaður
barnanna gáfu í skyn ríkidæmi og
þægindi og járnstólarnir meðfram
gangstígunum voru nýmálaðir í
skærgulum lit, og gömul kona með
fjólur á hattinum sínum kastaði
brauðmolum til fuglanna.
— Þegar ég er orðinn höfðs-
maður...,„ . hafði hann þá sagL í
spaugi.
Og þá höfðu þau tvö horft á
íburðarmikil húsin sem glóðu í sól
skininu og þau höfðu rabbað um
hið ánægjulega og friðsæla líf,
sem lifað væri innan þessara
veggja.
Ef nokkur í allri Parísarborg
hafði kynnst ömurlegustu hliðum
mannlegrar reynslu, sem dag eftir
dag hafði orðið áskynja um sann-
leikann að baki hlutanna, þá var
það Maigret sjálfur, og samt hafði
hann aldrei látið til fulls af þeirri
sannfæringu sinni.
ÚTVARPIÐ
Laugardagur 9. október
7.00 Morgunútvarp 12.00 Hádegis
útvarp Tónleikar. 13.00 Óskalög
sjúkllnga. Kristín Anna Þórarins
Idóttir kynn-
ir lögin
14.20 Um-
ferðarþáttur. Pétur Sveinbjarn
arson hefur umsjón á hendi. 14.
30 f vikulokin þáttur í umsjá
Jónasar Jónassonar. Tónleikar.
Talað um veðrið. 15-00 Fréttir.
Samtalsþættir. 16.00 Um sumar
dag. Andrés Indriðason kynnir
fjörug lög 16.30 Veðurfregnir
Söngvar í léttum tón. 17.00 Frétt
ir. Þetta vil ég heyra Friðrik Jóns
son bóndi á Halldórsstöðum í
Reykjadal velur sér hljómplötur
18.00 Tvítekin lög 18.50 Tilkynn-
ingar 19.20 Veðurfregnir 19.30
Fréttir. 20.00 ,Elskendurnir“.
smásaga eftir Sinclair Lewis. Þýð
andi: Torfey Steinsdóttir. Lesari:
Lárus Pálsson leikari. 20.20 Lög
úr ópernnni „Porgy og Bess“ eft
ir George Gershwin . 21.00 Leik
rit: „Hellir heimspekinganna"
Leikstjóri: Jón Sigurbjömsson.
22.00 Fréttir og veðurfregnir. 22.
10 Danslög 24.00 Dagskrárlok.
Kannski gerðust harmlegri at-
burðir í átta af tíu af þeim hús-
um, sem lágu að garðinum. En
hann hafði aldrei andað að sér eins
ömurlegu andrúmslofti og ríki í
þessu húsi. Allt virtist falskt og
illt, frá því augnabliki að maður
gekk fram hjá vistarveru dyra-
varðarins og þjónsins, sem
hvorki var þjónn né dyravörður
þrátt fyrir einkennisbúnað sinn,
heldur fyrrverandi veiðiþjófur og
morðingi.
— Og hvað var Herra Jósep,
hinn skuggalegi fulltúi að gera
uppi á efstu hæð hússins.
Jafnvel Louise Bourget virtist
ekki raunveruleg með drauma
sína um að giftast bílstjóranum
og opna veitingakrá í Giens.
Hinn fyrrverandi slátrari frá
Saint-Fiacre virtist þó langsízt
falla inn í umhverfið hér — og
þá ekki síður bólstraðir veggimir
og húsgögnin sem sjálfsagt höfðu
verið keypt með húsinu.
Það sem kom höfuðsmanninum
mest úr jafnvægi var kannski mann
vonzkan sem hann skynjaði að
baki hverju orði og hverri athöfn
Fumals, því að hann hafði alltaf
neitað að trúa að til væri hrein
og upprunaleg mannvonzka.
Klukkan var rúmlega tíu þegar
hann fór af annarri hæð, þar sem
starfsmenn hans voru enn að verki
og gekk hægt upp stigann. Á hæð-
inni var enginn þjónustustúlka til
að hindra hann í að opna dyrnar
á dagstofuhni með hinum fimm-
tán eða sextán auðu hægindastól-
um og hann hóstaði til að* til-
kvnna nærveru sína.
Enginn kom. Enginn hreyfði
sig. Hann gekk yfir gólfið að dyr-
um sem stóðu í hálfa gátt og lágu
að minni dagstofu, þar sem bakki
með morgunverði - stóð á litlu
borði.
Hann barði á þriðju dyrnar,
lagði við hlustir og fannst hann
heyra niðurbældan hósta og loks
tík hann í snerilinn.
— Þetta var herbergi frú Fum-
als og hún lá í rúminu og horfði
á hann ganga inn, andlitssvipur
hennar bar vott um kæruleysislega
undrun.
— Ég bið afsökunar. Ég sá
enga þjónustustúlku til að til-
D 7
TARSIS
í dag
voru annaðhvort drepnar af Stalin eða þá þær dvelja á hæli
eins og þessu eða einhverju svipuðu hæli. Og ég skal segja
þér eitt í trúnaði, börn þeirra eru mörgum sinnum fremri
okkur. Þau vita hvað gerðist og hvað gerist og leggja
rétt mat á það og þau vita hvernig á að snúast við þessu
— Og hvernig?
— Þú ættir ekki að spyrja. Þú hefur kennt mér heilmikið
um þetta sjálfur.
Þessir ungu menn voru margir komnir á hælið, fyrir
tilverknað fjölskyldna þeirra, eins og nokkrir eldri sjúkling-
arnir til dæmis Samdelov og Zagogulin, og þar eð þeim
var komið þarna fyrir óviljugum, litu þeir á sig sem fanga.
Læknarnir virtust hafa sömu skoðun, þótt þeir væru illa
að sér þá virtust þeir átta sig á því að þetta fólk væri
ekki sjúklingar. í raun og veru voru þarna hvorki sjúklingar
né læknar, heldur aðeins fangaverðir sem gættu óæskilegra
þjóðfélagsþegna. Þetta átti ekki aðeins við 39 álmuna, hælið
var meira og minna skipað slíkum „sjúklingum." Þetta hæli
var reist fyrir byltingu fyrir eitt þúsund sjúklinga, nú voru
þarna sex sinnum fleiri. Á sjöundu deildinni og einnig á
öðrum deildum voru læknarnir „vrachi nefndir „yragi“
eða óvinirnir, og á morgnana upphófst söngur stemrau, undir
laginu „fram þjáðir menn í þúsund löndum,“ sem hljóðaði
eitthvað á þessa leið:
Rísið upp af beðum ykkar, armingjar
rísið upp sálsýkisþrælar eymdarinnar,
skynsemin vekur ógnþrungna byltingu
gegn fjandmönnunum, sálfræðingunum . . .
Yfirlæknirinn á deildinni var kona, sem erfitt var að
segja hvað væri gömul, hún hét Lydía Kizyak, hún starfaði
þarna sem lögreglukona og þóttist örugg um að slíkir söngvar
væru ortir af Almazov og ákærði hann fyrir að dreifa and-
sovétskum áróðri. Hann leit undrandi á haaa:
— Heldurðu í raun og veru að ég myndi eyða tíma mín-
um til slíkrar viltleysu?
— Hvort sem það er vitleysa eða ekki, þá bætirðu ekkert
fýrir þér með því.
Andsovézkur áróður stjórnarinnar undanfarna hálfa
öld, hefur verið svo áhrifamikilí, að mig dreymir ekki um
að keppa við hann.
kynna komu mína. Ég geri ráð
fyrir að þjónarnir séu allir niðri
ásamt lögregluþjónunum mínum.
Hár hennar var úfið og hún
hafði ekki þvegið sér. Náttkjóll-
inn var fráflakandi og sýndi öxl
hennar og slappleg og lítt eggj-
andi brjóst. Daginn áður hefði
hann verið í nokkrum vafa. En
nú var hann viss um að konan
sem þarna lá hafði verið
að drekka, ekki aðeins áður en
hún fór í rúmið, heldur einnig
þennan sama morgun og sterk-
ur áfengisþefur var í herberginu.
Eiginkona slátrarans horfði enn
á hann tvíráðu augnaráði eins og
hún væri enn ekki viss í sinni sök.
— Ég býst við yður hafi verið
sagt, hvað komið hefur fyrir.
Hún kinkaði kolli og það var
engin sorg sjáanleg í augum henn
ar.
— Eiginmaður yðar er dáinn.
Hann var myrtur.
Við þessu svaraði hún rámri
röddu:
— Ég hef alltaf búizt við það
endaði þannig.
Og hún drafaði talsvert — hún
var miklu ölvaðri en honum hafði
virzt þegar hann kom inn.
— Þér bjuggust við morði?
— Ég bjóst við öllu, þegar
hann var annars vegar.
Hún benti á tætingslegt rúmið
og ruslulegt herbergið og sagði
óskýrý:
— Ég bið yður afsökunar . . .
— Þér höfðuð ekki áhuga á að
fara niður? y
— Því skyldi ég gera það?
— Hann er áreiðanlega dáinn,
er það ekki.
Þegar Maigret kinkaði kolli,
laumaði hún hendinni undir dýn-
una, dró fram flösku og setti stút-
inn á munn sér.
— Ég drekk hans skál! sagði
hún illgirnislega.
En meira að segja dauður hafði
Fumal skelfandi áhrif á hana, því
að hún leit óttaslegin til dyra
og spurði Maigret.
— Er hann enn í húsinu?
— Þeir eru nýfamir með líkið
til krufningar.
— Hvað á að gera?
— Kryfja hann.
Voru það fréttirnar um að lík-
ami eiginmanns hennar yrði bút-
aður þvers og kruss sem olli köldu
brosinu andliti hennar?. Leit
hún á það sem eins konar hefnd
— sárabætur fyrir allar þær kvald
ir sem hún hafði liðið hans vegna.
Sem ung stúlka hafði hún sjálf
sagt verið eins og hver önnur
manneskja. Hvers konar líf hafði
Fumal boðið henni — svo að hún
endaði sem þetta ömurlega hrak.
Maigret hafði hitt manneskjur
sem svo illa höfðu farið út úr líf-
inu, en þáð var venjulega í fá-
Hún var alveg slegin út af laginu með þessu og gekk út
úr herberginu og forðaðist stofu númer 7 eftir þetta. Hún
var hrædd við sjúklingana, var helzt aldrei ein með þeim
og þóttist ekki heyra þegar þeir reyndu að tala við hana
þegar hún hraðaði sér eftir ganginum.
Stein prófessor var svipaður henni. Hann neitaði alveg
sem góður marxisti að hafa nokkur afskipti af sálinni, hann
áleit að allar geðveilur orsökuðust af einhverjum dularfull-
um truflunum á starfsemi líkamans: sálin, það var einhver
andsovézkur blær yfir orðinu. Hann var bæði hrokafullur
og ruddalegur í framkomu og sjúklingarnir höfðu hina
mestu ömun á honum. Flestir í hjúkrunarliðinu voru steypt-
ir í samma mót og Stein-Kizyak. Þær fáu undantekningar
voru, Andrey Nezhevsky prófessor, aðalráðunautur heilbirgð-
ismálaráðuneytisins og ungur læknir, Zoya Makhova, sem
var einn yfirlækna hælisins.
Nezhevsky var maður hávaxinn, gráhærður og með gáfu-
leg augu, hann virtist fullur af lífsþrótti, þrátt fyrir aldurinn,
hann var sjötíu og þriggja ára. Hann var heimsfrægur geð-
læknir og sat oft alþjóðaráðstefnur erlendis. Læknar hælisins
ráðfærðu sig stundum við hann um tilfelli, sem þeir vissu
að læknuðust ekki með aminodin.
Nezhevsky vissi hvaða lækning dygði, en hann vissi einnig
að slík aðferð yrði ekki leyfð við sovét aðstæður. Hann var
fylgismaður Ghandi og hann skildi að eftir fjóra áratugi
ógnarstjórnar, stríða, kúgunar og öryggisleysis var enginn
í Rússlandi í andlegu jafnvægi (normal) eða gat verið það.
Hann vissi að eina leiðin til þess að lækna geðveilur sem
orsökuðust af andlegu áfalli, var að gefa sjúklingunum færi
á að lifa óttalausu og eðlilegu lífi. Honum fannst fráleitt
að nefna þetta „ofsóknarbrjálæði“ hjá fólki; sem hafði verið
ofsótt undanfarin fjörutíu ár og feður þess höfðu verið
skotnir eða þá látizt í fangabúðum. Það var kominn tími
til þess að hætta að ofsækja þá, sem voru aðeins sekir
um það að dást ekki nógsamlega að ríkjandi stjórnarfari.
Það var kominn tími til þess að veita fólki frelsi, til að
byrja með mátti veita því frelsi til þess að ferðast, því að
dvöl þess í Sovétparadísinni varð til þess að gera það brjálað
eða þvinga það til sjálfsmorðs. Það voru sögur á kreiki
'um það, að helmingur íbúa Moskvu hefðu leitað til geð-
lækna. Sautján þúsund- sóttu Kanatchikov villuna á ári, og
þetta var aðeins eitt hælanna. Hið fræga Dubny-hæli húsaði
tuttugu þúsund á ári. Það gengu þrálátar sögusagnir af
því að mörg þúsund pólitískir fangar væru í haldi í gríðar-
stóru hæli í Kazan. Nezhevsky vissi auðvitað að geðveikra-
hæli væru notuð sem fangelsi og hann hneykslaðist ekki
lítið á fullyrðingu valdhafanna um að þar væru engir póli-
tískir fangar heldur aðeins „geðsjúklingar,“ sem væru þar
til lækninga. Honum sveið að geta ekkert gert til þess að
koma í veg fyrir þessa svívirðu, hefði hann mótmælt, yrði
hann látinn fara og hann varð að halda stöðu sinni til að
(e) Colltns and Harvill Press 1965