Morgunblaðið - 11.10.1987, Blaðsíða 10

i
10 c
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 1987
ÆFIR OKUMENN^M
Vissara að
vera fljótur
að víkja
Lögreglan í Suður-Kalifomíu hefur
komið á fót sérstökum „hrað-
brautasveitum", sem hafa það verk-
efni eitt' að hafa hendur í hári
skotglaðra ökumanna og annarra of-
beldisseggja á götunum. Var gripið
til þessara ráða eftir elleftu skotárás-
ina á fímm vikum. Til þess hafa fjórir
menn verið skotnir til bana á hrað-
brautunum og þrír særðir, þar af er
einn lamaður að nokkru leyti.
Umferðarhnútar og öngþveiti er
orðið daglegt brauð á Los Angeles-
svæðinu, þessu umfangsmesta þjóð-
vega- og hraðbrautaneti í heimi. A
hveijum degi svarar umferðin til þess,
að eknar séu 75 milljón mílur og ein-
stakar ökuferðir eru taldar vera um
sex milljón talsins.
Síðasta atvikið var með þeim hætti,
að ökumaður var að reyna að forðast
umferðarhnút með því að aka út af
veginum þegar tveir menn óku upp
að bflnum og tóku að skjóta á hann
með skammbyssu. Ökumaðurinn fyrr-
nefndi snarhemlaði og skotin misstu
marks.
Skömmu áður bar það til á svipuð-
um slóðum, að maður einn hafði lagt
bflnum sínum í hliðargötu og neitaði
að færa hann úr stað. Eftir hávært
rifrildi við annan, sem vildi komast
leiðar sinnar, var hann skotinn til
bana og þriðji maðurinn, sem vildi
skerast í leikinn, var einnig drepinn
á staðnum.
Yfírvöld í Los Angeles eru viss um,
að ofbeldisverkin stafí næstum ein-
göngu af taugaveiklun og reiði vegna
umferðaröngþveitisins í borginni.
Mörgum er enn í fersku minni 29.
október í fyrra en þá olli eitt einasta
umferðarslys á San Diego-hraðbraut-
inni umferðarstöðvun í átta klukku-
stundir og tugir þúsunda ökumanna
máttu bfða allan þann tíma í brenn-
heitum bflunum.
Los Angeles er samt sem áður ein
af fáum borgum, sem eru beinlínis
byggðar með tilliti til bflsins. Þeir, sem
halda fram ágæti vegakerfisins þar,
segja, að ástandið í borgum eins og
Róm, London og New York sé miklu
verra. Það má vera rétt, að umferðar-
hnútamir séu fleiri á þessum stöðum,
en það, sem Los Angelesbúum svíður
sárast, er, að vegakerfið þeirra á að
vera sérstaklega hannað fyrir þægi-
lega umferð.
Annars staðar í Kalifomíu, eins og
til dæmis á San Francisco-svæðinu,
er ástandið litlu betra og einnig þar
hafa menn gripið til byssunnar. Um-
ferðarsérfræðingar þar áætla, að
daglega fari 50.000 klukkustundir í
súginn vegna öngþveitisins og í öllu
ríkinu 300.000 klukkustundir. Áætlað
er, að efnahagslegt tap af þessum
sökum sé hvorki meira né minna en
10 milljarðar dollara á hverri viku.
- CHRISTOPHER REED
CHERNOBYLI
Kjamorkuslysið kostaði
Rússann 12.600 milljarða
Chemobyl-slysið kostaði Sovét-
menn 200 milljarða sterlings-
punda, slysið sjálft og efnahagsleg-
ar afleiðingar þess, eða sem
samsvarar 12.600 milljörðum
króna. Kom þetta fram í máli hátt-
setts sovésks embættismanns í
London um miðjan síðasta mánuð.
Anatoli Mikeev, yfírmaður
slökkviliðsmála í Sovétrílqunum,
sagði, að slysið í kjamorkuverinu
í Chemobyl í apní síðastliðnum
sýndi, að það væri ekkert, sem
héti fullkomlega öruggt kjamorku-
ver.
Mikeev, sem tók þátt í Alþjóða-
ráðstefnu lögreglumanna í London,
kvaðst viðurkenna, að sovéskir
slökkviliðsmenn hefðu aldrei leitt
hugann að því hvemig það væri
að fást við gerónýtan eða skemmd-
an kjamakljúf.
„Líkumar á slíku slysi vom raun-
ar taldar mjög litlar og ekki gert
ráð fyrir þeim í neinum áætlun-
umj“ sagði Mikeev.
Á fundi á ráðstefnunni, þar sem
rætt var um viðbrögð við meirihátt-
ar slysum og hamfömm, sagði
Mikeev, að í Chemobyl hefðu sov-
éskir slökkviliðsmenn í fyrsta sinn
komist í kynni við skemmdan
kjamakljúf „og allir, sem réðust
fyrst til atlögu við eldana, urðu
fyrir hættulegri geislun. Þrátt fyrir
tilraunir læknanna létust sex
þeirra."
i ii i ii n i
Hvaö
höfðíngjamir
hafast að
- er ófagnrt
M álvísindaprófessorinn við há-
skólann í Belgrad var með
öllu ósveigjanlegur. „Því miður, ég
get ekki tekið við ritgerðinni þremur
dögum eftir, að þú áttir að skila
henni. Ég vildi gjama geta hjálpað
þér en það er ekki lengur á mínu
valdi. Þú þekkir reglumar og verður
að endurtaka námsárið."
Tíu mínútum síðar rakst prófess-
orinn aftur á námsmeyna þar sem
hún sat hálfgrátandi af tilhugsuninni
um aukaárið. „Heyrðu annars, hvað-
an ertu af landinu?" spurði prófessor-
inn. Stúlkan, sem var serbnesk, var
að því komin að segja Belgrad þegar
hún áttaði sig. „Foreldrar mínir em
frá Titograd," sagði hún. „Ó, góða
mín,“ sagði þá prófessorinn, „hvers
vegna sagðirðu mér ekki, að þú
værir Svartfellingur? Við verðum að
standa saman eins og þú veist.
Héma, láttu mig fá ritgerðina."
Ekki verður sagt, að júgóslavneski
prófessorinn hafi látið réttsýnina
ráða en þó er afbrot hans bara smá-
mál í samanburði við það, sem
ungverski lagaprófessorinn Gyorgy
Kiss við Eotvos Lorant-háskólann
leyfði sér. Fyrr á árinu kom það fram
fyrir rétti í Budapest, að hann hafði
stundað það lengi að selja verðandi
lögfræðingum inntökuprófín f laga-
deildina fyrir sem svarar til 16.000-
40.000 ísl. kr. Kiss lést raunar í
sumar og þykir dauði hans heldur
grunsamlegur.
Það kemur ekkert málinu við þótt
hér hafí verið um tvo kennara að
Mikeev sagði, að slökkviliðs-
mennimir hefðu ekki aðeins orðið
að glíma við beinar afleiðingar
sprengingarinnar, heldur einnig
þurft að dæla burt geislavirku
vatni, vemda nálægar byggðir og
gæta þess, að eldar kæmu ekki upp
víðar. „Jafnvel lítill eldur í menguð-
um skógi eða mómýmm hefði orðið
margfalt hættulegri en mikill elds-
voði við venjulegar aðstæður,"
sagði hann.
Meðan þessu fór fram var lög-
reglunni skipað að girða af þorpið
Pripyat og halda uppi lögum og
reglu en 30 klukkustundum eftir
slysið var ákveðið að flytja burt
alla í 30 km fjarlægð frá verinu.
Tók flutningurinn 10 daga og á
þeim tíma var farið burt með
92.000 manns á 2.172 strætisvögn-
um og 1.786 vömbflum.
Strax eftir brottflutnigninn varð
að fínna húsaskjól fyrir fólkið og
var sumum komið fyrir á heimilum
og skólum en jrfír aðra varð að
koma upp bráðabirgðahúsnæði.
Taldi Mikeev, að heildarkostnaður-
inn við slysið og afleiðingar þess,
þar með talin læknismeðferð þeirra,
sem urðu fyrir geislun, næmi sem
CHERNOBYL — Smámunir í
samanburði við kjarnorku-
sprengjuna.
fyrr segir 200 milljörðum enskra
punmda.
„Chemobyl-slysið sýnir glögg-
lega hvaða hættu stafar af óheftri
kjamorkuvinnslu og hvað geislun-
in, jafnvel þótt lítil sé, getur haft
alvarlegar afleiðingar. Við hljótum
því að leiða hugann að þeim ósköp-
um, sem gætu fylgt kjamorkustyij-
öld. Sérfróðir menn hafa reiknað
út, að geislunin, sem hlytist af
kjamorkuflaug af minnstu gerð,
sé þrisvar sinnum meiri en varð
af Chemobyl-slysinu."
- PAUL KEEL

tð. . 1&
ræða. í löndunum, sem í eina tíð
voru undir Habsborgurum eða Tyrkj-
um, er spillingin eins og samofín
samfélaginu. Yfir þeim öllum grúfir
skriffínnskan, sem aldrei er kölluð
til ábyrgðar, og fer létt með að laga
sig að hugmyndakerfi valdastéttar-
innar hveiju sinni. „Bureaucratus
Habsburgianus" er sama hvort um
er að ræða konungsstjóm eða klerka-
veldi, lýðræði eða einræði fasista eða
kommúnista.
í sfðasta mánuði komst upp um
mesta fjármálahneyksli í Júgóslavíu
eftir stríð og f ffamhaldi af því
neyddist varaforsetinn, Hamdija Poz-
derac, til að segja af sér. í ræðu, sem
Todor Zhivkov, forseti Búlgaríu, hélt
um svipað leyti, sagði hann, að hér-
uðin í landinu, 28 að tölu, yrðu
sameinuð í níu stærri og hefði það
verið ákveðið vegna þess, að þeim
hefði í raun verið stjómað af „léns-
herrum". Um svipað leyti lauk í
Tékkóslóvakíu réttarhöldum í máli
Stanislavs Babinsky en hann hélt þvf
fram, að forsætisráðherrann og ut-
anríkisráðherrann hefðu tekið við
mútum.
Þá má nefna Gemot Preschem,
fyrrum undrabam f austurrískum
iðnrekstri, en hann hefur hótað að
fletta ofan af ýmsum háttsettum
mönnum. Talið er líklegt, að hann
hafi í þeim efnum nokkur góð tromp
á hendi vegna vitneskju sinnar um
HUGARVIL
Fanginní
Zemach-
stræti
Einmana lögreglumaður stendur
í litlu skýli við einbýlishús á
homi Zemach-strætis í Yefe Nof
sem er friðsælt úthverfí Jerúsaiem-
borgar. Að öðm leyti er ekkert sem
bendir til þess að þar búi Menachem
Begin, fyrmm forsætisráðherra
ísraels. Hús hans er ekkert frá-
bmgðið öðmm miðstéttarheimilum
þar í grennd.
Grannamir em vanir að benda
forvitnum gestum á hús Begins, en
þeir vita fátt um manninn sjálfan
fremur en aðrir ísraelsmenn. Hann
hefur nánast algerlega dregið sig í
hlé frá opinbem lífi og hefur sára-
sjaldan sézt frá því að hann lét
skyndilega af embætti foreætisráð-
herra fyrir fjórum áram.
Begin er stundum kallaður
„fanginn í Zemach-stræti", en hann
hefur verið þögull sem gröfin um
atburði þá sem leiddu til afsagnar
hans.
Algengasta skýringin og trúlega
einnig sú rétta er að hann hafí ver-
ið andlega bugaður vegna hörmu-
legra afleiðinga stríðsins, sem hann
vopnasölu Voest-Alpine, stæreta
ríkisfyrirtækisins í Austurríki, til ír-
ans. Enginn v eit hve margir af þeim,
sem þegar hafa verið nefndir á nafn,
verða látnir svara til saka en flestir
telja sjálfgefið, að höfuðpauramir
muni sleppa.
í Bratislava var fyrmefndur Stan-
islav Babinsky dæmdur í 14 ára
fagnelsi fyrir að halda háttsettum
stjómmálamönnum dýrlegar veislur
og skemmtanir í gamalli myllu, sem
hann hafði gert upp. Mennimir, m.a.
æðsti maður ríkisvaldsins og aðalrit-
ari kommunistaflokksins í héraðinu,
sem notfærðu sér þjónustuna, vænd-
iskonur, góðgæti alls konar, sem
smyglað var inn frá Vesturlöndum,
og veiðiferðir í þyrlu, vom hins veg-
ar aðeins dæmdir í fímm og sex ára
fangelsi.
Þegar Rude Pravo, málgagn
kommúnistaflokksins, sagði loks frá
réttarhöldunum nokkmm mánuðum
eftir að þau hófust, var að sjálfsögðu
ekkert minnst á hlutdeild stjóm-
málamannanna. „Vissulega hafa
stórkarlamir úr hærri söðli að detta,"
segir Milan Nikolic, stjómmálafræð-
ingur í Belgrad, „en þeir standa líka
miklu betur að vígi.“
Enginn vafi er á, að í þessum efn-
um hafa sumir háttsettir stjóm-
málamenn fleiri líf en kötturinn.
Árið 1981 varð Hannes Androsch
að fara frá sem fjármálaráðherra í
Austurríki vegna þess að hann var
flæktur í skattsvik en nokkmm mán-
uðum síðar var hann samt sem áður
skipaður bankastjóri Creditanstalt,
stæreta bankans í landinu.
„Annars staðar í Evrópu og
Bandaríkjunum," sagði vestrænn
stjómarerindreki í Prag, „myndu
svona atburðir kollvarpa ríkisstjóm-
inni á einni nóttu. Það gerist ekki
hér.“
Norður-Evrópumenn og Banda-
ríkjamenn þekkja vel til spillingar en
í Balkanlöndunum er hægt að vera
staðinn að verki en sleppa samt...
ef menn hafa réttu samböndin.
-MISHA GLENNY