Morgunblaðið - 30.10.1987, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBER 1987
B 13
TÆKIMIHORIMK)
í nútíma
búningi
HLJÓMSVEITARSTJÓRINN mikli, Arturo Toscanini, var
ofurstimi á alþjóðlega vísu þegar hann stóð á hátindi frægð
ar sinnar. Toscanini var fæddur á Ítalíu en varð brátt
heimsborgari í besta skilningi þess orð og ferðaðist um
heiminn til að stjórna flestum frægustu hljómsveitum ver-
aldar. Hann var einnig brautryðjandi á ýmsum sviðum.
Strax á árunum 1948 til 1952 var hann farinn að nýta sér
sjónvarpið, og á þessum árum áttu bandarískir áhorfendur
þess kost að fylgjast með sjónvarpskonsertum þar sem
meistarinn stjómaði Sinfóniuhljómsveit NBC.
Núna 35-40 árum seinna
munu sjónvarpsáhorf-
endur um allan heim
fljótlega eiga þess kost
að hlýða á Toscanini stjóma NBC-
hljómsveitinni á þessum annáluðu
tónleikum. Svo er NBC Intematio-
nal fyrir að þakka en af þess hálfu
hefur verið ráðist í það stórvirki
að saftia saman þessum uppruna-
legu hljómleikaupptökum og láta
gera á þeim nauðsynlegar endur-
bætur bæði í mynd- og hljóðgæð-
um, svo að þær hæfí kröfum
nútímans. Þessum upptökum hefur
síðan verið steypt saman í sjón-
varpsþáttaröð undir titlinum
Toscanini — sjónvarpshljómleik-
amir (1948-1952) og er ætlunin
að bjóða þá til sölu á helstu sjón-
varpsmörkuðum heims.
Sjónvarpsþættimir saman-
standa af alls 10 einnar klukku-
stundar löngum upptökum, sem
var upphaflega útvarpað samtimis
í sjónvarpi og hljóðvarpi NBC
stöðvarinnar.
Þó að þessum þáttum verði nú
endurútvarpað í Bandaríkjunum
er þáttaröðin óneitanlega meiri
fengur fyrir hinn alþjóðlega mark-
að því að þar hefur sjónvarpsáhorf-
endum aldrei áður gefíst kostur á
að sjá og heyra þessa merku hljóm-
leika. Þessa dagana eru viðraeður
í gangi og verið að undirrita samn-
inga um sýningar á þáttunum í
sjónvarpsstöðvum um allan heim.
Aður en ráðist var í þessa endur-
útgáfu, lét NBC Intemational
kanna hvaða hljómgrunn þessir
þættir gætu átt erlendis og við-
brögðin reyndust meira en uppörv-
andi fyrir NBC. Til að mynda sýndi
RAI, ítalska ríkissjónvarpið, þegar
mikinn áhuga á málinu, enda kom
á daginn að stöðin hafði gert til-
raun til þess á árum áður að
komast yfír þetta eftii — en án
árangurs. Önnur lönd revndust
einnig deila áhuganum með ItÖlun-
um.
Það vom tveir starfsmenn NBC
Enterprises, Wayne Stuart og
Sergio Getzel, sem þróuðu hug-
myndina og höfðu yfímmsjón með
endurútgáfunni. Þeir fengu til liðs
við sig tæknilega sérfræðinga sem
höfðu starfað með Toscanini á
sínum tíma. Þar á meðal var Ro-
bert Hupka, sem átti þátt f
upptökum á uppmnalegu hljóm-
leikunum fyrir RCA Viktor og var
honum boðin aðild að starfshópin-
um er annaðist þetta verkefni, sem
sérfræðingur í hljóðræmingu (
synchronization).
Hljómleikamir höfðu verið
geymdir á 16 mm kvikmyndafílmu
þar sem „negatívan" fylgdi hljóðr-
ásinni. Þó að eftirtöku-eintökin eða
„printin" reyndust í lélegu ástandi,
kom í ljós að uppmnalega „negatí-
fan“ var vel á sig komin og því
var hún notuð í því endurbóta-
starfí sem nú tók við. Negatífan
var yfirfærð á 1 tommu myndband
og lagfærð vemlega í leiðinni með
litaleiðréttingarbúnaði og fleim í
þeim dúr.
„Það var þó ljóst frá byijun að
enda þótt áhorfendur myndu láta
sér lynda gamaldags yfírbragð
myndarinnar, þá yrði hljóðið að
vera í takt við kröfur okkur tíma,“
segir Getzel í viðtali World Broad-
cast News nú nýverið. Þess vegna
var hafín leit að bestu upptökunum
frá uppmnalegu útsendingunum
og þær fundist hjá NBC, RCA,
Voice of America, í safni banda-
ríska þingsins og í Toscanini-hús-
inu, minningarsafni meistarans.
Með þessar upptökur í höndun-
um var hljóðmanninum Roy
Latham falið það vandasama verk
að hljóðræma þessar upptökur
myndinni á myndbandinu og er
þetta í fyrsta sinn sem ráðist er í
svo umfangsmikla hljóðræmingu
með þessum hætti. Öll eftirvinnsla
hljóðsins var unnin með stafrænum
hætti (digital).
Megin viðfangsefnið var að láta
nýja hljóðið eða öllu heldur þetta
útval af upptökum frá hljómleikun-
um falla að gamla hljóðinu, þ.e.
að hinni uppmnalegu hljóðrás
kvikmyndafílmunnar. Þetta var
tímafrekt verk og krafðist mikillar
nákvæmni. Latham hlýddi á gamla
hljóðið úr vinstri hátalaranum og
á nýja hljóðið úr hægri hátalar og
hann varð að gæta þess að engu
skeikaði. Um leið nýja hljóðið hætti
að fylgja gömlu hljóðrásinni með
myndinni, varð Latham að gera
hlé, og leiðrétta hraðann með eftir-
vinnslutækni nútíma hljóvera.
Þannig tók §óra og hálfa
klukkustund að hljóðræma Sin-
fónísk tilbrigði Dvoraks, sem tekur
18 mínútur í flutningi og það kost-
aði Latham 400 klipp eða skeyting-
ar. Alls fóm 800 klukkustundir í
gerð og eftirvinnslu Toscanini-
þáttanna tíu en vinnu við þá lauk
endanlega í júlí nú í sumar sem
leið.
Nú bíður heimsbyggðin einungis
eftir því að rafeindatækni níunda
áratugarins færi henni á silfur-
bakka afrek útvarpstækni fímmta
áratugarins — í ennþá fullkomnari
umbúðum. „Ég er þeirrar skoðun-
ar,“ segir Wayne Stuart, önnur
aðalsprautan á bak við þessa end-
urútgáfu, „ að þessi einstaka
þáttaröð með sígildu tónlistarefni
marki algjör tímamót í endurútg-
áfu dagskrársefnis með varðveislu-
gildi.“
BJÖRN VIGNIR
SIGIIRPÁLSSON
præ
BOLHOLTI6 O
Vegna mikillar eftirspurnar um „JASSLEIKSKÓLANN”
fyrir börn 3-6 ára, 7-9 ára og 10-12 ára, verður 6 vikna
námskeið til jóla sem hefst í næstu viku. INNRITUN er
í dag, föstudag, frá kl. 14-19 og á morgun, laugardag,
frá kl. 11 -17. Síminn er 68-75-80 og 68-74-80.
VELDU
®TDK
EGARÞÚ VILT
HAFA ALLT Á
HREINU