Morgunblaðið - 27.02.1988, Blaðsíða 8

eg
8 B
8861 flAtIH35R ,V2 ÍTtlOAaílAOIIA.I ,aiaAJ3VniOHOM
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1988
Morgunblaðið/BAR
Sigurður með gjöf frá gömlum nemanda sem komst á svið Scala; áritaðar nótur að
I due forscari. „Eins og ég sagði fyrir sex árum þá yrði ég á Met eða Scala innan
tiu ára! Nú hefur það átt sér stað með ykkar hjálp. Ástarþakkir, Kristján."
u kitla svolítiÖ,
þessi skreffrá
myrkri út í Ijós
Rætt við Sigurð Demetz um
La Scala, sönginn og kennsluna
„ÞEGAR nemandi hefur sönghæfíleika svona langt fyrir ofan meðallag, þá
verður hann að komast í rétta andrúmsloftið til að geta þroskað sönghæfí-
leikann sem skyldi. Það er eingöngu hægt í útlöndum." Svo farst Sigurði
Demetz, söngkennara við Nýja tónlistarskólann, orð en íslenskir söngáhuga-
menn hafa notið afraksturs starfs hans í ríkum mæli síðastliðin 33 ár. Hann
hefur kennt fjölda manns söng, segist hafa að meðaltali 20 nemendur. Nem-
endur hans hafa borið hróður hans víða og er skemmst að minnast Kristj-
áns Jóhannssonar sem söng í lok janúar á sviði La Scala-óperunnar í Mílanó.
Færri vita að á árunum 1948 til 1951 var Sigurður J>ar tíður gestur. Hann
söng í fyrsta sinn í Scala 1948, aðalhlutverkið í Odipus Rex eftir Stra-
vinskíj. Þremur árum síðar í The Rakes Progress, einnig eftir Stravinskíj.
Á milli þess söng hann í Proserpina e lo Straniero eftir Juan Jose Castro
sem fékk Verdi-verðlaun og minni hlutverk í Meistarasöngvurunum frá
Númberg og Tristan og ísold. Hann söng einnig í Hollendingnum Fljúgandi
í Teatro del Liceo í Barcelona og í Stadttheater í Bem, í ópemnni sem
Kristján syngur í núna í mars í Scala.
En hvemig hefur
leið þessa nem-
anda Sigurðar
legið að Scala?
„Þegar til stóð
að Kristján
færi utan í
nám, voru
Austurríki og Svíþjóð nefnd en
ég þijóskaðist við og sagði að
hann ætti að fara til Ítalíu," segir
Sigurður. „Ég sendi hann til Gius-
eppe Valdengo í Saint Vincent
sem var mikill vinur minn og góð-
ur söngvari. Síðan komst Kristján
til Scalasöngvarans Gianni Poggi
í Piaccenza og svo síðar til annars
heimsfrægs Scalatenórs; Ferruc-
cio Tagliavini og að síðustu til
maestro Campogagliani. Á leið
sinni milli þessara frægu tenóra
kom hann ár sinni mjög vel fyrir
borð, hann söng meðal annars í
madame Butterfly í Spoleto og
var nefhdur „tenór ársins" fyrir
vikið. Þessi sýning var mjög um-
deild vegna þess hversu nútímaleg
uppsetningin var. Bandarískir
hermenn í Asíu reykjandi hass og
hvaðeina. Frammistaða hans hef-
ur síðan fleytt honum á drauma-
svið allra óperusöngvara, La
Scala.
Einn daginn hringdi hann og
erindið var að bjóða mér ferð og
uppihald í Mflanó til að hlusta á
sig syngja í Scala. Mér fannst
þetta stórgjöf en hann sagði mér
ekki að hugsa um það, „það er
þér að kenna að ég syng nú þar
sem þú söngst."
Ferðin var mjög ánægjuleg, ég
hitti fjölskyldu hans í Mílanó og
fór ásamt henni í La Scala. Við
vorum öll í okkar fínasta pússi
og ákaflega spennt þegar við sett-
umst í flauelssætin til að hlusta
á Kristján syngja í þessari Verdi-
óperu, I due foscari, sem er ákaf-
lega sjaldan flutt, síðast held ég
árið 1978 og þá hafði hún ekki
verið flutt í yfír 100 ár. Verdi
sjálfur var ekki nógu ánægður
með hana, honum þótti hún svo
þung en samt er þetta stórkost-
legt verk. Sjálfur heyrði eg hana
þama í fyrsta sinn.
Og tilfínningunni, að sitja í
svona flottum sætum þar sem var
vel rúmt um mig, horfa upp á
sviðið og sjá nemanda minn
standa þar sem ég stóð oft; henni
er erfitt að lýsa. Ég veit hvemig
það er að standa á sviðinu og bíða
þess að þessi risatjöid séu dregin
frá og sjá allt í einu þennan stóra
sal fullan af fólki. Þetta hefur oft
haft mikil áhrif á söngvara sem
hafa staðið skjálfandi og titrandi
á sviðinu. En alveg frá fyrstu inn-
komunni var Kiddi svo öruggur.
Þetta var svo létt hjá honum og
ég varð sífellt ánægðari með
frammistöðu hans.
En það hvarflaði að mér oftar
en einu sinni að óskandi hefði
verið að faðir hans hefði upplifað
þetta. Þegar Kristján byijaði að
læra hjá mér gekk faðir hans einu
sinni til mín á götu, greip í jak-
kann minn, dró mig að sér og
sagði, „ef þú eyðileggur þennan
dreng, þá skal ég drepa þig.“
Hvemig er tilfinningin að sjá
hann feta svona í fótspor þín? Það
er besta tilfinning sem kennari
getur hugsað sér að sjá nemanda
komast svona vel áfram. Ég gróð-
ursetti hann og er nú búinn að
senda hann frá mér. Hér hefði
hann ekki getað blómstrað á þann
hátt sem hann gerir nú.
Núna hefur Gunnar Guðbjöms-
son lokið námi hjá mér og fer
beint af skólabekk upp á svið að
syngja töluvert stórt hlutverk í
Don Giovanni. Það er ekki hægt
að bera íslenska óperu saman við
Scala en fyrir Gunnar er þetta
samt alveg ótrúlega mikið stökk.
Ég kenndi einnig bróður hans,
Guðbimi, sem er núna að læra í
Berlín hjá prófessor Kuhse og
hefur sýnt miklar framfarir. Og
það er ekki síður gleðiefni fyrir
mig að hann skyldi komast í bestu
hendur úti en velgengni Kristjáns.
Ekki má gleyma Guðjóni Óskars-
syni bassa, sem fékk Dorriett
Kavanna styrk fyrir skömmu og
er á námskeiði á Mið-Ítalíu í Aka-
demia de l’arte lyrica í Osimo.
Hann er líka náttúruefni, sem
menn er mjög hrifnir af úti.
Nú lærðir þú sjálfur á Ítalíu,
sendir þú alla þína nemendur
þangað? „Hér á íslandi hefur allt-
af verið sagt að ítalskur söng-
skóli sé það besta, söngurinn er
frjáls og opinn. Þeir þýsku og
ensku eru miklu nákvæmari og
strangari og því fara að endingu
langflestir til Ítalíu. En það sem
skiptir söngvara mestu máli, er
að æfa sig og halda röddinni við.
Það eru því miður sumir sem hafa
byijað vel, fengið mikið hrós og
þá hugsað með sér að nú geti
enginn gagnrýnt þá. En þeir hafa
oft komið harkalega niður á jörð-
ina. Það þarf að vinna daglega
og láta fylgjast með sér. í gamla
daga voru óperuhús í hveijum bæ
en þeim heftir fækkað. Þá fylgd-
ust söngkennamir með sínum
nemendum eftir að þeir voru fam-
ir að syngja á sviði. Núna hafa
menn tekið upptökutæknina í sína
þjónustu.
Gamli kennarinn minn sagði
eitt sinn við mig að söngkennsla
væri vanþakklátasta starf sem til
væri. Þegar vel gengi, væri það
nemandanum sjálfum að þakka
en ef illa gengi væri það söng-
kermaranum að kenna. Og það
er heilmikið til í þessu."
Sigurður vill lítið tala um sjálf-
an sig. Segir að stríðið hafí sett
mörg strik í söngferilinn. Hann
hafí komist á Scala af eigin ramm-
leik en hafí ekki átt umboðsmann
og að endingu lent upp á kant
við söngvaramafíuna svonefndu.
„Ég gafst upp og kom hingað.
Ég sé alls ekki eftir því að hafa
ekki farið aftur," segir hann og
snýr talinu aftur að Scala. „Þegar
þú ert frískur og kannt hlutverkið
þitt þá er engin ástæða til að
vera óstyrkur. Svo er annað mál
hvort þú ert nógu taugasterkur.
Sumir frægir, góðir ópemsöngv-
arar gátu aldrei sungið á Scala
af því að um leið og þeir stigu á
sviðið þá fóru þeir að skjálfa. Til
dæmis Galiano Masini, sem hafði
fyrsta flokks rödd en gat ekki
sungið í Scala. Eitt sinn þurfti að
ýta honum inn á sviðið og eftir
fyrsta þátt varð að fá annan te-
nór í hans stað. Hann bara grét
og grét af taugaóstyrk. Amerík-
aninn kallar þetta „The crack
moment", þessi skref, frá myrkri
út í ljós. Þau kitla svolítið. En um
leið og þú opnar munnin þá hverf-
ur óstyrkurinn.
Ég var ekki hræddur þvf ég
kunni minn hluta. Ég hiakkaði
alltaf til þess að syngja og ég
held að Kristján geri það líka. Ég
get sagt þér frá því þegar ég söng
í fyrsta skipti á sviði. Það var í
La Traviata á móti heimsfrægri
söngkonu. Ég hafði aldrei æft á
sviðinu eða með hljómsveitinni,
mér var hreinlega kastað út í
þetta. En söngkonan stóð á móti
mér og signdi sig í sífellu, fór
með Maríubænir og var alltaf að
gæta að öllum skartgripunum sem
hún hafði hlaðið utan á sig. Þá
spurði ég gamlan félaga minn sem
fór með hlutverk læknisins, hvað
á ég að gera fyrst hún lætur
svona? „Andaðu djúpt að þér og
hugsaðu; eg hlakka til að syngja,
þetta er svo gaman," sagði hann.
Ég gerði það og fann strauminn
alveg niður í tær og leið svo vel.
Einhveijir félagar mínir voru bún-
ir að setja spjöld á gólfíð fyrir
framan mig, þar sem á stóð talan
13. Þeir ætluðu sér að gera mig
skíthræddan en ég er ekki hjátrú-
arfullur. Þó tókst einum hljóm-
sveitarstjóranum að gera mig
dauðhræddan þegar hann sagði
mér að á undan einni innkomunni
minni væri klarinettsóló þar sem
væri erfítt að hejira tóninn og
hitta á hann. Ég passaði mig á
að láta tóninn enda og kom einum
sextánda of seinn inn til að heyra
tóninn.“
En það er fleira sem skiptir
máli en að syngja í Scala. „Söngv-
arinn verður að syngja, daglega.
Ég veit hvað ég hef gert og hvað
ég gat gert fyrir nemendur mína.
Fyrir mig er mikilvægast að þeir
komist áfram. Hér eru tækifærin
svo fá, þeir syngja kannski tutt-
ugu sýningar og bíða svo í hálft
ár til að komast aftur að, syngja
við jarðafarir og á árshátíðum í
millitíðinni. En söngvarar verða
að halda áfram og það gera þeir
eingöngu erlendis.
I dag er erfítt að fínna góða
söngkennara meira að segja á ít-
alíu þar sem mér er sagt að ekki
allt gull sem glói í þeim efnum.
Þetta nám er mjög dýrt og menn
geta lent hjá slæmum kennurum.
En menn mega heldur ekki
gleyma að syngja og læra og að
stúdera þoiinmæði, úthald og
fómfysi. Því menn verða að fóma
sumum af gæðum lífsins ef þeir
ætla sér stóra hluti í söng.
Hér vantar meira af góðum
söngkennurum en annars staðar
og menn hafa spurt mig hvað ég
sé að gera hér. En eg fer ekki
héðan," segir Sigurður. Honum
hefur verið veittur riddarakross-
inn fyrir störf sín og það er því
greinilegt að menn kunna að
meta rúmlega þriggja áratuga
starf hans. En hann kann ekki
sfður að meta það sem fyrir hann
er .gert. „Mig langar til að biðja
fyrir innilegar þakkir til Kidda
fyrir að lofa mér að upplifa þetta
augnablik sem er besti og ánægju-
legasti afrakstur 14 starfs míns
á Akureyri. Ég óska honum alls
hins besta og ég veit að hann
heldur ömggur áfram án þeirri
braut sem hann er á.“
Að lokinni sýningunni í Scala fögnuðu Sigurður Demetz og Fanney
Oddgeirsdóttir, móðir Kristjáns, honum.