Morgunblaðið - 19.03.1988, Qupperneq 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MARZ 1988
Guðrún Á. Símonar. Bænin i Tosca eftir Puccini. Þjóðleikhúsið 1957.
yið fráfall okkar
mikilhæfu
söngkonu,
Guðrúnar Á.
Símonar, hefði
mér þótt við
hæfi, að rifjuð
yrði af því tilefni upp sú saga,
þegar óperulistin nam land hér á
Islandi, en þar var Guðrún ein af
landnámsmönnunum og í rauninni
hin fyrsta íslenska óperuprima-
Smna, sem hér starfaði. María
árkan hafði unnið sína óperu-
sigra á erlendum leiksviðum — og
sama máli gegndi um aðra þá
íslenska stórsöngvara, sem við
höfðum eignast, Ara Jónsson, Pét-
ur Á. Jónsson, Sigurð Skagfield,
Stefán íslandi, Einar Kristjánsson
og Þorstein Hannesson, allir höfðu
þeir neyðst, til að starfa við erlend
óperuhús — með þeim kostum og
göllum sem því fylgir fyrir íslend-
inga. Þetta hafði sínar eðlilegu
orsakir — frambærilegt hús til
óperuflutnings var ekki til í
Iandinu fyrr en Þjóðleikhúsið tók
til starfa 1950.
Eg hafði vænst þess, að saga
hinha fyrstu óperusýninga hér og
skerfur Guðrúnar yrði rakinn í
minningargreinum um hina virtu
söngkonu, en svo var ekki nema
að litlu leyti.
Mér varð enn ljósara við útför
Guðrúnar, að gefnu tilefni, að full
ástæða er til að rifja upp þessa
sögu svo menn læri ekki fræðin
aftur á bak. Mér er ekki málið
skylt nema sem leiksögufræðingi
og þykir þar rétt að hafa það held-
ur er sannara reynist — en ég fór
ungur að fylgjast með í leikhúsum
o&rísá því allflestar þær sýningar,
sem hér virðist full ástæða til að
minna á; man þær enda býsna vel.
Staðreyndin er sú, að fyrsti
gestaleikur, sem til Þjóðleikhúss-
ins kom, — Brúðkaup Figarós frá
Stokkhólmsóperunni — var á fjöl-
um Þjóðleikhússins minna en
tveimur mánuðum eftir vígsluna
vorið 1950. Og þegar á fyrsta leik-
ári sínu, stendur Þjóðleikhúsið svo
fyrir fyrstu óperusýningu sinni,
Rígólettó, svo að varla verður
Guðlaugur Rósinkranz og ráðgjaf-
ar hans í tónlistarmálum sakaðir
um, að þeir hafi ekki gert sér grein
fyrir þeim nýju möguleikum, sem
þarna höfðu opnast fyrir söng- og
leiklist. Til að taka þátt í þessari
Rígólettó-sýningu var kallaður
heim einn ástsælasti söngvari okk-
ar fyrr og síðar, Stefán íslandi,
og við hlið hans þreytti annar frá-
bær söngvari sína frumraun, Guð-
mundur Jónsson, og hafði frægan
sigur. Og aðrir góðir listanienn,
sem síðar áttu eftir að taka enn
meiri þátt í þessu landnámi, Guð-
munda Elíasdóttir og Kristinn
Hallsson til dæmis, stigu þarna
sín fyrstu spor á leiksviði. Það var
að vonum, að ýmsir höfðu haft
efasemdir um, að slíkt fyrirtæki
myndi lukkast á íslandi, en þessi
sýning tók af öll tvímæli. Og því
var haldið ótrautt áfram.
I næstu sýningu var Guðrún
Á. Símonar kölluð til leiks, þá
varla búin að ljúka sínu mikla og
vandhugsaða námi. Verkefnið var
sígild óperetta Johanns Strauss
Leðurblakan (hver tók upp á því
að kalla Leðurblökuna og
Sígaunabaróninn óperur, eins og
þær þyrftu eitthvað að skarnmst
sín fyrir að vera einhveijar bestu
óperettur sem samdar hafa ver-
ið?). og meðal annarra flytjenda
voru Einar Kristjánsson, Ketill
Jensson, Sigrún Magnúsdóttir,
Elsa Sigfúss, Guðmundur Jónsson,
eftír Svein Einarsson
Sigurður Ólafsson og Lárus Ing-
ólfsson (Frosch). Þessari stefnu
fylgdi leikhúsið svo fyrstu árin,
að gefa jafnt ungum söngvurum
og efnilegum tækifæri til að
spreyta sig og gefa áhorfendum
einnig tækifæri að sjá á íslensku
leiksviði þá söngvara, sem erlendis
störfuðu. Árið eftir kom svo La
Traviata, og síðan rak hvert verk-
ið annað; í Nitouche 1954 komu
til dæmis fram nokkrir ungir
söngvarar, sem síðar áttu eftir að
láta mikið að sér kveða: Magnús
Jónsson, Sigurveig og Ingveldur
Hjaltested, Eygló Victorsdóttir og
Svala Nielsen. I Pagliacci og Cav-
alleria Rusticana sama ár kemur
svo Þuríður Pálsdóttir fram í hlut-
verki Lolu og síðar Neddu og verð-
ur síðan forystusöngkona næstu
árin ásamt Guðrúnu, Þuríður í
flúrsöngnum og Guðrún á lýrisk-
dramatíska sviðinu. Guðrún syng
ur að sjálfsögðu Santuzzu (og það
gerði reyndar María Markan líka
Guðrún Á. Símonar (Freyja), Ólafur Þ. Jónsson (Loki) og Guðmundur Jónsson (Þór) í Þrymskviðú eftir
Jón Ásgeirsson. Þjóðleikhúsið 1974.
á tveimur sýningum); síðar syngur
hún svo Toscu á móti Stefáni og
Guðmundi, þegar minnst var
fímmtugsafmælis hins fyrrnefnda.
Reyndar hafði Þjóðleikhúsið
ekki frumkvæði um allar óperu-
sýningar á þessum árum. Sýning
Leikfélags Reykjavíkur á Miðlin-
um 1952, þar sem þær Guðmunda
Elíasdóttir og Þuríður fóru á kost-
um var mjög kærkomin tilbreyt-
ing, því að þar var farið útfyrir
alfaraveg 19. — aldarverkefnanna
og minnt á nýsköpun í óperufag-
inu. Og þá má og minnast La
Bohéme-sýningar Félags ísl. ein-
söngvara í Þjóðleikhúsinu, sem
borin var uppi af glæsilegum hópi
ungs hæfileikafólks, sem allt var
nýkomið frá námi og sprúðlandi
af listrænni getu: Þar var Guðrún
Mimi, Þuríður Musette, Magnús
Jónsson Rudolfo, Guðmundur
Marcel og þeir Kristinn Hallsson
og Jón Sigurbjömsson Schaunard
og Colline. Mér er mjög minnis-
stætt, þegar ég hlustaði með Guð-
rúnu á upptöku frá þessari sýn-
ingu, mörgum árum síðar. Þá
hvíslaði hún: „Hugsaðu þér, þetta
var ég! Ég gat sungið svona!“ En
hún mátti vera stolt. Erlendur tón-
listarfrömuður, sem ég lét heyra
þessa upptöku, líkti henni óðar við
Lieia Albanese, einn fremsta túlk-
anda þessa hlutverks á Scala og
Metropolitan á þesari öld. Smám
saman tók Sigurveig Hjaltested
við af Guðmundu Elíasdóttur sem
helsta mezzósópransöngkona okk-
ar.
En sagan hélt áfram. Sigurður
Björnsson og síðar Erlingur Vig-
fússon og Ólafur Þ. Jónsson fóru
utan og störfuðu þar, og Guð-
mundur Guðjónsson bar upp flest
helstu tenórhlutverkin eftir að
Magnús Jónsson fór á Konung-
lega. Reyndar barst liðsauki að
utan, þegar Þorsteinn Hannesson
kom heim frá Covent Garden
(hann söng m.a. Tamínó í Töfra-
flautunni), og eins munaði heldur
en ekki um Sigurð og Magnús,
eftir að þeir komu heim aftur; en
þá erum við farin að teygja okkur
yfir á áttunda áratuginn. En fyrst
Töfraflautuna bar á góma, má
minnast þess, að henni og La
Bohéme stýrði Lárus Pálsson og
má hann því heita hinn fyrsti
íslenski óperuleikstjóri (ásamt
Einari Pálssyni, sem átti heiðurinn
af Miðlinum); annars hafði Þjóð-
leikMsið yfirleitt 'kallað hingað
úttSndinga til að stýra þessum
sýningum. Dr. Urbancic bar veg
Óperan
nemur land