Morgunblaðið - 09.04.1988, Qupperneq 5

B 5
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. APRÍL 1988
Morgunblaðið/Ami Sæberg
tákn fyrir að fara inn í djúpið.
Augað gæti verið hellir í náttú-
runni - eða brunnur. Þegar komið
er inn fyrir þessar dyr í þennan
heim hugans getur allt gerst. Það
skiptir ekki máli fyrir áhorfendur
á sýningunni hvort þeir þekkja
þetta tónverk. í þessum helli hug-
ans gerist ýmislegt og þannig má
skoða sýninguna. Ég velti fyrir
mér ýmsum hugmyndum á mynd-
rænan hátt og set fram hugleið-
ingar um málaralistina sjálfa,
hvemig stefnur eins og raunsæi
og abstraktlist eru sitt hvor hliðin
á sama teningi. Þama er í raun
um sama fyrirbærið að ræða. Um
leið og komið er nógu nálægt
hlutnum verður úrvinnslan ab-
strakt. Ég hef reynt að smíða mér
svo víða hugmyndafræði að ekki
sé hætta á að ég verði kallaður
kreddukarl. Hættan er þó sú að
allt verði sundurlaust kaos. Ég hef
hins vegar svo sterka tilfinningu
fyri samhenginu í þessu - fyrir
þessari samfellu allra hluta - að
þó þetta geti verkað á aðra sem
sitt úr hverri áttinni, upplifi ég
þetta sem eina heild. Ég vona svo
bara að aðrir kveiki og nái tökum
á þessari hugmynd minni.
Sérfræðidýrkun og tuggu-
riddarar
Að vissu leyti er ég að vinna
gegn því að verða bendlaður við
ákveðinn myndstíl. Það stríðir á
móti viðteknum venjum, listamenn
eiga að koma sér upp persónuleg-
um stfl. Myndiistarmenn þora ekki
að prófa ýmsa hluti, þeir em
hræddir við vingulsstimpilinn.
Listfræðingar út í bæ segja mönn-
um hvemig þeir eigi að mála. Og
síðan segja þeir mönnum hvemig
þeir mála og hvað þeir em að
mála. Alls kyns fræðingar era
famir að hafa miklu meiri áhrif
en áður. Þjóðfélagið einkennist af
ofurtrú á sérfræðiþekkingu og
sérfræðingadýrkun. I myndlistinni
veldur þetta því listamennimir láta
fræðingana hafa of mótandi áhrif
á sig. Þeir þora ekki synda gegn
straumnum. Þar með er búið að
drepa möguleikana á því að lista-
menn fari nýjar leiðir.
Það sem ég er að reyna að gera
er hafa allt samhengi hlutanna
undir. Mín innsta sannfæring er
að listaverk sé aldrei veralega
sterkt néma það spanni allt frá
hinu lægsta til hins háleitasta. Ég
reyni að endurspegla þessa skoðun
mína í verkum mínum. Það má
setja þetta upp í skala milli 0 og
100. Ég er því ekki lokaður inn í
mínum afmarkaða hugarheimi.
Það sem er fyrir utan mig er ekki
siður hluti af mér en það sem er
fyrir innan. En ég hef einnig þá
sannfæringu að það sem skilji á
milli feigs og ófeigs í listum sé
oft á tíðum framsetningin. Þó er
ég enginn tæknidýrkandi. Fram-
setningin er oft' svo nátengd inni-
haldinu. Við ritstörf getur eitt lítið
orð skilið á milli persónulegrar
upplifunar og lágkúralegrar klisju-
mennsku. Það er auðvelt að ganga
í lið með tugguridduranum. Þeim
sem tjá sig um alla skapaða hluti
í fjölmiðlum á líðandi stund og
nota sífellt sömu frasana og sömu
klisjumar.
Gagnrýnendur og ósjálf-
stæðir lesendur
Ég neita því ekki að ég tek
neikvæða gagnrýni nærri mér. En
það er fyrst og fremst vegna þess
að gagnrýni birtist opinberlega.
Ég treysti aiveg jafn mikið smekk
uppiýsts almennings. Gagnrýn-
endur hafa áhrif á þá sem sækja
ekki sýningar og lesa ekki bækur
og treysta sér ekki til að hafa sjálf-
stæða skoðun. Þetta er stór hópur
og þess vegna tek ég neikvæða
gagnrýni nærri mér. Hún útilokar
fyrirfram stóran hóp áhorfenda
og lesenda frá beinni upplifun á
listinni. Þó er sérstaklega neyðar-
legt þegar fólk er svo ásjálfstætt
í skoðunum að það dregur úr upp-
haflegri hrifningu sinni ef gagn-
rýnandinn er þeim ekki sammála.
Persónulega reyni ég að halda í
þá hugsun að gagnrýnendur skrifi
af hlutlægni og heiðarleika, ann-
ars væri hætt við að ég yrði ofur-
seldur ofsóknarbijálæði. Það er
nokkuð algengt að listamenn séu
með ofsóknarbijálæði gagnvart
gagnrýnendum og saki þá um
persónulegar ofsóknir. Ég geri
sjálfum mér það ekki að hleypa
slíkum hugsunum að. Neikvæð
gagnrýni hefur sjaldan áhrif á
mig. Það er helst ef ég er í vafa
um verkin mín að hún hafi áhrif.
Ef ég er viss um að ég sé á réttri
leið þá hefur neikvæð gagnrýni
engin áhrif.
Vinn fyrir upplýstan al-
menning
Ég lít svo á að ég vinni fyrir
upplýstan almenning þessa lands.
Þetta er það fjölmennur hópur að
hann nægir mér. Ég er svo alveg
tilbúinn til að taka því að hluti
þessa hóps hafi ekki áhuga á minni
list. íslenskir listamenn era samt
margir þannig að allir verða að
klappa fyrir þeim. Það táknar
ósigur ef einn púar. Mér finnst ég
fá það jákvæð viðbrögð hjá mörgu
fólki sem ég treysti og ber fulla
virðingu fyrir að ég geti ótrauður
haldið mínu striki. Tilganginum
er náð ef mér tekst að skapa ein-
hvem samhljóm milli verkanna
minna og þessa fólks. Álit þeirra
sem hafa ekki áhuga eða era full-
ir fordóma skiptir mig ekki máli.
Þarfiiast næðis en forðast
einangrun
Ég vinn alltaf í skorpum en
engu að síður dreymir mig um að
ná því takmarki að geta unnið
jafnt og þétt. Það er samt fjarlæg-
ur draumur. Aðstæður bjóða held-
ur ekki upp á það. Ég pantaði til
dæmis salinn á Kjarvalsstöðum
fyrir þessa sýningu núna fyrir ári
síðan. Það hefur allt miðast við
þessa dagsetningu í heilt ár. Mín
skoðun er sú að listamenn eigi að
fá næði til að vinna heilir og
óskiptir. Ég hef getað lifað af list
minni frá árinu 1978 en þá er
þess að geta að ég er afskaplega
neyslugrannur og þurftalítill. Ég
er alla vega ekki dauður enn. Það
skiptir þó meira máli fyrir upp-
rennandi listamenn að þeir fái
stuðning á meðan þeir era að
sanna sig frekar en sá stuðningur
birtist eftir að listamaðurinn er
viðurkenndur og verk hans eftir-
sótt. Ég hef einu sinni á þessu
tímabili farið að vinna launavinnu
og skoðun mín eftir það er sú að
það sé ómögulegt að þetta tvennt
fari saman. Listneysla er mér líka
nauðsynleg. Leikhús, myndlistar-
sýningar og tónleikar halda mér á
lífí, og gegna allt öðra hlutverki
en venjuleg afþreying. Listsköpun
er einangrandi. Ég hef reynt að
spoma gegn þessu á ýmsan hátt.
Sungið í kór og þess háttar. Lista-
manni er sama nauðsyn á sam-
neyti við annað fólk og hveijum
öðram. Það getur ekkert komið í
staðinn fyrir mannleg samskipti.
Sá maður sem lifír eingöngu í
heimi bókmennta og lista endar
bara sem einhver furðufugl - verð-
ur eins konar Don Kíkóti."
Texti:
Hávar Sigurjónsson

SÍÐUMULA 11.108 REYKJAVÍK.
SÍMI91-84866
í texta er 110 tegundum fugla lýst,
getið búsvæða, varps, raddar og
sérstæðra lífshátta þeirra.
Á teikningum eru sýnd einkenni fugla,
sem eigi verða nógu áberandi á
Ijósmynd, t.d. mynstur á væng
og stéli.
Nýjung í íslenskri fuglabók, er að
litmynd hvers fugls er smækkuð og
sú mynd búin örvum, sem vísa á
helstu greiningareinkenni fuglsins.
Örvarnar merktar tölum, sem vlsa til
hnitmiðaðra lýsinga.
A 302 litljósmyndum, máluðum og
teiknuðugi myndum eru fjaöurhamir
110 fuglategunda sýndir að sumar-
og vetrarlagi.
Þá eru birtar myndir af allmörgum
ungfuglum og báðum kynjum
allra anda.
Óskabók allra sem hafa áhuga
á umhverfl sínu.
Fuglahandbókin eftir
Þorstein Einarsson
fyrrum íþróttafulltrúa er
bók mikils náttúrunnanda
rituð á svipmiklu og
mergjuðu máli.
Þorsteinn hefur um áratugaskeið
verið einn af okkar ötulustu fugla-
skoðurum og hann er löngu víð-
kunnur, bæði hér heima og erlendis
fyrir þekkingu sína á íslenskum
fuglum.
Fræðsla hans í ræðu og riti
Bók sem færir
líf og liti fuglanna
heimístofu
íslenskri náttúru.
Þessi handbók er no. 3 í ritröð-
inni íslensk náttúra.
Grundvallarrit til gagns og
gamans.
hefur vakið áhuga margra á
íslenskri náttúru.
Bók sem opnar lesendum heill-
andi heim í ríki náttúrunnar, bók
sem færir líf og liti fuglanna heim í
stofu, og síðast en ekki síst, bók
sem vert er að hafa við höndina til
þess að bera kennsl á fugla í
ÖRN OG ÖRLYGUR