Morgunblaðið - 28.04.1988, Page 14

14 B
. MORGUNBLAÐIÐ, yiDSKDPTI/AIVINNULÍF FIMMTUDAGUR 28. APRÍL 1988
'P
Hlutabréf amarkaður
Breyttar skattareglur ogþátt-
taka lífeyrissjóða eru forsendan
- segir m.a. í tillögum Eskilda Securities um það hvernig byggja megi upp virk-
an hlutabréfamarkað hér á landi
BRÝNASTA verkefnið á íslenska
hlutabréf amarkaðinum er að
hvetja til aukinnar eftirspurnar,
segir í niðurstöðum skýrslu
breska fyrirtækisins Enskilda
Securities um þróun hlutabréfa-
markaðar hér á landi sem unnin
var fyrir Iðnþróunarsjóð og
Seðlabankann. Tvö mikilvægustu
atriðin í þá veru að auka eftir-
spurnina eru annars vegar hin
skattalega meðferð hlutabréfa og
hins vegar afstaða lífeyrissjóða
til fjárfestingar í hlutabréfum,
segir ennfremur i skýrslunni.
Sérfræðingar Enskilda segja enn-
fremur í niðurstöðum sínum að um
leið og myndast hafi aukin eftir-
spurn eftir hlutabréfum, sé rétt fyr-
ir eitt eða tvö fyrirtæki að fara á
markað með hlutabréfaútgáfu af
hóflegri stærð fyrir almenning. Brýn
nauðsyn sé á því að þessar fyrstu
útgáfur heppnist sem best og fjár-
festar nái þar sanngjömum hagn-
aði, því að slíkt muni vekja áhuga
fjárfesta á slíkum útgáfum í framtí-
ðinni auk þess að tryggja betri eftir-
markað svo og að bréfin verði alltaf
seljanleg. Ef þeir hluthafar, sem
fyrir eru, telji það takmarka völd
þeirra, sé hægt að gefa út hlutabréf
með takmörkuðum atkvæðisrétti.
Sér í lagi eigið það við þegar reynt
sé að selja slík hlutabréf til er-
lendra. Sérfræðingar leggja mikla
áherslu á hlutverk Verðbréfaþings-
ins og stöðu í uppbyggingu hluta-
bréfamarkaðar hér á landi, og á
vandaðar reglur um þann markað.
Skýrsla Enskilda Securities er
mjög ítarleg og út úr henni má lesa
að sérfræðingamir telja mjög brýnt
að koma hér á virkum markaði fyrir
hlutabréf. Þeir benda á að mörg
íslensk fyrirtæki séu skuldsett um
of miðað við eiginfjárstöðu, enda
hafí þau átt greiðan aðgang að láns-
fjármagni. Nú séu hins vegar mnnir
upp breyttir tímar með því hávaxta-
skeiði og verðtryggingu sem nú
ríkir. Á það er hins vegar bent að
miðað við gildandi lög hafi íslending-
ar mun minna skattalegt hagræði
af því að festa fé í hlutabréfum held-
ur en í skuldabréfum. Þá er einnig
vakin athygli á því að íslensk fyrir-
tæki séu einnig treg til að leggja út
í hlutabréfaútgáfur vegna þess
valdaafsals sem í slíku felst, því að
flest fyrirtæki hér á landi í einkaeign
séu í eigu fjölskyldna sem ekki vilji
deila eigninni með öðmm, og ýmiss
stærri hlutafélög sé undir stjóm
smárra hópa hluthafa sem séu treg-
ir til að láta skerða yfírráðarétt sinn.
Þá hafí skortur á eftirspum eftir
hlutabréfum heldur ekki hvatt fyrir-
tæki til að gefa út ný hlutabréf.
Sérfræðingar Enskilda Securities
hafa gert ítarlegar tillögur um úr-
bætur til að koma megi á virkum
hlutabréfamarkaði hér á landi. Pyrst
leggja þeir fram tillögur um aðgerð-
ir til að auka eftirspum eftir hluta-
bréfum, en sfðan hvemig megi auka
framboð hlutabréfa ásamt tillögum
um reglur og hlutverk Verðbréfa-
þings og um upplýsingagjöf. Þessar
tillögur fara hér á eftir í meginátrið-
um:
Eftirspum
1. Lífeyrissjóðir
Lífeyrissjóðimir ráða yfir u.þ.b.
50% af því fé sem fyrir hendi er til
fjárfestingar í verðbréfum á íslandi.
Því er virk þátttaka þeirra á hluta-
bréfamarkaðinum óhjákvæmilegur
hluti af þróun hans. ■
a. Byggingarsjóður ríkisins
Núverandi fjármögnun lífeyrissjóða
á Byggingarsjóði kemur í veg fyrir
að lífeyrissjóðir geti stjómað verð-
bréfaeign sinni með góðum árangri.
Endurskoðun stjómvalda á þessu
mikilvæga máli þarf að hraða svo
sem kostur er.
b. Eftirmarkaður
Núverandi reglur um Byggingarsjóð
ríkisins hindra frekari þróun við-
skipta á eftirmarkaði. Fara verður
fram gagnýnin endurskoðun á regl-
um þessum af hálfu stjómvalda.
c. Möguleiki til fjárfestingar í
hlutabréfum
í dag em það aðeins fáir lífeyrissjóð-
ir sem hafa leyfí samkvæmt reglu-
gerðum sínum til að fjárfesta í hluta-
bréfum. Samkvæmt fmmvarpsdrög-
um yrði lífeyrissjóði heimilt að fjár-
festa allt að 5% af árlegu greiðslu-
flæði sínu í hlutabréfum. Við teljum
þessa tillögu vera til bóta en emm
þó þeirrar skoðunar að lífeyrissjóð-
um ætti að vera heimilt að fjárfesta
allt að 25% af árlegu greiðsluflæði
sínu í hlutabréfum.
d. Stjórnun
Hvetja ætti stjórnir lífeyrissjóða til
að framselja vald sitt til almennra
verðbréfaviðskiptaákvarðana í hend-
ur hæfra starfsmanna sem annast
daglega framkvæmdastjórn þeirra.
2. Verðbréfasjóðir
a. Skráning
Við teljum það vera til hagsbóta að
skrá verðbréfasjóði á Verðbréfaþing-
inu. Hægt er að höndla með hluta-
deildarbréf sjóðanna á sama hátt og
hlutabréf.
b. Innlánsbinding og lausafjár-
hlutföll
Okkur hefur verið tjáð að komið
hafí til álita að láta reglur um innl-
ánsbindingu og lausafjárhlutfall
gilda um verðbréfasjóði. Við teljum
það vera mikilvægt að slíkar reglur
verði þannig að þær dragi ekki úr
möguleika þessara tækja, sem sam-
eina fé til fjárfestingar í verðbréfum
(pooled investment vehicles) til að
gegna lykilhlutverki í þróun hluta-
bréfamarkaðar.
3. Skattlagning
Skattlagningarramminn hefur
mikla þýðingu fyrir þróun virks
hlutabréfamarkaðar. Auk þess sem
við leggjum fram tillögur um aukin
viðskipti í hlutafélögum á þinginu,
höfum við einnig yfírfarið aðgerðir
til að hvetja til fjárfestinga og við-
skipta í einkafyrirtækjum. Við telj-
um mikilvægt að þróa þessi fyrir-
tæki vegna þess að þau munu í
framtíðinni leggja fram mikið af
nýjum hlutabréfum á þinginu.
Okkur skilst að stjómvöld vilji
draga úr því misræmi sem nú við-
gengst í skattalögum á kostnað
hlutabréfaeignar samanborið við
önnur spamaðarform en vilji á sama
tíma ná jöfnuði í rekstri ríkisins.
Þótt mikið af þeim tillögum sem
taldar em upp hér á eftir mundu
minnka skattstofninn, þá mundi
álagning veltuskatts á verðbréf svo
og takmörkun á frádrætti vaxta af
lánum vega þetta upp að hluta þeg-
ar til lengdar lætur.
Hægt er að jafna skattmeðferð
skuldabréfa- og hlutabréfatekna hjá
einstaklingum annað hvort með því
að skattleggja tekjur af skuldabréf-
um, sem nú em utan tekjuskatts-
stofns, eða með því að veita frekari
skattaívilnanir gagnvart fjárfestingu
í hlutabréfum en nú er gert.
Okkur hefur verið tjáð að skatt-
lagning tekna af skuldabréfum.
Væri síðari leiðin farin, ættu tillögur
okkar jafnt við, að frátöldum tillög-
um (f) og (g) hér á eftir hvað varð-
ar skattlagningu arðs.
Við höfum lagt til ákveðin mörk
fyrir skattundanþágur. Þessi mörk
em lögð til eftir að hafa litið yfír
þau mörk er tíðkast annars staðar
í Evrópu og ætlast er til að þau
myndi gmndvöll að umræðum um
þetta efni.
Alls staðar í skýrslu þessari höfum
við lagt til ákveðin undanþágumörk,
sem væm til staðar fyrir einstakling
og á sama hátt ræðum við núver-
andi mörk sem einstaklingi standa
til boða. í sérhveiju tilfelli mundu
hjón fá tvöfalda slíka upphæð. Til
viðbótar teljum við að vísitölutryggja
eigi þessar upphæðir til að tryggja
raunvirði þeirra í verðbólguum-
hverfí.
Hér á eftir fara þau sérstöku at-
riði sem við teljum að stjómvöld eigi
að athuga.
a. Skattlagning söluhagnaðar
Undanþiggja ætti skattlagningu
söluhagnaðar frá tekjuskatti hjá ein-
staklingum upp að árlegu hámarki
er nemur 400.000 kr. (11.000 dollur-
um). Því til viðbótar ætti að lækka
raunvemlega tekjuskattlagningu á
söluhagnað eftir því sem eignatíma-
bil á hlutabréfum lengist.
Ef hlutabréf væm þannig í eigu
sama aðila lengur en eitt ár ætti að
minnka skattskyldan söluhagnað við
sölu um 25%, bæði fyrir einstaklinga
og lögaðila, og ef hlutabréf em í
eigu sama aðila lengur en 2 ár ætti
að minnka skattskyldan söluhagnað
um 50%.
b. Hrein ný fjárfesting í hlutafé-
lögum með skráð hlutabréf.
Hámarkið sem sett er fram í lögum
nr. 9/1984 um frádrættarhæfí frá
tekjum einstaklings vegna hreinnar
nýmar fjárfestingar í þeim fyrirtækj-
um sem þar koma til greina ætti að
auka í 120.000 kr. (3.300 dollara).
c. Fjárfesting i einkafyrirtækjum
Til að hvetja einstaklinga til fjárfest-
ingar í ákveðnum einkafyrirtækjum
leggum við til að komið verði á „við-
skiptahvatningu" („business ex-
pansion scheme") með því móti að
fjárfesting án áhrifa („arms-lenght
investment") í fyrirtækinu yrði frá-
dráttarbær frá skatti að hámarki 1
milljón króna (28.000 dollara) á ein-
stakling á ári.
d. Kaupfyrirkomulag á hluta-
bréfum fyrir starfsmenn
Við leggum til að sett verði upp
fyrirkomulag þar sem starfsmönnum
eru boðin hlutabréf í fyrirtækjum
þar sem þeir vinna sem hluta af
heildarlaunagreiðslu þeirra. Þetta
yrði til að hvetja starfsmenn til að
íjárfesta í hlutabréfum þess fyrir-
tækis sem þeir eru starfsmenn hjá.
Slík hlutabréf yrðu þá ekki tekju-
skattsskyld í höndum viðtakanda svo
framarlega sem bréfín væru í eigu
hans í ákveðinn lágmarkstíma. Ef
svona fyrirkomulag nær árangri
gæti það reynst starfsmönnum vel
að setja upp fyrirkomulag þar sem
þeir öðluðust rétt til að kaupa hluta-
bréf á ákveðnu verði þannig að þeir
gætu síðar notað sér þann rétt ef
hlutabréf hækkuðu í verði.
e. Útgáfa jöfnunarhlutabréfa
Við teljum að útgáfa jöfnunarhluta-
bréfa sé tímafrek og ónauðsynleg.
Nú er nauðsynlegt að gefa þessi
bréf út til þess að hámarka arð-
greiðslur samkvæmt skattalögum.
Það væri hægt að tengja þetta há-
mark við hreint eigið fé hluthafa.
Við leggum því til að útgáfa jöfnun-
arhlutabréf verði lögð niður.
f. Frádráttarhæfi arðgreiðslna
Til að jafna skattalega meðferð
vaxtatekna og arðgreiðslna leggjum
við til þá tímabundnu ráðstöfun að
frádráttarhæfí arðgreiðslna verði
aukið í 15% af nafnvirði hlutabréfa
þar til hætt verði útgáfu jöfnunar-
hlutabréfa.
Tvöföld skattlagning mun eiga sér
stað á arðgreiðslur umfram þessi
mörk þar em þær yrðu þá skattlagð-
ar bæði hjá fyrirtækinu og tekju-
þega. Til að komast framhjá þessu
ættu hluthafar að hljóta skattfrá-
drátt fyrir þann skatt sem fyrirtæk-
ið greiðir af arðgreiðslum.
Þessu til viðbótar ætti hlutafjáreign
sem notuð er til grundvallar útreikn-
ings á hámarksarðgreiðslu að vera
sú sem fyrir hendi er við lok þess
fjárhagsárs sem arður er greiddur
af.
g. Skattfijáls arður fyrir ein-
staklinga
Sá arður sem leyfður er skattfrjáls
hjá einstaklingum ætti að hækka í
150.000 kr. (4.200 dollara) eða 15%
af nafnvirði slíkra fjárfestinga, hvort
sem lægra yrði.
Þegar hætt verður við útgáfu jöfn-
unarhlutabréfa ætti að miða við
hámarksskattundanþágu fyrir ein-
staklinga vegna arðs við það mark
sem arður á hlutabréf er frádráttar-
hæfur til skatts hjá fyrirtækinu sem
greiðir arðinn, þó háð þeirri tak-
mörkun sem áður gat, 15.000 kr.
(4.200 dollarar).
h. Stimpilgjald
Stimpilgjald er nú 2% á útgáfu nýrra
hlutabréfa. Við leggjum til að stimp-
ilgjaldið verði lækkað í ‘/2%. Við
mundum vilja ræða hvort það sé fjár-
hagslega hagkvæmt að innheimta
slíkt stimpilgjald ef það verður að-
eins V2%.
i. Eignaskattur
Við leggjum til að undanþága vegna
hlutabréfa frá eignaskatti ætti að
vera aukin í 2 millj. kr. (56.000
dollara). Því til viðbótar leggjum við
til að þeir sem ekki eru heimilis-
fastir hér á landi verði algjörlega
undanþegnir eignaskatti.
j. Frádráttarhæfi til skatts af
vaxtagjöldum/arðgreiðslum af
hlutabréfum
i. Við leggum til að, að svo miklu
marki sem vaxtakostnaður er frá-
dráttarhæfur við uppgjör hagnaðar
í fyrirtækjum, þá skuli hann vera
takmarkaður við langtíma vaxtaber-
andi skuldir upp að 65% af summu
slíkra skulda og hlutafjár. Það gæti
verið æskilegt að hafa þennan þrö-
skuld mismunandi eftir atvinnu-
greinum. Þessa takmörkun þyrfti
að taka í lög yfír t.d. þriggja ára
tímabil til að auðvelda aðlögunar-
hæfni og valda ekki of miklu álagi
á fjármál fyrirtækja.
ii. Við leggjum til að skattlagning
hagnaðar fyrirtækja verði skipt upp.
Þannig ætti sá hluti hagnaðarins að
skattleggjast vægar sem svarar til
hlutdeildar nýrra hlutabréfa af heild-
arhlutabréfastofni fyrirtækisins.
Þessi lækkun ætti að taka til þriggja
ijárhagsára frá útgáfuári slíkra
hlutabréfa. Þetta yrði fyrirtækjum
hvatning til að gefa út ný hlutabréf.
k. Veltuskattur
Veltuskattur er lagður á verðbréfa-
viðskipti í flestum Evrópulöndum.
Slíkur skattur dregur úr verðbréfa-
viðskiptum. Þó er svo að einu sinni
þegar markaðurinn er kominn vel á
skrið teljum við að leggja mætti á
veltuskatt er nemi 0,5% á innlend
verðbréfaviðskipti og þar með yrði
skattstofninn breikkaður.
4. Erlendar fjárfestingar
a. Erlend þátttaka
Við teljum það mikilvægt að hvetja
til aukins áhuga hjá erlendum fjár-
festum. Það er samt þýðingarmikið
að innflæði erlends fjár verði haldið
í skefjum til að forðast auknar sveifl-
ur á innlenda hlutabréfamarkaðin-
um. Okkur væri ánægja að ræða
þetta frekar með það fyrir augum
að skrifa skýrslu um þróun erlendrar
hlutafj árfestingar í gegnum verð-
bréfasjóð eða annað álíka tæki.
b. Takmörkun gjaldeyris-
reglna
Eins og nú er ástatt þarf útlending-
ur leyfí til þess að færa arð og fjár-
magn út úr landinu. Okkur skilst að
í frumvarpi til laga sé lagt til að
útlendingar megi bæði færa arð og
fjármagn út úr landinu. Við styðjum
þessa tillögu.
c. Höndur á hlutabréfaeign
erlendra aðila
Þeir sem ekki eru heimilisfastir á
íslandi geta nú í raun ekki átt meira
en 50% af hlutafé í ákveðnum
íslenskum fyrirtækjum. Því til við-
bótar hafa mörg fyrirtæki frekari
takmarkanir í samþykktum sínum,
sem útheimta samþykki stjómar fyr-
ir sölu hlutabréfa til útlendra §ár-
festa. Við teljum það rangt af al-
menningshlutafélögum að taka þurfí
stjómarákvörðun í hvert sinn sem
hlutabréf em seld erlendum aðilum.
Erlend eignaraðild í slíkum fyrir-
tækjum ætti frekar að vera takmörk-
uð við ákveðið hlutfall atkvæða eða
hlutabréfa eins og nú er alls staðar
á Norðurlöndum. Til að koma í veg
fyrir að útlendingar hefðu óeðlilega
mikil ítök í sljóm fyrirtækja ætti
gefa út ný hlutabréf með takmörk-
uðum atkvæðisrétti er sérstaklega
væri beint til útlendra íjárfesta.
Þessi möguleiki er þegar fyrir hendi
í íslenskum lögum (sjá einnig „Fram-
boð“ hér á eftir).
Framboð
a. Nýjar útgáfur
Við teljum okkur sjá ákveðin fyrir-
tæki sem mundu vilja gefa út hluta-
bréf fyrir almenning. Árangursrík
almenningsútgáfa væri meiriháttar
skref í að bæta ímynd hlutabréfa-
markaðarins á íslandi.
b. Hlutabréf með takmörkuðum
atkvæðisrétti
Minnkandi yfírráð er lykilatriði í
ákvörðunum fyrirtækja um útgáfu
nýrra hlutabréfa. Sá möguleiki að
gefa út hlutabréf með takmörkuð-
um atkvæðisrétti er þegar fyrir
hendi í íslenskum lögum og við
Iftum svo á að hvelja eigi fyrirtæki
til að nota sér þessi ákvæði, ekki
aðeins hvað varðar hlutabréf sem
beint er að erlendum fjárfestum
heldur líka innlendum.
c. Stjórn á nýjum útgáfum
Þróun markaða er mjög næm fyrir
offramboði. Verðbréfaþingið ætti
að stjóma biðröð eftir nýjum útgáf-
um á hlutabréfum til almennings
til að forðast offramboð.
Reglur og markaðurinn
a. Kerfi Verðbréfaþingsins
Verðbréfaþingið á að vera miðstöð
viðskipta og stjómunar á verðbréf-
um á Islandi. Sama kerfíð á að eiga
við bæði fyrir skuldabréfa- og
hlutabréfaviðskipti. Þetta mundi þá
taka til núverandi starfsemi hinna
tveggja hlutabréfamiðlara sem
birta verð fyrir hlutabréf. Núver-
andi upplýsingakerfí milli miðlara
er nægjanlegt til að dreifa nauðsyn-
legum upplýsingum.
b. Húsnæði Verðbréfaþings og
starfslið: fic ;n-ivd rnunfimil 69!