Alþýðublaðið - 19.10.1920, Blaðsíða 1

1920
Þriðjuudaginn 19. október.
240. tðlubl.
Samræðissjúkdómar
og varnir g'eg'n þeim.
Guðmundur Hannesson hefir rit-
afar þarfa bók sem nó er ný-
^tkomin, með sömu fyrirsögn og
er á þessari grein.
Samræðissjúkdómar vinna feikna
’tjón f öllum löndum, og hefir
^engi þótt bezt á því fara, að
íara sem lægst með alt því við
Wkjandi, en þótt ruddaháttur og
ekki sæmandi að gera slfkt að
^mtalsefni. En af því hefir leitt
veikindin hafa breiðst miklu
Qieira út en ella, sumpart af því
að þeir sem sýktir voru veigruðu
sjer við að leyta læknis í tíma.
Uoi þetta farast G. H. þannig
°rð í bókinni: „Þessi heimska er
U aigerlega að hverfa. Á síðustu
árum hefir víða verið kappsam-
3ega unnið að því erlendis, að
frseða almenning um þessa hættu,
°g jafnvel fræðsla um margt er
^ýtur að mannfjölgun, og þar á
^eðal þessa kvilla, gerð að skyldu-
^ámsgrein f efstu bekkjum barna-
skólanna. Hvergi hefir verið unn-
jafn kappsamlega að þessu og
* Bandaríkjunum. Mörgum miilí-
^ttum dollara hefir verið varið til
tessa úr ríkissjóði og stór tjelög
^yndast, sem starfa að því, að
Sera þessa óþverrakvilla landræka.«
Lengi fram eftir var hjer á
^a*Jdi Iftið um samræðissjúkdóma;
Þeir bárust við og við til lands-
— aðallega með útlendingum
en voru vanalega jafnótt kveðn-
’r niður, þar til 1896 að lekandi
^arð hér landlægur fyrir skeyt-
3ngarleysi heilbrigðisstjórnar, og
^efir verið það síðan.
Margir álita að „sárasóttin"
^ern gekk hjer á landi 1528 hafi
Jerið syfilis, en ekki vita menn
með vissu. Aftur mun veiki
jk .
^ essi hafa gengið um 1760 hjer í
_ eykjavfk og fimtán árum síðar
Akureyri.
Um Húnavatns- og Skagafjarð-
arsýslum gekk samræðissjúkdóm-
ur 1825, en ekki vita menn gerla
nú hver hann var. En ráðsfcafanir
gegn honum sem kostaðar voru
af almannafje báru fullan árangur
og honum var algerlega útrýmt.
Með frönskum fiskiskipum barst
sjúkdómur þessa eðlis til Norð-
fjarðar, en Zeutben hjeraðslæknir
útrýmdi honum með dugnaði
miklum,
Hve útbreiddir samræðissjúk-
dómar eru þegar orðnir hjer á
landi, er almenningi ekki kunn-
ugt, en sú útbreiðsla er þegar
orðin altof mikil þó hún sje enn-
þá ekki orðin eins mikil og er-
lendis, t. d. er tíunöi hver karl-
maður í Englandi sýktur, í París
13 til 15 hver maður af hundraði
og í Berlín ekki færri en 20 af
hundraði eða fimti hver maður,
en af skækjum í stórborgum og
hafnarbæjum eru 96 af hverju
hundraði sýktar, og er þetta síð-
asta mikilsverðar upplýsingar fyr-
ir unga tnenn, sjómenn og aðra
— er utan fara.
Nýlega sagði einn læknir hjer
í bæ þeim sem þetta ritar, að
það væri alls eigi sjaldan að ung-
börn hjer fæðist með lekandasýki
í augum (eða rjettara smitist í
fæðingunni af móðurinni). Enn-
fremur sagði hann það koma
stundum fyrir að stúlkubörn 2—5
ára fengu þennan sama sjúkdóm
á þeim stað líkamans sem hann
er algengastur — fengju hann af
því að sofa hjá móður sinni er
hefði veikina, oft án þess að vita
af þvf, þar eð stundum ekki ber
mikið á þessum sjúkdómi hjá
kvenmönnum.
En á þessum dæmum sem til-
færð voru sjá menn hve mikil
þörf er á því að mál þetta sje
almenningi að öllu Ieyti fyllilega
ijóst. Sjerstaklega er áríðandii að
þeir sem oft fara milli Ianda —
en það eru einkum sjómennirnir
— sje ekkert hulið í þessum efn-
um. En auðvitað þurfa yfirleitt
allir að kaupa þessa bók einkum
þeir sem heilbrigðir eru til þess
að vita hvað þeir eigi að forðast
og hvernig.
Bókinni er alls skift niður í 7
kafla. Eru þiír þeirra um þrjá
samræðissjúkdóma og ítarleg lýs-
ing á þeim, saga þeirra, hvernig
þeir haga sjer, hvaða Iækningar-
aðferðir sjeu notaðar og svo frv.
Þrír síðustu kaflarnir eru um
hvernig menn éigi að verjast þess-
um sjúkdómum. Er þar tr.eðal
annars sagt að í raun rjettri megi
telja áýengi eina helstu ersók sam-
rceðissjúkdöma og það skýrt þar,
hvernig á því stendur.
Eitt af atriðum þeim sem bók-
arhöfundurinn tekur til athugunar
er það hvort skírlífi sje óholt. En
svarið sem hann gefur við þvf
skal ekki tilgreint hier, það sjá
menn þegar þeir lesa bókins.
Eitt er það sem vert er að
drepa á hjer, það er óvani sá á
unglingum og fullorðnum sem
nefndur er onani á útiendu máli.
Hann mun afar útbreiddur og ættu
iæknur að hefja herferð gegn
honum. Bókarhöfundurinn minnist
lítillega á hann og seglr, að fyrir
þá sem kvilla þennan hafi og
giftist ekki, sýnist f fljótu bragði
eðlilegasta úrræðið, að hafa af-
skifti af konum utan hjónabands,
en margt sé þó við það að at-
huga. Sé leitað til lauslátra stúlkna
sé viðbúið að maðurinn smitist af
samræðissjúkdómi, að ótaidri ann-
ari spillingu (sálarlegri). »Miklu
álitlegra og eðlilegra sýnist það,«
segir bókarhöfundurinn, »að ungir
piltar og stúikur, gott fólk, sem
stendur á Ifku stigi og fellur hvort
öðru í geð, legði lag sitt saman,
þó ekki væri ástæða tii að gift-
ast.« í þessu segir hann, að sc
ekki, eða þurfi ekki að vera neitt