Morgunblaðið - 05.08.1988, Blaðsíða 7

6 C
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. ÁGÚST 1988
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. ÁGÚST 1988
C 7

aaaiAisiaaaiasa □ aanatEEmsitui
Þegar svo er komið í samlífi manns og konu,
hjóna eða sambúðarfólks, að samveran er
kvöl, tilfinningarnar blendnar og ónægjan,
ósættið og sálarkreppan kraumandi innra
með, er þá komið að leiðarlokum? í sumum
tilvikum er það vissulega svo að ekkert er
eftir til að reisa úr rústunum og sálarheill
beggja aðila fyrir bestu að ganga sína leið í
burtu hvort frá öðru. En skilnaður er ekki ein-
föld lausn og jafnvel alls engin lausn, þegar
ennþá eru til staðar tilfinningar, elska og þrá
eftir nálægðinni við hinn aðilann, þrátt fyrir
allt og allt. Börn og sameiginlegt bú sem byrj-
að var að hlúa aö með bjartsýni, skilningi og
ástúð, og ekki verður máð burt með skilnaði.
Það er örugglega erfitt að finna það sam-
band tveggja einstaklinga sem ekki reynir á í
einni mynd eða annarri og þar sem erfiðleik-
ar, utanaðkomandi eða sálrænir, koma ekki
upp á yfirborðið í einni eða annarri mynd við
mismunandi aðstæður. Kannski gerir fólk sér
ekki grein fyrir því að flestir mæta erfiðleikum
og vandamálum í samlífi með maka sínum og
fæstir eru píslarvottar í þeim efnum. Það er
á hinn bóginn mjög mismunandi hvernig fólk
mætir slíkum erfiðleikum og hversu sterkt
sambandið er þegar á reynir.
með
utanaðkomandí
hjálp
íslendingar hafa sjaldnast verið þekktir fyrir
að bera sín vandamál á torg og margir hafa
sett upp undrunarsvip þegar eitthvað nákom-
ið hjónaband sem „hefur alltaf verið svo in-
dælt og venjulegt út á við“ brestur skyndilega
að því virðist, með miklum átökum og á dag-
inn kemur að hjónin hafa átt í miklum erfiðleik-
um, jafnvel í langan tíma, sem svo vandlega
voru faldir undir sléttu og felldu yfirborðinu,
að nánustu ættingja og vini grunaði ekki neitt.
Það er misjafnt hvernig fólk mætir sínum sam-
eiginlegu erfiðleikum, sumum tekst með sam-
heldni og væntumþykju að leysa úr sínum
málum sjálft og taka höndum saman utan um
þá skjaldborg sem það í upphafi reisti um sitt
hjónaband eða sína sambúð.
En stundum þarf aðstoð þriðja aðila að
koma til, utanaðkomandi aðila sem horfir á
sambandið raunsæum augum og tekur ekki
málstað annars aðilans. Slíkur aðili getur ver-
ið ættingi eða vinur, en í mörgum tilvikum
getur lausnin falist í að leita til ótengds aðila
um ráð — og það er ekkert athugavert við að
leita slíkra lausna, sé vilji á annað borð til að
bæta það sem miður hefur farið.
Slíkur ótengdur aðili getur verið félagsráð-
gjafi, sálfræðingur, prestur, geðlæknir og á
undanförnum árum hefur viðhorf til þeirra sem
veita þessa þjónustu mikið breyst og eftir-
spurnin aukist, hvort heldur er innan opinbera
geirans eða í einkafyrirtækjum, enda misjafnt
hvar fólk vill ræða við sinn ráðgjafa. Sumir
geta til dæmis ekki hugsað
sér að koma til félagsráð-
gjafa, sálfræðings eða geð-
læknis á göngudeildum
sjúkrahúsanna, en leita til
sömu aðila á einkastofum.
í síðustu viku birtum við í
Daglegu lífi fyrri hluta þess-
arar greinar, um
1T
Margir hafa
undrast þegar
nákomið hjónaband sem
„hefur alltaf verið svo indœlt
og venjulegt út á við“ brestur
skyndilega og á daglnn
kemur að hjónln hafa átt í
miklum erfiðleikum sem svo
vandlega voru faldir undir
erfiðleika sléttu og felldu yfirborðinu
fólks í daglegu samlífi, sam- gronaðííkkílTÍit? ætt,ngia
búð eða hjónabandi, sér-
staklega á upphafsárum
li
þess. Hér, í síðari hlutanum er fjallað um það
að leita sér aðstoðar hjá utanaðkomandi að-
ila, ýmist í hjónaráðgjöf við að lagfæra og
breyta því sem orsakar sálarkreppuna, skiln-
aðarráðgjöf, sem miðar að því að hjálpa þeim
hjónum sem komin eru að leiðarlokum að
kveðjast vel, ráðgjöf af kirkjunnar hálfu og
lögfræðilegar hliðar málsins.
♦ Vilborg Einarsdóttir
Viðhorfti!
hjónameðferðar
hafa mikið breyst
Rætt við Nönnu K. Sigurðardóttur, félagsráðgjafa '
Það að leita til sórfróðra um
aðstoð vegna persónulegra
vandamála getur reynst mörgum
manninum erfitt — hvað þá ef um
er að ræða ekki bara erf iðleika
hjá einum einstaklingi heldur
tveimur, sambýlisfólki eða
hjónum. Erfiðleika, sem kannski
eru svo persónulegir að
viðkomandi aðilar geta varla rætt
um þá sín á milli — hvað þá við
aðra. En íþví getur lausnin
einmitt legið, að ræða
erfiðleikana áður en þeir verða
að alvarlegu vandamáli sem
hefur áhrif á fjölskyldulífið og
uppeldisaðstæður barna.
Utanaðkomandi aðstoð getur
verið einn liður í átt að lausn.
Hjónaráðgjöf og hjóna-
meðferð, s.s aðstoð
sérmenntaðra fé-
lagsráðgjafa hefur
lengi þekkst erlendis
og færst í vöxt hér á landi á und-
anförnum árum. Þessháttar að-
stoð flokkast undir geðvernd fjöl-
skyldunnar og er þá greint á milli
langtíma hjónameðferðar og
skammtíma hjónaráðgjafar á af-
mörkuðu sviði. Það eru vandamál
parsins sem verið er að reyna að
greiða úr. Þar af leiðandi taka báð-
ir aðilar þátt í vinnunni og koma
yfirleitt saman í viðtölin.
Hjónaráðgjöf
þrotalausn?
En er það þrotalausn að feita
sér aðstoðar f para- og hjónamál-
um? Við leituðum svara við þess-
ari og fleiri spurningum hjá Nönnu
K. Sigurðardóttur, félagsráðgjafa,
sem undanfarinn áratug hefur
starfað á þessu sviði hér á landi,
í Danmörku og Bandaríkjunum.
„Fyrir suma er það þrotalausn
að leita sér utanaðkomandi að-
stoðar, sérstaklega var það al-
gengara áður fyrr. Þá var viðhorfiö
á þá lund að venjuleg lífsvandamál
leysti fólk sjálft eða a.m.k. innan
fjölskyldunnar. Að leita til sérfræð-
inga var þá ákveðin staðfesting á
að það gengi ekki, eða að um ein-
hverskonar „klikkun" væri að
ræða, ef það gengi ekki.
Það hafa orðið töluverðar breyt-
ingar á þessu viðhorfi á undanförn-
um árum. Fjölskyldan og fjöl-
skylduböndin hafa breyst mjög
mikið. Hjónameðferð og hjónaráð-
gjöf hefur verið algengari til dæm-
is í tengslum við skilnaði og það
að leita sér aðstoðar felur ekki
lengur í sér þá „stimplun" sem var
áður. í skilnaðarráðgjöf er ekki
óalgengt að fólk hafi á oröi: „Þetta
hefðum við átt að vera búin að
gera fyrr."
Fagfólk sem starfar á þessu
sviði mælir yfirleitt með því að leita
fyrr en seinna. Að leita sér aðstoð-
ar áður en búið er að segja og
gera of margt innan sambandsins
og of seint er að byggja upp trún-
aðarsamband að nýju. En stundum
kemur fólk það seint að í raun er
ekkert eftir nema skilnaðarvinnan,
þar sem reynt er að hjálpa fólki
að kveðjast vel og ganga vel frá
öllum málum."
Þriðji aðilinn
— Er algengt að fólk sem kem-
ur í viðtöl geti einungis talað sam-
an í gegnum þriðja aðila?
„Ef þú átt við hvort fólk geti
ekki ræðst við yfir höfuð, nema
með aðstoð fagmanneskju, þá er
það mín reynsla að það sé ekki
algeng staða. Einna helst finnst
mér það vera í tengslum við skiln-
að. Hins vegar þegar vandamál
pars hafa þróast og fest í blindgöt-
um þá gegnir þriðji aðili mikilvægu
Morgunblaðið/Rúnar Þór
Nanna K. Sigurðardóttir,
félagsráðgjafi.
hlutverki í tjáskiptum.
Þriðji aðili í þessari merkingu
er þá ekki fagmanneskja heldur
einhver annar/aðrir nákomnir par-
inu. Börn til dæmis lenda oft í
þessu hlutverki og verða ómiss-
andi hlekkur í tjáskiptum foreldr-
anna. Vanda af þessum toga getur
oft verið erfitt að koma auga á og
er yfirleitt ekki skilgreindur sem
vandi parsins, heldur sem vandi
barnsins. Barnið getur þá farið að
hegða sér óæskilega í skólanum
eða sýna einhver önnur einkenni
um vanda fjölskyldunnar."
— Er fólk þá oft búið að leita
til annarra, s.s. vina eða ættingja
og er einhver munur á körlum og
konum að þessu leyti?
„Mín reynsla úr meöferöarstarfi
er að konurnar séu yfirleitt búnar
að ræða við einhvern, oft vinkonu,
móður eða vin. Karlmenn virðast
ragari að ræða sín einkamál við
vini eða fjölskyldu. Stundum koma
upp mikil sárindi einmitt í kringum
þetta atriði, þegar öðrum hvorum
aðilanum finnst trúnaður sam-
bandsins hafa verið rofinn við að
vandamálin hafi verið rædd við
aðra. Þess vegna, meðal annars,
er lögð áhersla á það í hjónavinn-
unni að parið eða hjónin séu virkir
þátttakendur og að báðir aðilar
mæti í viðtölin."
— Er fólk oftast sammála um
að um vandamál sé að ræða?
„Já, það finnst mér nú yfirieitt
enda leynir það sér sjaldnast. Hins
vegar éru hjónin oft alls ekki sam-
mála um hvaða leiðir eigi að velja
til að leysa vandann, eða hvenær
og hvort nauðsynlegt er að leita
aðstoðar fagfólks."
Stóru og litlu vandamálin
— Hvað þarf fólk að eiga f
„stórum“ vandamálum til að leita
sér utanaðkomandi aðstoðar?
„Þetta er náttúrulega allt svo
afstætt og einstaklingsbundið
með „stóru" og „litlu" vandamálin.
Það eru átök í öllum sambönd-
um. Pör og hjón geta verið meira
og minna ósammála í mörgu af
því sem kalla má daglegan og
hversdagslegan rekstur fjölskyld-
unnar. Má þar nefna barnaupp-
eldi, peningamál, hve oft eigi að
bjóða tengdafólki í heimsókn,
hvernig best sé að eyða sumarfrí-
inu og svo framvegis. Eftir því sem
parsamband þróast kemurfólk sér
upp ákveðnum leikreglum í þessu
sambandi. Stundum eru þessar
reglur mjög meðvitaðar, eitthvað
á þessa leið — ég ræð öllu í eld-
húsinu en ég skipti mér ekkert af
garðinum, hann er þín deild.
En inn í þessa samningagerð
koma líka allar óorðuðu og ómeð-
vituðu reglurnar þar sem hvor aðil-
inn um sig hugsar sitt eða fer eft-
ir þeim reglum sem hafa verið
lærðar í bernsku, þ.e.a.s. gerir oft-
ast ómeðvitað eins og gert var í
hans upprunafjölskyldu.
Þegar hlutirnir
eru ósagðir
Rómantík og ýmsar goðsagnir í
SPECK
Lensi-, slor-, skolp-,
sjó-, vatns- og
holræsa-dælur.
Útvegum einnig dælu-
sett meö raf-, Bensín-
og Diesel vélum.
©Cd)
Vesturgötu 16,
sími 13280
Bladiö sem þú vaknar vió!