Morgunblaðið - 20.08.1988, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. ÁGÚST 1988
Bandaríski rithöfundurinn
Harold Brodkey
Bíðið bara
-hanner
snillingur
Gabi Gleichmann skrifar um bandaríska
rithöfundinn Harold Brodkey
Hi
arold Bloom álítur
hann einn hinn mesta
af núlifandi skáld-
sagnahöfundum.
Bemard Malamud
kallaði hann sniiling. Cynthia
Ozick kallar hann „Proust Banda-
ríkjanna". Susan Sontag heldur
því fram aö hann sé einn fárra
prósahöfunda sem sækjast eftir
einhveiju verulega mikilfenglegu.
Denis Donahue líkir honum við
Freud og telur að vel sé hugsan-
legt að hann breyti skáldsagna-
gerð samtímans.
Harold Brodkey - en það heitir
maðurinn - verður þó fyrst að
komast yfír útgáfuhræðslu sína,
því hann hefur ekki enn árætt að
gefa út skáldsögu. Enginn þarf
því að skammast sín fyrir að hafa
ekki heyrt þessa merkilega höf-
undar getið, þó fremstu rithöfund-
ar og gagmýnendur Banda-
ríkjanna hampi honum sem ofur-
menni.
Brodkey er fyrirbæri í bók-
menntunum sem nýtur stöðugt
vaxandi umtals. Ritstörf hans eru
vinsælt umræðuefni í gáfumánn-
aklíkum á Manhattan; að geta sér
til um hvenær hann sleppi höndum
af stóru skáldsögunni er orðið að
nokkurs konar bókmenntalegum
samkvæmisleik þar vestra. Þrátt
fyrir að skáldsögunni sé nær lokið
eftir 20 ára starf er allsendis óvíst
hvort Brodkey lætur gefa hana
út. Hann er nefnilega hræddur -
segir hann sjálfur - um að útgáfá
bókarinnar muni breyta lífi hans
of mikið. Eða - það sem væri enn
verra - að bókin breyti alls engu.
Harold Brodkey fæddist árið
1931 í borginni St. Louis, sonur
rússneskra gyðinga. Hann var
tæpra tveggja ára er hann missti
móður sína og var tekinn í fóstur
af föðurfrænda sfnum þar sem
hann ólst upp í fátækri verka-
mannafjölskyldu. Fyrstu ritsmíð-
ar Brodkeys birtust í tímaritinu
The New Yorker og fyrsta bókin
kom út 1959, smásagnasafnið
First Love and other Stories.
Honum var fagnað sem vænlegum
rithöfundi með fögur fyrirheit en
Brodkey dró sig fljótt í hlé frá
sviðsljósi opinberrar umræðu.
Hann helgaði sig sjálfssálgrein-
ingu næstu sjö árin - á sáma hátt
og faðir sálgreiningarinnar Ieitaði
hann á vit undirmeðvitundarinnar
og rifjaði úpp sínar fyrstu minn-
ingar til að kalla fram mynd hinn-
ar dánu móður sinnar. Þessi
tímafreka rannsókn varð undir-
staðan að hinu stóra bókmennta-
verki hans; að endurskapa horfna
tíð og jafnframt lýsa hugar-
ástandi ungs gyðings er elst upp
hjá tvennum foreldrum í ógyðing-
legu umhverfí.
Nokkrir kaflar þessarar miklu
skáldsögu birtust í tímaritunum
Esquire og The New Yorker í
byijun síðasta áratugar. Ekki leið
á löngu þar til fiskisagan komst
á flug um að Brodkey væri leggja
lokahönd á bokmenntalegt meist-
araverk. Árið 1977 birti stórblaðið
The New Yrk Times frétt þess
efnis að bókaforlagið Farrar,
Straus & Giroux hefði fengið í
hendur 2000 blaðsíðna handrit er
gefa ætti út á bók fljótlega. Af
ókunnum ástæðum fór skáldsag-
an aldrei í prentun og rithöfundur-
inn yfírgaf útgefenduma. Vorið
1985 kom hins vegar út Woman
and Angels sem inniheldur þijá
kafla skáldsögunnar er áður höfðu
birst í tímaritum. Af þessu litla
hefti má ráða að Brodkey skrifar
í léttum og einstaklega þéttum
stíl, hlaðinn fallegum líkingum,
ljóðrænum táknmyndum og sál-
rænu innsæi. Brodkey álftur ritlist
sína verkfæri til að útskýra ver-
öldina; tæki til afhjúpunar
skuggahliða mannsálarinnar. í
skáldskap sínum virðist honum í
mun að varpa nýju ljósi á fyrir-
brigði sem hingað til hafa fengið
að liggja í Iáginni.
Hvort Harold Brodkey er raun-
verulega einn hinn mesti núlifandi
skáldsagnahöfundur sem breyta
mun skáldsagnagerðinni er enn
ósönnuð fullyrðing. í haust stend-
ur engu að síður til að gefnar
verði út á vegum bókaforlagsins
Alfred A. Knopfs fyrstu 300
síðumar af stórvirki Brodkéys A
Party of Animals.
Almenningur á íslandi
treystir eigin smekk
Rœtt við myndlistarmennina Kristínu Maríu
Ingimarsdóttur ogJóhannes Eyfjörð
au Kristín María Ingi-
marsdóttir og Jóhannes
Eyfjörð opna sýningu á
málverkum og skúlptúr í
sýningarsalnum „Undir
pilsfaldinum" að Vesturgötu 3B
laugardaginn 27. ágúst. Þau hafa
bæði stundað nám við San Fransis-
co Art Institute, Kristín María lauk
BA-prófí í málun fyrir tveimur árum
og Jóhannes lýkur prófí frá skúlpt-
úr- og gjömingadeild næsta vor.
Þessi sýning er fyrsta sýning Jó-
hannesar hér heima en Kristín
María hefur tekið þátt í samsýningu
í Fellabæ og tók þátt í IBM-sýning-
unni á sl. ári. Blaðamaður átti við
þau stutt spjall um sýninguna.
Hvemig sýning er þetta?
Jóhannes: „Eg sýni 6 til 7 verk,
fiest úr steinsteypu, öll unnin hér
heima í sumar, nokkurs konar úr-
vinnsla á þeim áhrifum sem veran
hér hefur haft á mig. Úti hef ég
mikið unnið verk sem eiga upprana
sinn í íslenskri goðafræði og rúna-
letri, en þessi era með allt öðram
blæ. Við eram umkringd steinkum-
böldum hér og eram löngu hætt að
skynja sveigjanleika og möguleika
MORGUNBLAÐIÐ/BJARNI Jóhannes Eyfjörð við eitt verkanna á sýningunni
Kristín María Ingimarsdóttir við verkið Átta til
fjögur
Margt líkt mcð
listalífi á íslandi og
í Tckkóslóvakíu
Rætt við Jiri Svestka, forstöðumann Kunstverein fiir
die Rheinlande und Westfalen í Dusseldorf.
Nýlega var staddur hérlendis
forstöðumaður listasafnsins
Kunstverein fiir die
Rheinlande und Westfalen í
Diisseldorf í
Vestur-Þýskalandi, Jiri
Svestka, til viðræðna við
forráðamenn Kjarvalsstaða
um skipti á sýningum á
íslenskri og þýskri nútímalist.
Fyrirhugað er að
sýningaskiptin fari fram á
næsta ári og var tilgangur
heimsóknar Svestka að kynna
sér verk íslenskra
myndlistarmanna. í stuttu
spjalli var Svestka beðinn að
segja örlítið frá þessu
verkefni.
Eg kynntist Gunnari
Kvaran á Feneyjabi-
ennalnum og hreifst af
því hvað hann var
áhugasamur og fús til
að reyna eitthvað nýtt og mig lang-
ar til að hjálpa honum til þess.
Meiningin er að ég haldi eina sýn-
ingu á íslenskri nútímalist I
Dusseldorf í ágúst eða september
á næsta ári og í staðinn komi ein
sýning frá okkur hingað. Ég vil
frekar halda sýningu á verkum
fárra listamanna, tveggja til þriggja
kannski, en stóra yfírlitssýningu
með verkum sínu úr hvorri áttinni.
Ég held að góð sýning á verkum
fárra góðra myndlistarmanna yrði
betri kynning á íslenskri myndlist,
en eitthvert yfírlit sem hvorki væri
fugl né fiskur."
Hvemig stofnun er Kunstverein?
„Þetta er sjálfseignarstofnun,
stofnuð árið 1829, með 8000 styrkt-
armeðlimi, sem greiða visst árgjald
og fjármagna þannig sýningar
safnsins. Við rekum þetta á mjög
kapitalfskum granni, það er líka
leitað til fyrirtækja og einstaklinga
um að styrkja sýningar, en við hljót-
um enga fyrirgreiðslu frá borginni.
Ég legg mesta áherslu á nútímalist
og er tilbúinn til að hætta töluverðu
til að koma á framfæri listamönnum
sem mér fínnst vera að gera merki-
lega hluti. Síðastliðna fjórtán mán-
uði hafa verið tíu mismunandi sýn-
ingar í Kunstverein og við vonumst
til að geta haldið áfram að kynna
núlifandi myndlistarmenn frá sem
flestum löndum".
Hvað geturðu sagt mér um list-
alíf í Diisseldorf?
»Ég er ekki Þjóðveiji heldur
Tékki, en ég hef verið í Þýskalandi
f sjö ár í mismunandi borgum og
ég held mér sé óhætt að segja að
hvað myndlist snertir sé Dusseldorf
sú áhugaverðasta. Þar er fræg aka-
demfa, ein sú besta í Þýskalandi
og menn era mjög opnir fyrir nýj-
ungum. Áhugi á myndlist er mikill
og menn ræða verk á sýningum í
alvöra, ekki eins og t.d. í París þar