Morgunblaðið - 27.08.1988, Síða 2

2 6
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 1988
ÚR
SÖLUM
LISTASAFNSI
ÍSLANDSI
Aft samkomulagi hefur orftift
milli Morgunbtaðsins og
Listasafns Islands aft birta
mánaðarlega Ijósmynd af
listaverki f eigu safnsins.
Bera Nordal, forstöftumaftur
Listasafnsins, mun rita
kynningu með hverju
listaverki og höfundi þess.
Sjálfsmynd. Jón Stefánsson.
SJÁLFSMYND EFTIR
JÓN STEFÁNSSON
Listasafni íslands var nýlega
gefin sjálfsmynd eftir Jón
Stefánsson. Hér er um að ræða
olíumálverk frá árinu 1937 og eru
gefendur myndarinnar Ingvar Vil-
hjálmsson og börn hans. Málverk-
ið er gefið í minningu eiginkonu
hans og móður þeirra, Aslaugar
Jónsdóttur.
Myndir er stór í sniðum,
140x125 cm og er hún nú til sýn-
is í aðalsal safnsins. Þetta er stór-
fenglegt verk og mikill fengur
fyrir safnið.
Jón Stefánsson var fæddur árið
1881. Hann var við listnám í
Kaupmannahöfn 1903—1908 og
í París við einkaskóla Henri Mat-
isse 1908—1910. Jón var búsettur
í Danmörku um árabil en settist
að í Reykjavík 1946, þar sem
hann bjó til dauðadags árið 1962.
Eftir Jón liggur fjöldi andlits-
mynda og var hann eftirsóttur
mannamyndamálari. Andlits-
myndir hans eru margar hveijar
ákaflega sterkar persónulýsingar.
Þar nálgast hann viðfangsefnið
af sömu myndrænu rökhyggju og
væri hann að mála landslags-
myndir. Það er fyrst og fremst
kraftur og tígulleiki formsins sem
fyrir honum vakir að sýna. Á
sama hátt og Jón túlkar nakta
ásjónu öræfalandslagsins og leitar
að innsta kjarna þess, afhjúpar
hann fyrirsátann á opinskáan og
viðkvæmislausan hátt, en ævin-
lega með hógværð og nærau sál-
rænu innsæi.. Það er einnig at-
hyglisvert hversu mikla áherslu
Jón virðist hafa lagt á að koma
persónunni fyrir á myndfletinum
þannig að nærvera hennar, per-
sónueinkenni og líkamsbygging
verði trúverðug.
Um langan aldur hafa lista-
menn málað sjálfsmyndir á ýms-
um æviskeiðum og margir notað
sjálfsmyndir til könnunar og
krufningar á eigin sálarlífí. Jón
var einn þeirra listamanna sem
notaði sjálfsmyndina í þessum til-
gangi og endurspeglar þessi mynd
glöggt þá gagnrýni sem Jón ávallt
beitti sjálfan sig.
Málarinn er 56 ára gamall er
hann málar þessa mynd sem er
næstum í fullri líkamsstærð. Hér
horfir Jón fast í spegilinn, hnar-
reistur og kiprar augun á bak við
kringlótt gleraugun. Það er sem
hann hafi rétt tyllt sér niður
fremst á stólsetunni sé í við-
bragðsstöðu, tilbúinn að ganga
fram og gera nauðsynlegar breyt-
ingar eftir gagnrýna skoðun
myndarinnar. Hann málar sig í
málarasloppnum, með tákn sitt,
litaspjaldið, í hægri hendi en pen-
silinn í þeirri vinstri, sem er óeðli-
legt fyrir rétthentan málara, en
hér hefur Jón ekki hirt um að
leiðrétta spegilmyndina.
Jón velur sér stað í rými vinnu-
stofunnar, til vinstri við miðju
myndflatarins. Hægra megin við
miðju sér inn í hom vinnustofunn-
ar. Lóðréttar og láréttar línur
herbergisins, svo og stólbakið,
mynda fasta umgjörð um líkama
hans. Hann málar sig samanrek-
inn, þéttan og þungan sem klett
og myndar líkami hans stöðugan
þríhyming fremst á myndfletin-
um.
Birtan fellur inn í myndina frá
vinstri og lýsir upp andlit og kom-
gult hár málarans. Jón notar blæ-
brigði gulra lita til að leggja
áherslu á mjúk form líkamans og
dregur þannig sjálfan sig fram
úr óákveðnum dökkum litatónum
vinnustofunnar með ljósi og litum.
Myndin er máluð sama ár og
Jón settist að í Danmörku. Lista-
safnið á nokkrar aðrar merkar
sjálfsmyndir Jóns og er þessi stór-
kostleg viðbót við þær. Færir
Listasafn Islands gefendum inni-
legt þakklæti fyrir þessa höfðing-
legu gjöf.
Haustið 1989 mun Listasafn
íslands halda yfírlitssýningu á
verkuin Jóns Stefánssonar og
gefst þá kærkomið tækifæri til
að bera þessa sjálfsmynd Jóns
saman við önnur verk hans.
Fégurðin
handan þess
ljóta
Messí ana T ómasdóttir
opnar sýningu í FIM-salnum
Messíana
Tómasdóttir
leikmynda-
teiknari og
myndlistar-
maður opnar
sýningu á
myndverkum
í FÍM salnum
við Garða-
stræti 6 í dag,
27. ágúst. Á
sýningunni
eru rýmisverk
úr málmi, tré,
steini og
speglum og
myndir unnar
með akrýl í
pappír. Á sýn-
ingunni verð-
ur einnig flutt
hreyfiverk við
söng Ásu
Hlínar Sva-
varsdóttur, en
það verk
byggist á ljóð-
um og tónlist
sem urðu til
samhliða rým-
isverkunum.
Morgunblaðið/Bjami
Messíana Tómasdóttir leikmyndateiknari og
myndlistarmaður.
Það kann að koma ein-
hveijum á óvart að
Messíana segir að
þetta sé hennar fyrsta
myndlistarsýning.
Messíana hefiir um árabil starfað
hér heima og erlendis að leik-
myndagerð og brúðuleikhúsi og
er með okkar þekktustu leikhús-
listamönnum. Messíana fékk
starfslaun listamanna til að vinna
að þessari sýningu sem opnar í
FÍM salnum í dag, en áður hefur
hún m.a. hlotið námsstyrk hjá
franska ríkinu, dvalarstyrk í Norr-
ænu listamiðstöðinni í Sveaborg
og starfslaun Reykjavíkurborgar
til að vinna að brúðuleiksýning-
unni Bláu Stúlkunni. Á síðasta ári
hlaut hún svo styrk Menntamála-
ráðuneytisins til að vinna að sýn-
ingunni Sjö spegilmyndir.
Ég spyr Messíönu fyrst hvað
felist í þessu heiti: Rýmisverk.
„Rýmisverk er mín eigin þýðing á
enska orðinu Installation. Til að
gera greinarmun á skúlptúr og
rýmisverki þá er hægt að segja
að rýmisverk hafí einhveija sögu
á bakvið sig, einhvetja fílósófíu,
en skúlptúr hefur fyrst og fremst
fagurfræðilegt gildi. Rýmisverk
búa yfir einhverri skírskotun til
áhorfandans. Þessi rýmisverk
héma mynda ákveðið ferli. Þau
eru móðirin, skáldið og Bláa Stúlk-
an,“ segir Messíana. Rýmisverkin
ásamt hreyfiverkinu sem Ása
Björk flytur á sýningunni mynda
ákveðna heild og skírskotunin sem
Messíana ræðir um kemur fram í
ljóðunum sem Ása Hlín syngur við
frumsamda tónlist Messíönu.
Skáldið hræddist
eldinn
en leitaði
logandi ljósi
að fegurð
handan
þess ljóta
að fegurð
þrátt fyrir
það. Ijóta
jafnvel
að fegurð
i
því ljóta
en aldrei
að fegurð
þess
ljóta
Þannig yrkir Messíana og Ása
Hlín Svavarsdóttir syngur en eru
tónsmíðar hluti af reglulegri list-
sköpun Messíönu? „Nei.tónskáldið
sem ætlaði að semja fyrir mig
komst ekki til þess fyrir annríki
svo ég vogaði mér að gera þetta
sjálf. Eg hugsaði með mér að þetta
væri eina tækifærið fyrir mig að
semja tónlist. Ef ég væri ung núna
og ætti að velja myndi ég frekar
verða tónskáld en myndlistarmað-
ur. Það eru svo mikil tengsl á
milli tónlistar og myndlistar. Tón-
ar, litir, form og ryþmi eru grunn-
hugtök í bæði tónlistinni og mynd-
listinni. Það hafa sagt mér tón-
skáld að ég vinni leikverkin mín á
svipaðan hátt og tónskáld," segir
Messíana brosandi. Ég spyr hana
um þá yfírlýsingu í sýningarskrá
þar sem segir: sýningin ijallar um
Jóhann
Hjálmarsson
skrifar frá Spáni:
Spaugari kastar sér
Þess er nú minnst á Spáni að liðin
eru 100 ár frá fæðingu Ramón
Gómez de la Sema. Hann var á
margan hátt einstakur í spænsk-
um bókmenntum, furðufugl og
spaugari, en líka brautryðjandi.
Komungur maður kastaði hann
sér á eldinn með bók sinni Entr-
ando en fuego, en á ritskrá hans
eru á annað hundrað titlar.
Snemma varð til nýr ismi kenndur
áeld
við hann, ramonismi, en í honum
felst einkum afneitun fullkomleika
og reglufestu. Tilgangur lífsins
verður ekki skilgreindur, markmið
eru hjóm, en mannlegan samhljóm
má finna hvar og hvenær sem er.
Allt er þess virði að við gefum því
gaum.
Ramonisminn er dæmigerðast-
ur í svokölluðum greguerías.
Gómez de la Serna gaf út margar
bækur helgaðar þessu skáldskap-
arformi, hina fyrstu 1917. Orðið
var uppfinning Gómez de la Sema
sjálfs, en hefur fyrir löngu unnið
sér þegnrétt. I orðabók spænsku