Morgunblaðið - 25.11.1988, Side 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1988
MAT-
reiðslubœkur fyrir jól
Talsvert minna er um mat-
reiðslubækur í ár en oft áður.
Það lítur út fyrir að fólk virð-
ist vera orðið nokkuð „satt“
á matreiðslubókum eftir gró-
skumikla útgáfu undanfar-
inna ára. Eitthvað á þessa
leið varð einum bókaútgef-
anda að orði, þegar við fórum
á stúfana til að kanna hvað
mætti gómsætt finna á jóla-
bókamarkaðnum í ár. Reynd-
ar er ekki um nema tvær
matreiðslubækur að ræða í
þetta skiptið og fjalla þær,
hvor á sína vísu, um afmark-
aða tegund matreiðslu, ann-
ars vegar á jurtafæði og hins
vegar matreiðslu í örbylgju-
ofnum.
Þetta eru bækurnar Grænt og gómsætt eftir Colin Spencer í þýðingu
Helgu Guðmundsdóttur sem Forlagið gefur út og svo bók frá Setbergi
sem nefnist Úrvalsréttir í örbylgjuofni eftir Jennie Shapter og er þýdd
og staðfærð af Dröfn H. Farestveit hússtjórnarkennara, en hún hefur
um árabil haldið hér námskeið í matreiðslu í örbylgjuofnum. í bókinni
eru kaflar með ýmiskonar upplýsinum um örbylgjuofna, áhöld, undir-
stöðuatriði og grænmetismatreiðslu, auk uppskriftakafla sem skiptast
niður í forrétti, aðalrétti og eftirrétti, ýmist fyrir einn, tvo, eða fjóra, auk
sérréttauppskrifta og uppskrifta fyrir matreiðslu í sambyggðum ofnum.
Grænt og gómsætt fjallar, eins og nafnið gefur til kynna, um jurta-
fæði og matreiðslu þess á sælkeravísu, auk þess sem í henni er að
finna margvíslegar upplýsingar um jurtafæði og mataræði. Auk kafla
með margvíslegum uppskriftum gefa sex matreiðslumeistarar uppskrift-
ir að veisluréttum úr jurtafæði og bera þær yfirskriftirnar: Jónsmessu-
veisla í náttúrunni, Fyrsta máltíð á hlýjum vordegi, Kvöldverðarboð,
Þakkargjörðarveisla, Jólaboð og Brúðkaupsveisla. Þar sem jólin nálgast
óðum grípum við hér niður í þessar bækur og birtum af handahófi upp-
skriftir úr þeim að hátíðarréttum.
Úrvalsréttir í örbygjuofni
-GRÁÐOSTAFRAUÐ
20 g smjör eða smörlíki
1 Iftill laukur, rlfinn
20 g hveiti
1V4 dl mjólk
2 egg, aðskilin
50 g gróðostur, mulinn
salt og pipar
Undirbúningstími þessa forréttar
er 10 minútur og matreiðslutími 14
mínútur. Setjið smjörið í skál og
matreiðið á fullum styrk í 20 til 30
sekúndur. Setjið laukinn út í og
matreiðið á fullum styrk í 2 mínútur.
Hrærið hveitinu saman við og hellið
mjólkinni smátt og smátt út í. Mat-
reiðið á fullum styrk í 11/2 til 2 mínút-
ur, þar til það þykknar, hrærið tvisv-
ar til þrisvar sinnum i. Hrærið eggja-
rauður og ostinn út i og kryddið.
Stífþeytið eggjahvíturnar og blandið
saman við ostasósuna. Hellið í 4 litl-
ar skálar. Setjið á grind í ofninum.
Matreiðið í sambyggðum ofni við
200 gráðu hita og lágum styrk í 10
mínútur, þar til frauðið er farið að
lyfta sér og komin Ijósbrún húð.
Borið fram strax.
Matreiðsla í örbylgjuofni:
Útbúið réttinn og matreiðið í héitum
ofni við 200 gráðu hita i 12 til 15
mínútur þar til hann brúnast.
ENGIFERÖND
4 skammtar af önd eða um 11/2
kg
4 msk. plómusulta
1 msk. sítrónusafi
1 hvítlauksrif, marið
2 tsk. chilisósa
2,5 sm. englferbiti, fínt rifinn
rifið hýði af sitrónu
smár blaðlaukur og sítrónu-
sneiðar til skrauts
Undirbúningstími þessa aðal-
réttar er 4 mínútur og mat-
reiðslutími 31 mínúta. Stingið í
öndina með gaffli og setjið á
grind. Matreiðið í sambyggðum
ofni við 200 gráðu hita og meðal-
styrk í 15-20 mínútur eftir stærð
andarinnar. Blandið þá plómusul-
tunni, sítrónusafanum, hvítlaukn-
um, chilisósunni, sítrónuberkin-
um og engifer saman og mat-
reiðið á fullum styrk í 1 mínútu.
Setjið öndina síðan í eldfast
mót, hellið sósunni yfir og mat-
reiðið í sambyggðum ofni við 200
gráðu hita og lágan styrk í 10
mínútur, þar til safinn er tær sem
rennur þegar stungið er í öndina
með hníf. Berið fram á heitu fati,
skreytt með blaðlauk og sítrónu-
sneiðum.
Matreiðsla í örbylgjuofni:
Stingið í öndina, setjið hana á
grind og matreiðið á fullum styrk
í 10 mínútur. Setjið í eldfast
mót, hellið plómusultunni og
blöndunni yfir og matreiðið á full-
um styrk í 5 mínútur, eða þar til
safinn er tær sem rennur úr kjöt-
inu. Setjið loks undir heitt grill
til að brúna öndina.
FERSKJU- OG
MARENGS-
UNDUR
2 stórar ferskjur, flysjaðar
75 g sykur
40 g hnetur
5 kirsuber, söxuð
2-3 hnetudropar
1 stórt egg, aðskilið
kirsuber skorin (fernt til skrauts
Undirbúningstími þessa eftir-
réttar er 15 mínútur og matreiðsl-
utími 10 mínútur. Skerið ferskjurn-
ar til helminga og takið steinana
úr. Setjið í eldfast mót. Blandið
25 g af sykri saman við hneturnar,
kirsuberin, hnetudropana og
eggjarauðuna. Skiptið í fernt og
setjið í ferskjurnar, þar sem stein-
arnir voru. Stífþeytið eggjahvítuna
með sykrinum sem eftir var, nema
1 tsk. sem er sett síðast. Setjið
ofan á hvern ferskjuhluta. Stráið
sykri yfir. Skreytið með kirsuberj-
um og matreiðið í sambyggðum
ofni við 220 gráðu hita og légan
styrk í 9-10 mínútur.
Matreiðsla f örbylgjuofni:
Útbúið eins og að ofan greinir og
matreiðið á fullum styrk í 3 mínút-
ur. Setjið undir heitt grill svo það
brúnist.
ATH. Allir réttirnir sem fengnir eru
úr bókinni Úrvalsréttir i örbylgjuofni
eru œtlaÖir fyrir fjóra og henta til mat-
reiÖslu hvort heldur er í sambyggöum
ofni eða örbylgjuofni.
Efég vœri íþínum sporum . ..
Flest erum við sérfræðingar f að gefa öðrum góð ráð. Fæstum
gengur okkur hins vegar jafnvel að fara eftir ráðum annarra. Reyndar
má færa gild rök að þvf að heilræði geri nær alltaf meira tjón en
gagn. Og kannski er eitthvað til í því að heilræði séu dálítið sem
maður gefi öðrum af því að maður hafi engin not fyrir þau sjálfur.
Það vantar ekki að við séum
ávallt reiðubúin að gefa góð ráð
til hægri og vinstri. Þegar aðrir
eiga í hlut höfum við ráð undir rifi
hverju, jafnvel á sviðum þar sem
engum dylst að þar hefur okkur
sjálfum mistekizt svo um munar.
Okkur er líka gjarnt að hlusta með
andakt á frásagnir af óförum ann-
arra og gleyma um leið eigin óför-
um sem við hefðum trúlega ekki
orðið fyrir hefðum við haft vit á
því að fara að ráðum annarra. Við
höfum nefnilega öll tilhneigingu til
að hegða okkur í samræmi við eig-
ið brjóstvit. Okkur munar ekki um
að ráðleggja öðrum en annað verð-
ur upp á teningnum þegar um það
er að ræða að fara að ráðum ann-
arra.
Yfirleitt gerum við einmitt þau
mistök sem mest hefur verið brýnt
fyrir okkur að varast — jafnvel af
einskærri þrjózku gagnvart þeim
sem hafa veitt hinar óumbeðnu
ráðleggingar og þannig blandað
sér í það sem þeim kemur ekki
við. í stað þess að bregðast harka-
lega við og segja hreinskilnislega
að við kærum okkur ekki um þessa
afskiptasemi erum við gjörn á að
fara undan í flæmingi og segja
óbeint að við vitum ofurvel hvernig
bezt sé að fara að.
Þeir sem á annað borð vilja
gjarnan hafa reynslu annarra til
hliðsjónar án þess að láta ráðzkast
með sig komast oft í vandaræði.
í stað þess að fyllast sektarkennd
af því að velja aðra leið en hinir
spakvitru mæla með er reynandi
að taka mark á því sem jákvætt
er en láta hitt eiga sig. Með öðrum
orðum, að skilja hismið frá kjarnan-
um.
Barnasérfræðingarnir
Þegar meðferð og uppeldi barna
er annars vegar eru það einkum
mæður og tengdamæður sem
herja á reynslulitla foreldra með
ráðleggingum um hvernig þeir eigi
að annast afkvæmið. Oft vill það
gleymast að síðan þær eignuðust
sjálfar börn hefur ýmislegt breyzt.
Nú eru í gildi aðrar reglur um eldi
ungbarna og af er sú tíð þegar
talið var að börn yrðu rellin og
beinlínis óþekk af því að vera tekin
upp um leið og þau gáfu frá sér
minnsta hljóð. Tímarnir hafa held-
ur betur breytzt síðan ófrávíkjan-
leg fyrirmæli voru um að fyllstu
reglusemi og hreinlætis væri gætt
en að öðru leyti ætti að láta börn-
in eiga sig.
Um þetta segir Vibeke Brönsted
sem er dönsk heilsugæzluhjúkrun-
arkona: „Sumt fólk umturnast um
leið og það sér konu sem væntir
sín eða er með ungbarn. Það get-
ur alls ekki stillt sig um að segja
frá sinni eigin reynslu og því sem
það hefur heyrt eða lesið um fæð-
ingar og barnagæzlu. Þessi þörf
fyrir að láta Ijós sitt skína varðandi
fæðingar og brjóstagjöf gerir það
að verkum að fyrsta heimsókn
okkar frá heilsugæzlunni á heimili
er yfirleitt í því fólgin að ryðja úr
vegi alls konar fordómum sem
búið er að koma inn hjá foreldrum.
Oft eru þeir með slæma samvizku
af því að gera ekki það sem „rétt"
er, þ.e.a.s. það sem allar reyndar
mæður þykjast vita að sé rétt.“
Aðvaranir
Yfirleitt eru konur ringlaðri og
öryggislausari þegar fyrsta barnið
fæðist en algengt var fyrir svo sem
tuttugu árum, segir Vibeke
Brönsted. Fæstar nýbakaðar
mæður eru vanar að umgangast
börn og þær eru margar sem aldr-
ei hafa komið nálægt hvítvoðungi
fyrr en þær halda á sínum eigin í
örmum sór. Þess vegna eru mæð-
ur nú móttækilegar fyrir leiðbein-
ingum, ekki sízt frá mæðrum
sínum og tengdamæðrum sem
reyndar geta látið í té ómetanlegan
stuðning. Þær mæður sem þegar
hafa átt börn hafa þegar aflað sér
reynslu en þær sem eru að eign-
ast fyrsta barnið komast ekki hjá
því að sækja ráð til annarra. Það
er ekki sama hvernig þessum ráð-
leggingum er komið á framfæri.
Umvandanir, boð og bönn eiga
ekki rétt á sér. Tröllasögur af
stofnanabörnum og vanhugsaðar
athugasemdir fá byr undir báða
vængi um leið og fólk lætur á sér
skilja að það vilji gjarnan eignast
barn: „Þið ættuð að hugsa ykkur
tvisvar um — þetta er ekki bara
eins og að drekka vatn. Fyrstu
þrjá mánuðina verðið þið svefn-
laus, ekki sízt ef barnið fær nú
magakrampa." Og þannig malar
kvörnin, áfram og áfram, nánast
þar til unginn flýgur úr hreiðrinu.
Fólk á rétt á því að syrgja
Sagt er að tíminn lækni öll sár,
og gömul orðtæki af þessu tagi
lifa enn góðu lífi. Sá sem verður
fyrir því að missa barn má oft láta
sér lynda að hlusta á eitthvaö í
þessa veru: „Þið drífið bara í því
að eignast annað barn. Þið eruð
ung og eigið lífið framundan." Við
fólk sem eignast andvana barn er
ekki fátítt að sagt sé: „Þið skuluð
ekkert vera að gefa því nafn. Það
yrði bara til þess að gera þetta
erfiðara." Með öðrum orðum: Hók-
us, pókus, látum eins og þetta
hafi aldrei gerzt.