Morgunblaðið - 03.12.1988, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. DESEMBER 1988
49
meira virði var okkur þó hlýhugur,
góðvild og vinátta húsráðenda, en
þeirra hluta fengum við í sannleika
að njóta þar í ríkum mæli.
Ég vil að leiðarlokum þakka af
alhug látnum skólabróður og vini
tryggð hans og vináttu í meira en
hálfa öld. Einnig þakka ég allar
góðar samverustundir á liðnum
ævidegi. Minning þessa góða
drengs er mér dýrmæt nú er ég
kveð hann í von og vissu þess, að
andi hans sé inn genginn til friðar
og fagnaðar þess Drottins, er hann
ungur kaus að þjóna hér á jörð.
Eiginkonu hins látna, börnum og
ástvinum öllum vottum við hjónin
innilegustu samúð.
Guðm. Guðmundsson
Tíminn er eins og vatnið, segir
í upphafi á þekktu kvæði. Þegar
góðir vinir kveðja leitar hugurinn
til upptakanna á þessu hraðstreyma
tímabili, mannsævinni, jafnvel þótt
hún skipti áratugum. Við leiðarlok
fínnst mér ungu árin allt í einu svo
undraskammt í burtu.
Jón Árni Sigurðsson var fæddur
á Auðshaugi á Barðaströnd 30.
desember 1917, sonur Valborgar
Þorvaldsdóttur og Sigurðar Páls-
sonar bónda þar. Hann missti kom-
ungur móður sína og var þá tekinn
í fóstur að Stað á Reykjanesi til
móðurbróður síns sr. Jóns Þor-
'vandssonar og konu hans Ólínu
Snæbjamardóttur, tengdaforeldra
minna. Þá vom fýrir þijú börn
þeirra Staðarhjóna, Snæbjöm,
Ragnheiður og Kristján, og var alla
tíð gróin vinátta og bróðurþel milli
þeirra og fósturbróðurins, sem
kveður nú síðastur þeirra systkina.
Að loknu menntaskólanámi á
Akureyri og í guðfræðideild Háskól-
ans vígðist hann til Staðarpresta-
kalla árið 1945 og starfaði því í
sóknum fóstra síns fyrstu prest-
skaparárin. Það sama ár kvæntist
hann elskulegri konu, Jónu Sigur-
jónsdóttur Jonssonar bóksala í
Reykjavík.
Á Stað byijuðu ungu hjónin bú-
skap og þar fæddist þeim fyrsta
bamið, Valborg Ólína. Ekki held
ég að neinn, sem er alinn upp i
Reykhólasveit, komist hjá því að
festa djúpar rætur í þessu fagra
umhverfi, enda þykist ég hafa
nokkrar sannanir fyrir því. Það var
eins og eitthvað vantaði í sumarið
hjá þeim fóstbræðmm, ef ekki hafði
unnist tími til að skreppa vestur
og heilsa upp á land og fólk. Þar
nutum við öll saman margra
ógleymanleg stund og gestrisni og
hlýju á heimili þeirra Unnar og
Snæbjamar mágs míns, en þau tóku
við búi á Stað eftir lát tengdaföður
míns.
Árið 1947 fluttist heimili þeirra
presthjónanna til Grindavíkur er sr.
Jón várð prestur þar. Þar fæddust
tvö yngri bömin, Guðlaug og Ámi
Þorvaldur. Öll em börnin mikið
mannkostafólk og bamabömin átta
efnileg og vel gerð.
Það var gott að koma í gamla
prestseturshúsið í Grindavík. Húsa-
kynni vom af eldri gerðinni og brim-
ið kögraði ströndina í nokkurra
metra fjarlægð. Myndarbragur og
elskulegt viðmót fylgdu húsráðend-
um hvar sem þau bjuggu. Fyrst í
þessu gamla húsi og seinna í glæsi-
legum embættisbústað ofar í bæn-
um þar til sr. Jón lét af prestskap
og þau fluttu til Reykjavíkur.
Það var um hásumar á sólbjört-
um sunnudegi, þegar sr. Jón var
prestur á Stað að við bjuggumst
mörg saman til messuferðar inn að
Reykhólum. Þá var ekki kominn
bílfær vegur svo langt út á nesið,
en reiðskjótar stóðu á hlaði. Mér er
í fersku minni þessi ferð í glöðum
hópi, með fegurð Breiðafjarðar á
aðra hönd, með eyjum og sundum
og ijallahringnum sem lykur um
héraðið á þijá vegu.
Einhvem veginn er þessi mynd
ásækin í hug mér þegar ég hugsa
um áralöng kynni við Jón Áma
Sigurðsson. Þar ber ekki skugga
á. Það var gróandi í lífi hans og
störfum. Heiðríkja og birta fylgja
minningu hans.
Ég og fjölskylda mín þökkum
honum óbrigðula vináttu og styrk
og vottum konu hans og öðrum
aðstandendum innilega samúð.
Þórunn Jónsdóttir
Erlendur Ámason á
Skíðbakka - Minning
Fæddur 24. október 1906
Dáinn 27. nóvember 1988
í dag laugardag er Erlendur
Árnason fyrrv. bóndi og oddviti á
Skíðbakka, Austur-Landeyjum,
kvaddur.
Með Erlendi er horfinn heil-
steyptur félagsmálamaður og sann-
ur drengskaparmaður, heill og trúr
í starfi.
Leiðir okkar lágu oft saman í
störfum og á mannfundum. Frá
árinu 1963 til ársloka 1970 störfuð-
um við saman að fasteignamati í
Rangárþingi, þar er erfitt starfi,
og vandasamt.
Erlendur var glöggur reiknings-
maður og athugull.
Nú að leiðarlokum er gott að
minnast þeirra samverustunda. Um
leið og ég kveð hann hinstu kveðju
sem samstafsmann og vin, sendi
ég fjölskyldu hans mínar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning hans.
Lárus Ág. Gíslason
Við kveðjum í dag einn af mæt-
ustu sonum þessa lands, bænda-
höfðingjann, oddvitann og land-
græðsluvörðinn Erlend á
Skíðbakka. Hans verður minnst af
hlýhug og virðingu allra þeirra er
til hans þekktu. Þegar horft er til
baka og hugsað til Erlendar þá
koma manni fyrst í hug þær gífur-
legu breytingar sem orðið hafa í
Landeyjunum á síðastliðnum 40
árum. Erlendur var í forystusveit
þeirra manna sem í raun skópu
þessa byltingu byggðar sinnar með
einurð og framsýni og óbilandi trú
á mátt gróðurmoldarinnar og
íslenskrar bændastéttar.
Landeyingar hafa löngum átt í
stríði við eyðingaröflin, fyrst og
fremst ágang vatns og sanda. Sand-
urinn sótti fast að byggðinni í byij-
un þessarar aldar bæði norðan frá
Þveráraurum og að sunnan frá sjáv-
arsöndum og ógnaði byggðinni með
eyðileggingu. Víst er að fjöldi jarða
fór í eyði af þessum sökum. Með
breytingum á útfalli Markarfljóts
hækkaði grunnvatnsstaðan í
byggðinni og fjöldi jarða var meira
og minna umflotinn vatni. Það
þurfti eldhuga á borð við Erlend
og Ásgeir L. Jónsson ráðunaut hjá
Búnaðarfélagi íslands til að vinna
bug á vatnsaganum. Framræsla
Landeyjanna hefur breytt þeim úr
lítt byggilegum sveitum í ein af
búsældarlegustu sveitum landsins.
En Erlendur lét ekki þar við sitja,
hann var óþreytandi við öll fram-
faramálefni sveitarinnar. Vegagerð
í sveitinni var honum mjög hugleik-
in og hann hvatti sveitunga sína
óspart til að afmarka jarðir sínar
með girðingum og framræsluskurð-
um til þess að hver byggi á sínu
og ræktaðj sína jörð fyrir eigin
búfénað. Árið 1955 hófst sand-
græðsla fyrir alvöru á Landeyja-
söndum. Erlendur var þar frá upp-
hafi í fararbroddi og var land-
græðsluvörður um þijátíu ára skeið.
Hann háói þar langvinna og tíma-
freka baráttu við eyðingaröfiin. En
hún bar stórkostlegan árangur, og
hefur melgresið nú víða tekið yfir-
höndina og breiðist út hægt en ör-
ugglega.
Sex þúsund hektara eyðimörk
varð að lúta í lægra haldi fyrir
þrautseigju Erlendar.
Það var mikið lán fyrir mig þeg-
ar ég ungur tók við starfí hjá
Landgræðuslunni_ að hafa slíkan
samstarfsmann. Áhugi hans, bjart-
sýni og vinnusemi var með ólíkind-
um. Alltaf var hann að finna upp
á nýjum tiltækjum til að vinna bug
á sandinum.
Margar aðferðir hans við sáningu
melfræs og gerð sandfoksvamar-
garða voru ómetanlegt brautryðj-
andastarf. Það eru ógleymanlegar
stundimar sem ég átti í notalegu
eldhúsinu þeirra Guðbjargar og
hans á Skíðbakka. Erlendur var
aldrei samur maður eftir lát Guð-
bjargar óg nú veit ég að minn
maður er ánægður með að vera
kominn til hennar.
Þegar hugur minn leitar til Er-
lendar á þessari kveðjustund þá vil
ég ekki láta hjá líða að minnast á
helsta samverkamann hans í sand-
græðslunni, Ólaf Sigurðsson frá
Krossi er lést í árslok 1986. Saman
unnu þeir myrkranna á milli
frammmi á sandi, stundum í grenj-
andi sandfoki svo ekki sá út úr
augum. Skarð þeirra í röðum sand-
græðslumanna verður vandfyllt en
við Erlendur fögnuðum því að fá
til starfa Albert Halldórsson
tengdason hans. Fram á síðustu
stundu var Erlendur með hugann
við sandgræðsluna fram á Landeyj-
asöndum, hann var sannur land-
græðslumaður.
Með eftirfarandi orðum Erlendar
sjálfs í viðtali við Jón R. Hjálmars-
son snemma vetrar 1987 lýk ég
þessum kveðjuorðum og votta að-
standendum Érlendar innilega sam-
úð mína.
„Nú er ég hættur og sestur í
helgan stein. Ég fylgist þó vel með
gróðri og framförum frammi á
sandi og fer þangað oft til að líta
eftir þessu. Þá ósk á ég heitasta v
að vel verði um þetta allt saman I
hugsað, öllu verði vel við haldið og !
landið megi gróa upp sem mest.
Verði svo, mun sandurinn ekki
framar fjúka og spilla landi í sveit-
inni minni.“
Sveinn í Gunnarsholti
Áskell Snorrason tón-
skáld - Aldarminning
Hratt flýr stund, svo hratt að ég
átta mig naumast á því að um þess-
ar mundir eru liðin hundrað ár frá
fæðingu Áskels Snorrasonar tón-
skálds, vinar míns og frænda. Hann
fæddist á Öndólfsstöðum í Reykjadal
hinn 5. desember 1888.
Foreldrar Áskels voru Snorri Jóns-
son frá Þverá í Laxárdal Jóakimsson-
ar og Aðalbjörg Jónasdóttir frá Þverá
í Reykjahverfi Jóhannessonar.
Þau bjuggu þó ekki lengi á Önd-
ólfsstöðum en fluttu brátt austur
yfir heiðina til Þverár í Laxárdal,
ættaróðals Snorra, þar sem hann bjó
upp frá því allt sitt líf.
Áskell ólst því upp flest sín
bemskuár og unglingsár öll á Þverá
eða þar til hann fluttist til Akureyrar
1919 með konu sinni, Guðrúnu
Kristjánsdóttur frá Bimingsstöðum
í Ljósavatnsskarði.
Þá þegar, og miklu fyrr var Áskell
farinn að fást við tónsmíðar eftir því
sem hversdagsönnin leyfði. En aðal-
starf Áskels, og það sem hann hafði
framfæri sitt af var kennsla. Hann
kenndi um áratugaskeið við Bama-
skóla Akureyrar, bæði tónlist og
aðrar kennslugreinar. Einnig kenndi
hann tónlist við Gagnfræðaskóla
Akureyrar um árabil. Auk þess vann
hann venjulega verkamannavinnu á
sumrin eftir því sem geta og heimil-
isástæður leyfðu.
Einn þáttur í tónlistarstarfí
Áskels, og ekki sá veigaminnsti var
stofnun Karlakórs Akureyrar um
1930. Meðlimir kórsins voru yfirleitt
erfiðismenn, sem litla eða enga til-
sögn höfðu fengið í tónlist, og skil-
yrðin til tónlistariðkana því í lág-
marki. Úr þessum kröftum tókst
Áskeli þó að vinna svo vel að því var
viðbrugðið hve samstilltur og vel
æfður kórinn varð á svo stuttum tíma
í höndum hans. Hann setti markið
ávallt hátt og slakaði aldrei á klónni
og gerði miklar kröfur. Að fáum
árum liðnum var kórinn kominn í
tölu bestu kóra landsins. Þetta var
ekki hægt nema með stökustu kost-
gæfni og ströngum aga og kröfu-
hörku bæði við kórfélagana og sjálf-
an sig. Slíkum árangri ná ekki aðrir
en jieir, sem eru fæddir kennarar.
I stopulum frístundum undi Áskell
sér löngum við að semja tónsmíðar.
Hann samdi fjölda sönglaga og einn-
ig verk fyrir hljóðfæri, þó fæst af
því hafi komið út á prenti. Þó komu
út eftir hann þijú sönglög 1933, og
árið eftir komu tvö sönglög í söngva-
safninu Samhljómum, auk ýmissa
laga í Heimi og Unga íslandi 1928.
Um Áskel Snqrrason er það að
segja hvað varðar stefnu hans í
músík að hann var bam síns tíma.
Tóniist hans er öll rómantísk og lög-
in hans eru hugljúf og auðlærð og
eiga greiðan aðgang að öllum þeim,
sem eru opnir fyrir tónlist og unna
fögrum lögum. Hann vildi semja lög,
sem hvert mannsbam gat lært, og
hann gerði það. Hver kannast ekki
við Dettifoss við ljóð Kristjáns ijalla-
skálds eða Hallgrím Pétursson við
ljóð Matthíasar Jochumssonar, svo
nefnd séu tvö af þekktustu lögum
hans. Hann samdi líka lög við mörg
af kvæðum Guðfinnu frá Hömrum,
hafði mikið dálæti á ljóðum hennar:
Hvar er blærinn sem þaut í gær,
Vetrarhugsun o.fl., o.fl.
Þegar farið er að rýna í lög Áskels
Snorrasonar er þar eitt, sem er mjög
áberandi, en það er raddsetningin.
Hann átti mjög auðvelt með að laða
fram þá hljóma, sem undirstrikuðu
stemmningu lags og ljóðs, sem
steypti hvorttveggja saman í eina
óijúfanlega heild, sem stóð ein og
sér sem sjálfstætt listaverk og ekki
þurfti neinna skýringa við. Lögunum
hans var líka vel tekið og mörg þeirra
oft flutt bæði í fjölmiðlum og á hljóm-
leikum.
Áskell var á margan hátt eftir-
minnilegur maður. Hann var gjör-
hugull og rökfastur í viðræðum við
aðra, og það var ekki á a!!ra fteri
að halda hlut sinum fyrir horu.a ef
A I R P O R T
KEFLjAVÍK
92-1 5222
upp kom skoðanaágreiningur. Hann
var sárkurteis maður, virðulegur í
framkomu svo af bar og kom það
fram á ýmsan hátt, td. í göngulagi
hans. Hann gekk rólega og ákveðinn
fram og það var eins og hvert fót-
mál hans væri fyrirfram ákveðið og
gjörhugsað. Þannig var Áskell, gegn-
heill maður og hvert hans loforð stóð
eins og stafur á bók.
Áskell lék bæði á orgel og fiðlu.
Skólaganga Áskels var ekki löng.
Hann stundaði nám við unglinga-
skóla Benedikts Bjarnarsonar á
Húsavík veturinn 1906 til 1907.
Síðan stundaði hann framhaldsnám-
skeið í Reykjavík fyrir kennara. Síðar
fór hann svo aftur til Reykjavfkur
og stundaði tónlistamám hjá Sigfúsi
Einarssyni.
Þar með er upptalin skólaganga
Áskels Snorrasonar, nema hvað hann
stundaði orgelnám hjá þýskum
píanóleikara, sem hér var á Akur-
eyri. Það nám var ekki langt en
reyndist honum heilladijúgt. Er þá
upptalinn námsferill Áskels Snorra-
sonar, og hefði einhveijum lang-
skólagengnum þótt hann stuttur.
En Áskell gafst ekki upp. Hann
greip til þess ráðs, sem mörgum
efnalitlum íslendingi hefur jafnan
reynst vel, en það var sjálfsnámið.
Það má víst með sanni segja að því
námi hafi aldrei linnt.
Áskell Snorrason vann sitt ævi-
starf hér á Akureyri. Hann skrifaði
mikið í blöð og tímarit um hin margv-
íslegustu efni, einkum þó um músík.
Hann var um langt árabil tónlistar-
gagnrýnandi við Verkamanninn og
var jafnan gert mikið með það, sem
hann skrifaði um þau efni.
Áskell Snorrason hnoðaði aldrei
hinn þétta leir um dagana, enda var
honum aldrei sú list lén að slá af
setningi til að þóknast þeim sem
meira máttu sín og höfðu ráðin og
völdin. Hann bar oft skarðan hlut frá
borði þjóðfélagsins, en í staðinn gaf
hann því starf sitt og krafta og tón-
list sína, sem mun verða metin með-
an söngelsk hjörtu unna fögrum lög-
um.
Áskell Snorrason var karlmenni í
þess orðs bestu merkingu. Þótt sjúk-
dómar og heilsuleysi léku fjölskyldu
hans æði grátt á stundum, stóð hann
ávallt uppréttur og lét aldrei bugast.
Það varð skammt á milli þeirra
Guðrúnar og Áskels, sem ávallt unn-
ust hugástum. Hún lést tólfta nóvem-
ber 1970, hann varð bráðkvaddur
fjórða desember sama ár, þá einum
degi fátt I 82 ár.
Þeim hjónum var ekki ætlaður
langur aðskilnaður.
Um fræanda minn og vin, Áskel
Snorrason, má segja eins og Stephan
G. kvað um greniskóginn:
„Bognar aldrei - brotnar i
bylnum stóra seinast".
Jón Eðvarð
Félag austfirskra kvenna
í Reykjavík
heldur kökubasar og kaffisölu nk. sunnu-
dag 4. des. kl. 14.00 að Hallveigarstöðum.
Einnig basarhorn og skyndihappdrætti.