Morgunblaðið - 18.11.1989, Qupperneq 4

Veflist á Kjarvalsstöáum
Langar að vinna verk
inn í ákveðió umhverfi
Ingibjörg Styrgerður Haraldsdóttir veflistakona opnar sína aðra
einkasýningu á Kjarvalsstöðum í dag. Ingibjörg hefur unnið sem
veflistakona firá því hún lauk framhaldsnámi frá Hochschiile fiir
angervante kunst í Vín í Austurríki árið 1979. Hún hefúr tekið þátt
í nokkrum samsýningum bæði hér heima og erlendis, en fyrstu einka-
sýningu sína hélt hún á Kjarvalsstöðum fyrir tveimur árum.
Ingibjörg Styrgerður hóf nám
í Myndlista- og handíðaskóla
íslands árið 1967 þá tæplega
tvítug og tilheyrir því hinni
margfrægu ’68 kynslóð. Hún
segir þessi fyrstu námsár sín hafa
verið heldur misheppnuð. „Það var
sífellt verið að setja manni pólitískar
skorður," segir Ingibjörg. „Og varla
tekið mark á manni nema verkin
væru pólitísk. Ég hafði aftur á móti
meiri áhuga á formfræði en pólitík.
Kvennahreyfingin er það sem helst
hefur haft áhrif á mig á þann hátt,
að hún hefur gert mig ákveðnari í
því sem ég hef ætlað mér og gefið
mér visst hugrekki.
Ég kom sundurtætt út úr skólan-
um og það var fyrir algjöra tilviljun
að ég hélt áfram námi í Austurríki.
Þar mætti mér allt annað viðhorf.
Það var tekið vel á móti mér og
ekkert verið að djöflast í að breyta
mér eða skella mér inn í einhvern
ákveðinn kór. Heldur var mér leyft,
undir miklum aga, að fara sóló. Það
var mitt lán að lenda þar.
Fyrstu tvö árin í Vín var ég í
námi hjá prófessor Herbert Tasquil
og hjá honum tók ég akademíska
námið upp á nýtt og snerti ekki
vefinn fyrsta árið. Ég notaði tímann
til að jafna mig og byrjaði síðan
smám saman í formfræðinni á með-
an ég var hjá Tasquil og hélt því
áfram þegar ég fór í Meisterklasse
til prófessors Margarete Rader-
Soulek."
Ingibjörg hrósar skólanum þar
sem hún segist hafa notið leiðsagnar
o g aðstoðar góðramanna.„Eitt af því
sem ég gerði í skólanum var að láta
smíða fyrir mig módel af kirkju einni
hér á íslandi, sem ég síðan hannaði
inni í allar skreytingar. Ég fékk
mikið út úr því þó ég hefði kannski
getað valið mér skynsamlegri bygg-
ingu. En ég hef mjög gaman af að
vinna verk inn í ákveðið umhverfi
og dreymir um að geta unnið meira
þannig.
Ég fékk reyndar tækifæri til þess
á síðasta ári þegar ég var beðin um
að gera tillögur að verki fyrir
Bændaskólann á Hvanneyri í tilefni
af 100 ára afmæli skólans. Það voru
tveir listamenn fengnir til að gera
tiliögur og vinna það sem valið var.
Ég var mjög ánægð með að fá þetta
tækifæri og hafði afskaplega gaman
af að vinna þetta verkefni. Eg lét
gera fyrir mig sérstakt band úr ull
frá Hvanneýri, sem var unnið að
minni ósk og ég fékk að fylgjast
með vinnslunni frá því ullin var tek-
in og þvegin og þar til bandið var
litað. Verkið var síðan sett upp á
Hvanneyri í júní í sumar.
Mér finnst miklu eðlilegra að lista-
menn séu fengnir tii að gera verk
Ingibjörg
Styrgerður.
fyrir það umhverfi sem það á að
vera í, heldur en verið sé að leita
eftir verki sem passar. Ég myndi
gjama vilja halda áfram að vinna á
þennan hátt og jafnvel með arkitekt
við að fullmóta eitthvert ákveðið
umhverfi.“
Verkið sem Ingibjörg gerði fyrir
Bændaskólann á Hvanneyri er heilir
tíu metrar á lengd, en þau sem hún
sýnir á Kjarvalsstöðum eru öllu
minni. „Fram að þessu hef ég ekki
lagt í það að vefa mjög stór verk,“
segir Ingibjörg. „En draumurinn er
samt að gera stór verk því ég naut
mín virkilegá í þessu verki á Hvann-
eyri.“ Hún virðist ekki ætla að láta
sitja við orðin tóm því hún er þegar
búin að gera módel af seríu af stór-
um verkum. „Þegar ég hélt síðustu
sýningu var ég þegar komin með
frumdrögin að þessari og það er
svipað ástatt hjá mér núna. Ég er
komin með fullmótuð drög að ann-
Veflistakonan
Ingibjörg
Styrgeröur
arri sýningu, þar sem ég stefni á
að vefa lengri og stærri stykki.“
Ingibjörg byijar alltaf á því að
gera módel af verkunum sem hún
ætlar að vefa, en fyrstu árin eftir
að hún lauk námi gerði hún lítið
annað. „Þá átti ég ekki fyrir efni í
teppin og óf því varla neitt nema
eitthvað stæði til.“
En hvaða efni notar hún í vefnað-
inn? „Ullin er það eina sem við höf-
um. Því hér er enginn sem ræktar
hör. Ég veit þó um mann sem hefur
gert það, en af einhveijum ástæðum
hefur því ekki verið haldið áfram.
Það væri skemmtilegt að geta bland-
að þessu tvennu saman. Svo hefur
líka hvarflað að mér að það væri
gaman að vefa úr vír, en ég hef
ekki ennþá látið verða af því.
Annars finnst mér ekkert að því
að vefa úr ullinni. Það er alltof ein-
kennandi fyrir ókkar tíma þessi stöð-
uga leit að nýjungum. Menn eru allt-
af að skipta um ham til að teljast
gjaldgengir."
Sýning Ingibjargar Styrgerðar
verður í austur forsal Kjarvalsstaða
og stendur til sunnudagsins 3. des-
ember. Þegar henni lýkur tekur við
hjá Ingibjörgu undirbúningur fyrir
sýningu í Vínarborg. „Ég fékk boð
um að koma til Vínar á næsta ári
og sýna í galleríi sem einn stærsti
banki landsins rekur þar. Og einnig
að velja yfírlit verka úr íslenskri
samtímamyndlist á sýninguna. Ég
hef ekki haft neinn tíma til að Hugsa
um þetta ennþá vegna undirbúnings
fyrir þessa sýningu, en verð að hella
mér út í það um leið og henni Iýkur.“
MEO
Morgunblaðið/Þorkell
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. NOVEMBER 1989
Verkið sem Ingibjörg óf fyrir Bændoskólann ó Hvanneyri.
Líklega fylgir
þetta land manni
Hvert sem maður fer
Myndlistarkonan
Sossa
með
sýningu
í Gallerí Borg
samdauna umræðunni og kh'kunum
sem eru í Reykjavík. Það gefur manni
meira svigrúm til að vinna mark-
visst, því maður er ekki í daglegum
samanburði vegna alls þess sem hér
er að gerast og umræðunni um það.“
Svo er það tíminn. Það verður svo
miklu meira úr honum úti á landi.
Það er eins og takturinn sem stjórn-
ar mannshraðanum sé miklu hæg-
ari, þannig að tíminn vinnur með
manni. Þarna hef ég aldrei áhyggjur
af krökkunum. Þetta eru engar vega-
lengdir og svosem engin umferð.
Allt sem maður þarf að gera í kring-
um heimilið tekur styttri tíma.
Fyrst eftir að ég kom á Krókinn
voru það þessir hlutir sem pin-uðu
mig mest. Hugsaðu þér, við heims-
borgararnir frá Kaupmannahöfn að
koma í fásinnið og allir vinirnir með
miklar áhyggjur af því að við værum
þarna. í dag er hljóðið í þeim dálítið
annað og þeir virkilega öfunda okk-
ur, þegar þeir eru að koma í heim-
sókn, kúguppgefnir af hraða og
streitu.
Ég og flölskyldan vorum tiltölu-
lega fljót að aðlagast lífinu á Krókn-
um, okkur líður vel þar og okkur
leið vel í Kaupmannahöfn. Ég held
að þetta sé alltaf spuming um val.
Maður getur kosið að horfa annað-
hvort á kostina — eða gallana, hvar
sem maður er. Og hvað heldurðu að
við séum einangruð. í Gránu eru
fleiri listamenn; tveir myndlistar-
menn, einn tónlistarmaður með hljóð-
ver og einn gullsmiður. Auðvitað
ræðum við mikið um listina og lífið.
Svo kemur fólk mikið til að spjalla
við okkur — bara aðrir bæjarþúar.
Og kannski er það nákvæmlega það
sem skiptir máli — að einangrast
ekki frá því samfélagi sem maður
lifir í.“ ssv
í menningarmiðstöðinni Gerðu-
bergi verður í dag opnuð sýning
á verkum eftir myndlistarmanninn
Ragnar Lár. Á sýningunni verða
vatnslitamyndir bæði guash og
akrýllita, klippimyndir (collage)
og oliumálverk. Elstu myndirnar
eru unnar árið 1987, en flestar er
frá þessu ári. Á sýningunni eru
bæði mannamyndir (portrett) og
abstrakt málverk.
Eg sagði nú í gamla daga
að þetta væru Iýrískar
abstraksjónir með lands-
lagsívafí, þegar listfræð-
ingamir voru að spyija
hvað ég væri að mála,“ segir Ragn-
ar. „En ég hafði það bara svona fyr-
ir listfræðingana, því þeir viljá'alltaf
vita hvaða ismi er á ferðinni."
Er hægt að búa til samtímaisma,
eða framtíðarisma?
„Ætli það geti ekki verið þægi-
legt, ef menn þurfa á því að halda.
Ég held hinsvegar að ismar verði til
af sjálfu sér. Til dæmis í sambandi
við allt þetta tal um nýja málverkið,
þá er málverk alltaf nýtt. En þetta
hefur sjálfsagt verið gert til að skil-
greina ungu málarana, samanber
„nýr expressjónismi“, sem eitthvað
ungt og kraftmikið."
Vantar okkur skilgreiningarhug-
tök þegar við setjum „nýtt“ fyrir
framan hefðbundna stefnur, eða er-
um við bara að flýta okkur; reyna
að sjjórna listasögunni?
„Ég get ekki séð að það sé nein
þörf á að skilgreina samtímamynd-
list. Það er hægt að gera það eftir
á og mér finnst heldur galli þegar
verið er að reyna að greina list jafn-
vel áður en hún verður til.
Það er langtum mikilvægara að
kenna fólki að skynja myndlist, rétt
eins og tónlist. Fólk þarf fremur að
skynja hana en skilja. Ég held að
öll þessi skilgreining og flokkun geri
þetta alltof flókið fyrir fólk. Menn
eru alltaf að leita að fyrirmynd, reyna
að skilja myndir vitsmunalega, frem-
ur en tilfinningalega. En það er með
mynd eins og tónverk; hún verður
að vera góð, annars stendur hún
ekki. Á sama hátt og tónverk verður
myndin líka annaðhvort klassísk, eða
ekki.“
Það eru aðeins átta ár síðan Ragn-
ar sneri sér alfarið að myndlistinni.
Fram að þeim tíma hafði hann ýmis-
legt annað að aðalstarfi, til dæmis
blaða- og auglýsingamennsku. „Já,“
segir Ragnar, „fram að þeim tíma
var ég í öllum skrattanum, skyldum
og óskyldum myndlist. Verst var að
vera í auglýsingabransanum, því
hann er alltof skyldur myndlistinni
og maður lét fallerast af tækninni.
Ég varð mjög glaður þegar ég gat
lagt allt annað á hilluna og finnst
ég búa við mikil forréttindi að geta
stundað myndlistina eingöngu.“
Þú talar um landslagsívaf — er
ekki mynd annaðhvort landslags-
mynd eða ekki?
„Það var sumarið 1982. Ég var í
MYND
af augnabliki
Jóhanna Bogadóttir myndlistarmaður opnar sýningu á Kjarvalsstöðum
í dag. Á sýningunni eru málverk og teikningar og er hún haldin í til-
eiiii af því að Jóhanna var valiii borgarlistamaður haustið 1988, til
eins árs, og er því tímabili nýlokið. Jóhanna segist líta á þessa sýningu
sem þakklætisvott fyrir starfslaunin og þessvegna sé ókeypis inn á
sýninguna og allir velkomnir. Ég spurði hana hvort hún hefði notað
árið til að dvelja erlendis við vinnu, eða hvort verkin væru unnin hér
heima.
Þau eru öll unnin hér
heima,“ segir Jóhanna.
„Það hefur verið mér
mjög mikilvægt að vera á
íslandi þennan tíma og
nýta þá orku sem ég fæ úr íslensku
landslagi. Árið þar á undan var ég
mikið á flakki. Eg fór meðal annars
til Indlands, og sú ferð hafði mikil
áhrif á mig.
En þótt maður verði fyrir sterkum
áhrifum einhvers staðar og finni að
maður verði að vinna úr þeim áhrif-
um, þurfa þau að fá að veltast og
meltast og maður gerir ótal tilraunir
áður en það fer að taka á sig rétta
mynd.“
— Hvað á Indlandi hafði áhrif á
þig?.
„Ég held það hafi fyrst og fremst
verið mannlífið þar. Að koma í þriðja
heims land þar sem lífsskilyrði eru
svo gjörólík því sem við á Vesturlönd-
um búum við. Þetta er eins og að
stíga inn í annan heim, en finna samt
að þetta er líka minn heimur. Það
eru ýmsar spurningar sem ekki hafa
látið mig í friði síðan. Svo eru það
litirnir. Maður verður fyrir áhrifum
af nýjum litum og öllu mögulegu í
umhverfinu.
Ég held að í mér togist á löngun-
in til að kynnast betur og tjá það
sem ég skynja úr mannlífinu úti í
hinum stóra heimi og áhrifin úr okk-
Rætt við
Jóhönnu Bogadóftur
myndlistarmann
ar eigin náttúru með átökum höfuð-
skepnanna.
Ég held líka að þessar andstæður
geti falist í sömu myndinni, að
minnsta kosti eins og mér er eigin-
legt að vinna. Mynd er aldrei hægt
að skýra með orðum og ég get ekki
verið meðvituð um það — í orðum —
hvað í rauninni býr að baki. Mynd-
málið er sérstakt mál, sem verður
ekki þýtt yfir á annað mál.
En ég held að í myndmálinu geti
birst hinar stóru spurningar tilver-
unnar, sem við fmnum aldrei svör
við.“
— Er vinna myndlistarmanns þá
leit sem getur ekki tekið enda?
„Já, mér finnst það og þannig
hljóti það að halda áfram að vera —
alltaf. í hvert skipti tekur leitin á sig
nýtt form, eins og tilraun til að festa,
í litum og formi, mynd af augna-
bliki.“
— Ertu að tala um tilgang, þegar
þú segir myndlistarmenn stöðugt
vera að leita svara við stóni spurn-
ingunum?
„Við hljótum að fmna einhvern
tilgang, fyrst við gerum eitthvað.
Maður gæti ekki gert neinar myndir
nema með því að finna einhvern til-
gang, þótt við finnum hann aldrei
endanlega. Við skynjum hann og
hver mynd er barátta við að halda í
þann tilgang. Einn tilgangurinn er
að veita vissri þörf útrás; þörf fyrir
að tjá sig með litum og formum og
það er mikil gæfa að fást við aðalá-
hugamálið í fullu starfi.“ ssv
Á leiö út af myndfletinum
Myndlistarkonan Sossa sýnir þessa dagana grafíkverk í Gallerí
Borg við Austurstræti. Sossa er alin upp í Keflavík, þar sem hún
stundaði grunnskólanám og vann ýmis störf uns hún hóf nám í
Myndlista- og handíðaskólanum haustið 1977 og útskrifaðist 1979.
Það sumar sigldi hún til Kaupmannahafnar, þar sem hún innritaðist
í Skolen for Brugskunst og útskrifaðist þaðan, frá teikni- og grafík-
deild, árið 1984. Eftir það lá leiðin heim til íslands, alla leið norður
á Sauðárkrók, þar sem hún hefur búið ásamt fjölskyldu sinni síðan.
Á Sauðárkróki er Sossa með verkstæði ásamt öðrum Iistamönnum
og kalla þau verkstæðið Gránu, en hér áður fyrr voru þetta kaup-
félagsskrifstofur héraðsins. Auk þess hefúr Sossa bæði kennt í grunn-
skólanum og fjölbrautaskólanum.
verkstæðinu hef ég verið
í I að þróa þá grafíktækni
f M sem ég er að sýna í
II Gallerí Borg,“ segir
® Sossa. „Það er svokölluð
þurrnálartækni. Tæknin felst í því
að maður rispar kopar- og álplötur
með stálnál og það kenuir aldrei
neinn vökvi inn í vinnuna. Ég þrykki
myndirnar tvisvar og í seinna skiptið
kemur liturinn inn í þær. Ég vinn
aldrei fleiri en tólf eintök af hverri
mynd,1 vegna þess, að í hvert skipti
sem maður þrykkir eyðist platan og
svo finnst mér markaðurinn hér ekki
nógu stór. Það er svo leiðinlegt ef
allir eiga sömu myndirnar.“
Myndirnar þínar eru flestar af
konum. Ertu á hinni svokölluðu
„kvennalínu?“
„Það má alveg segja það. Ég er
mjög hrifin af konunni — og ábyggi-
lega sjálfri mér líka — sem formi.
Mér finnst konur segja mjög mikið,
bæði með hreyfingum og fasi. Það
er ég að reyna að túlka. Karlar tjá
sig vissulega með líkamanum líka,
en það er miklu meira áberandi hvað ■
konur nota likamann sem tjáningar-
tæki. Það sem vakir þó fyrir mér í
mynd, er að fá hreyfingu í flötinn.
Ég er ánægðust ef mér finnst fígúr-
urnar vera á leiðinni út af mynd-
fletinum. Annars er ég ofboðslega
upptekin af fólki.
Mér líður mjög vel innan um margt
fólk. Það er kannski þverstæða í því
að búa á Króknum. Ég þarf því allt-
af að koma suður öðru hveiju til að
anda að mér mengun og fólki. Svo
er ég óttalega forvitin og geri mig
stundum að fífli. Einu sinni, sem
oftar, var ég í Reykjavík, fór með
fannst ég var á Strikinu í Kaup-
mannahöfn og var viss um að þarna
væri látbragðsleikari eða einhver
listamaður með uppákomu og ruddist
inn í þvöguna. Fólk var fyrst fast
fyrir, en ég var svo áköf að ég ýtti
því til hliðar og komst inn að miðju.
Þá var þetta leiðsögumaður með hóp
af útlendingum og var að skipta
gjaldeyri."
Hvernig geturðu búið á svona fá-
mennum stað, ef þú hefur svona
gaman að fólksmet-gð?
„Það er forvitnin," svarar Sossa
og hlær. „Þar get ég fylgst með öllu.
Það fer ekkert framhjá mér.“
En einangrastu ekki dálítið sem
listamaður?
„Nei, nei. Það eru auðvitað vissir
hlutir sem maður missir af, eneflaust
gera Reykvíkingar það líka. Ég kem
oft suður, sérstaklega ef það er eitt-
hvað sem mig langar að sjá eða
strætó upp á Hlemm og ákvað að
labba þaðan, niður Laugaveg, og
skoða fólk. Þegar ég er rétt lögð af
stað, sé ég margt fólk í þvögu. Mér
heyra. Þetta er ekki svo langt að
fara. En þótt maður missi af ein-
hveiju, þá hefur það vissa kosti að
búa á Króknum. Maður verður aldrei
Ragnar
Lár,
myndlistarmaóur
Danmörku, þar sem ég hafði góða
vinnustofu og gat unnið algerlega
ótruflaður og óbundið. Það komu
engin gluggaumslög inn um lúguna.
Þá kom upp sá stíll, sem í mér bjó;
ófíguratívur, en ég gat séð að hann
var tengdur landi. Þegar ég hélt stóra
sýningu í kjölfarið á dvöl minni í
Danmörku, var ég að velta fyrir
mér, hveiju ég ætti að svara þegar
menn kæmu og spyrðu mig, hvað
þetta væri. Þá kom þessi klásúla.
Vinkona mín, Miriam Bat Josef,
sagði, „nei, nei, þetta er ekki ab-
strakt, þetta er landslag". Líklega
er það svo, að þetta land fylgir manni
hvert sem maður fer og hvað sem
maður gerir og þótt maður sé að
mála abstrakt, hversu abstrakt sem
það er.“
Hvernig tengjast portrettin þessu
landslagi?
„Ég hafði þau bara með, svona
að gamni. Þau eru fremur minningar
um menn. Þetta eru fjórar myndir
og hafa verið mislengi í vinnslu. Ég
málaði myndina af Hirti Pálssyni,
þegar ég var í Danmörku. Svo er
mynd af honum Bensa á Vallá. Við
vorum saman í vegavinnunni í gamla
daga og á myndinni er hann m_eð
skófluna niðri í fjöru við Vallá. Ég
málaði þessa mynd fyrir fimm árum.
Síðan er það hann Ási í Bæ. Við
vorum miklir mátar, rérum saman í
fimm ár og gáfum saman út Spegil-
inn. Síðasta portrettið er af Þorvaldi
í Síld og fisk og Kjarval saman. Það
varð til eftir að ég sá sýningu á verk-
um Kjarvais, I eigu Þorvaldar, í Há-
holti í Hafnarfirði. Ég hugsaði mikið
um vináttu þeirra og myndin varð
I til á meðan.“