Morgunblaðið - 27.01.1990, Blaðsíða 8

8 B
MORGUNBLAÐID UUGAHDAGUK 27. JANÚAR 1990
Sjónvarpsmanninn Sig-
mund Erni Rúnarsson þekkja
víst flestir landsmenn og hafa
áreiðanlega gert sér nokkuð
glögga hugmynd um hvern
mann þetta kunnuglega andlit
hefúr að geyma. Ljóðskáldið
Sigmund Erni Rúnarsson
þekkja líklega færri þó hann
hafi gefíð út þrjár ljóðabæk-
ur, þá síðustu nú fyrir nýliðin
jól, Stundir úr lífí stafrófsins.
Tvær hliðar á sama mannin-
um, ljóðskáld og andlit á
skjánum; snarlegur frétta-
maður og íhugult, innhverft
skáld.
Eg hef fengist við ljóða-
gerð allar götur frá því
ég var í Menntaskól-
anum á Akureyri. Eins
og fleiri á þeim árum
var ég með ritræpu og skrifaði
ljóð og smásögur sem birtust í
skólablaðinu. Fyrstu ljóðabókina,
Kringumstæður, gaf ég út 1980,
árið áður en ég útskrifaðist úr
MA,“ segir Sigmundur Ernir þeg-
ar ég spyr hann um upphaf ljóða-
gerðarinnar. Ljóðagerð er greini-
lega ekkert stundargaman í lífi
Sigmundar Ernis því þremui
árum síðar gaf hann út aðra ljóða-
bók, Óstaðfest ljóð 1984. „Það
má segja að ljóðin í þessum tveim-
ur bókum séu leit að efniviði,"
segir hann um fyrri bækurnar.
„Stundir úr lífi stafrófsins er ólík
þeim fyrri hvað varðar vinnu-
brögð, þau eru agaðri og virðing-
in fyrir orðinu er meiri. Ljóðin eru
einnig persónulegri en í fyrri bók-
unum.“
Eiga áhorfendur þínir úr sjón-
varpi erfitt með að taka þér sem
ljóðskáldi?
„Ég hef alltaf verið mjög
dreyminn í mér og ljóðrænn, sem
í mínum huga er staðfesting á
því að ljóðagerð og ljóðalestur er
fyrst og fremst spuming um kar-
akter. Blaða- og sjónvarps-
mennska eru kannski taldar and-
stæður slíkra eiginleika og sumum
finnst það hugsanlega sýndar-
mennska að ég þurfi að trana
mér inn á svið ljóðlistarinnar. En
ég þarf greinilega að gera það
og mínum huga getur þetta farið
ágætlega saman. Andstæðurnar
Ljóðabækur eru
mínar kirkjur
bæta hvor aðra upp. Ég held að
fjölmiðlamenn séu fyrst orðnir
hættulegir þegar þeir hugsa ekki
um annað en fjölmiðla. Ljóðið er
vitaskuld miðill en sá miðill sem
er jafnframt fjarlægastur sjón-
varpi. Ef sjónvarp er æsilegasti
miðillinn þá er ljóðið sá einlæg-
asti. Áhorfendur sjónvarps og les-
endur ljóða eru tvær ólíkar skepn-
ur og menn ætlast ekki til sömu
hluta af sjónvarpi og ljóðum nema
ef vera skyldi heiðarleika í báðum
tilvikum. Ég á ekki von á að rugla
sjónvarpsáhorfendur í ríminu þó
ljóðin birti aðra hlið á minni per-
sónu. Ég vona að þeir skilji að
ég er maður.“
Hvar tengjast þessar andstæð-
ur í þínum huga?
„Sjónvarp er hraður, uppá-
þrengjandi, óvæginn og hávaða-
Sigmundur Ernir
Rúnarsson segir
frá hinni hliðinni
- Ijóðskáldinu í
sjálfum sér
samur miðill - ljóðið er alger
andstæða þess. Fjölmiðlun er
tækifæri til að kynnast sviðum
þjóðlífsins, kynnast alls konar
fólki, alls konar tilfinningum.
Þetta gerist mjög hratt og maður
hefur úr meiru að moða. Engu
að síður er öfgafullt að fást við
þetta tvennt. Blaðamenn og
fréttamenn eru ekki aðeins gagn-
rýndir fyrir slæmt málfar, þeir eru
líka gagnrýndir ef þeir gerast of
háfleygir. Maður þarf alltaf að
sigla lygnan milliveg í tjáningu í
sjónvarpi. Ljóðin veita tækifæri
til að sleppa taumnum lausum.“-
Er þá ekki oft erfitt að halda
aftur af sér og sigla milliveginn?
„Jú, en fólk hringir og segir
skoðanir sínar umbúðalaust og
maður fær jafnt skömm í hattinn
fyrir einhæft sem uppskafið mál-
far. Það er stundum þrúgandi að
leita að orðum og orðtökum sem
nokkuð öruggt er að fiestir skilji.
Leita sífellt að lægsta samnefnar-
anum í tungumálinu. Þó er auð-
veldara að leyfa sér fallegt, lit-
skrúðugt mál í blaðagreinum -
lesandinn hefur orðin fyrir framan
sig og getur melt þau í róleg-
heitum. Fram að þessu hefur ekki
verið hægt að fletta skjánum sem
er hræðilegur ókostur við sjón-
varp. Sjónvarp er oftast meiri tal-
miðill en ritmiðill og þar er beitt
eðlilegu talmáli sem er aðeins
u.þ.b. 2.000 orða forði.“
. Er þetta þá hin þægilegasta
sambúð á milli ljóðskáldsins og
sjónvarpsmannsins?
„Nei, það eru oft átök á milli
þeirra á þann hátt, að þegar mað-
ur losnar úr vinnunni er maður
orðinn þreyttur á fólki sem er
uppistaða ljóða. í mínum huga er
ljóðagerð frá sjónarhorni ljóð-
skálda, ekki síst þeirra eigin íhug-
un og afslöppun - ljóðagerð krefst
mikillar kyrrðar og afslöppunar.
í>etta tvennt er vitaskuld mjög
nauðsynlegt eftir erilsaman dag.
Ljóðabækur eru mínar kirkjur.“
Hvað með sjónvarpið? Er það
ekki miðillinn til að slappa af yfir
fyrir sjónvarpsmanninn sjálfan?
„Ég horfi lítið á sjónvarp nema
þegar ég er þannig stemmdur að
ég vilji láta mata mig eins og
ungbarn. Það er mjög hollt fyrir
þá sem vinna við sjónvarp að vera
ekki alltaf að góna á þennan sama
glugga. Þeim er hollara að horfa
á það sem gerist utan hans. Þar
er það að finna sem um á að
fjalla. Sjónvarp - rétt eins og Ijóð
- á ekki að fjalla um sjálft sig.“
Um hvað fjalla þá ljóðin þín?
„í mínum ljóðum er ég að reyna
að nálgast fólk og atburði á þann
hátt sem sjónvarpi er illmögulegt.
Ég er að lýsa líðan og tilfinning-
um, segja frá upplifunum og
draumum og þrám með þeim orð-
um sem hæfa efniviðnum best -
akkúrat það sem ekki er hægt í
sjónvarpi. Þar er aldrei hægt að
meitla nokkurn skapaðan hlut án
þess að eiga á hættu að fólk mis-
skilji það. Líkingar hæfa ekki í
sjónvarpi.
Ljóðin í Stundir úr lífi stafrófs-
ins eru mjög persónuleg og bókin
er eins konar uppgjör mitt við
náin kynni. Ég held að Ijóð muni
alltaf fást við fólk og ég reyni að
segja skoðun mína á fólki um-
búðalaust vegna þess að í mínum
huga eiga ljóð ekki að hafa neinar
umbúðir. Þau eiga að segja sína
meiningu á eins meitlaðan hátt
og orðin geta megnað. í ljóðinu
er maður alltaf einn - einn með
orðinu - og við ljóðagerð er mað-
ur ákaflega samkvæmur sjálfum
sér og ekki upp á aðra kominn.
Maður þarf því i engum tilvikum
að sýnast, með öðrum orðum; ljóð
eru til þess gerð að öskra, gráta
og hlæja. Slíkt gerir maður helst
ekki í sjónvarpi, a.m.k. ekki þeir
sem stjórna þáttum og koma fram
sem andlit sjónvarpsstöðva. Þar
gildir hin hlutlausa gríma og
snyrtilegur bindishnútur."
Viðtal: Hávar Sigurjónsson
Guðrún
r Einarsdóttir.
Ainogu
að taka
hér heima
Ung myndlistarkona, Guðrún Einarsdóttir, opnar í dag sýn-
ingu í Gallerí Nýhöfti við Haftiarstræti í Reykjavík. Það er
óhætt að segja að þetta sé önnur einkasýning Guðrúnar, en
fyrri sýning hennar, í Hafnargalleríi árið 1988, kom til með
litlum fyrirvara skömmu eftir að hún útskrifaðist frá Mynd-
lista- o g handíðaskóla íslands og stóð uppi skamman tíma.
Sýningin í Nýhöfn á sér öllu lengri aðdraganda og segist Guð-
rún hafa verið að vinna að henni í tæpt ár.
Morgunblaðið/Keli
Þegar Guðrún útskrif-
aðist úr málaradeild
Myndlista- og handí-
ðaskólans sagði hún
ekki alveg sagt skilið
við skólann, því hún bætti þar við
sig einu ári í fjöltæknideild (áður
nýlistadeild). „Fjöltæknideildin er
örðuvísi en málaradeildin, það
fara þar fram aðrar umræður og
meira farið út í efni og rými. Ég
hafði mjög gott af því að bæta
þessu ári við mig, það víkkaði
sjóndeildarhringinn og viðhorf
mitt til lista varð annað. Það gaf
mér líka ákveðið frelsi og opnaði
sýn á aðra möguleika. Mér finnst
til dæmis að það skipti ekki máli
hvaða efni þú notar og hvernig
þú notar það heldur hvc-r útkoman
verður."
Myndir Guðrúnar hafa tekið
nokkrum breytingum síðasta árið
og litir eru horfnir úr nýjustu
myndum hennar, sem eru annað
hvort svartar eða hvítar. „Það er
eðlilegt að verkin taki breytingum
þegar maður er sjálfur alltaf að
Guðrún
Einarsdóttir
sýnir í Nýhöfn
breytast og svo má líka segja að
allt sem ég geri séu tilraunir. Ég
fer á flug í því sem ég er að
hugsa, framkvæmi síðan og svo
gerist eitthvað á fletinum sem
hefur áhrif á það sem ég fram-
kvæmi næst, en ég ákveð ekki
beint hvað ég ætla að gera. Þann-
ig leiðir eitt af öðru og þannig
hurfu litirnir smám saman úr
myndunum sem voru með lit því
þegar sumar þeirra voru orðnar
alveg hvítar gerðu hinar kröfu um
að verða það líka. En það er ekki
það eina sem hefur breyst í verk-
unum, því þau eru orðin meiri
„relief" verk (lágmynd). Það er
komin í þau þriðja víddin.
Ég mála út frá umhverfinu, í
víðum skilningi, og myndirnar eru
mín upplifun á þeim hughrifum
sem ég verð fyrir. Ég skissa aldr-
ei, en tekur stundum Ijósmyndir
niðri í fjöru, af steinum, þara,
sandi og jafnvel himninum."
„Ég var búin að fá inni sem
gestanemandi í Kunstfall skólan-
um í Stokkhólmi, en Svíðþjóð frei-
staði mín ekki nógu mikið til að
ég væri tilbúin til að rífa mig upp
og fara þangað með fjölskyld-
una,“ svarar Guðrún því hvort hún
sé ekkert á leiðinni í framhalds-
nám erlendis. „Ég er líka svo
barnaleg að mér finnst af nógu
að taka hér. Við erum hvort eð
er öll samhangandi, hluti af sömu
heildinni, hvar svo sem við erum.
Hitt er annað mál að það hafa
allir gott af því að fara út og þá
til að komast í annað andrúmsloft
og snertingu við aðra strauma.
Draumurinn er auðvitað að geta
farið út, helst tvisvar á ári á ólíka
staði, dvelja þar í einhvern tíma
og vinna, ef maður hefði til þess
aðstöðu og peninga til að kaupa
efni.“
MEO
»