Morgunblaðið - 22.03.1990, Blaðsíða 10

10 6
cr
MORGUNBLAÐIÐ VlÐSKIPTl/flTVlWWULÍr FIMMTUDAGUR 22. MARZ 1990______________________________________
r "im* r.(. ar':urTTM/n r r.f f yi+f Hiv1 - 'fTCr" 13 f VW T o ■ f 7 , rT-> r r,,, -J,
Hlutafélög
Fjölmiðlafyrirtæki til sölu
Um 95 milljónir króna eru óseldar af hlutafjárútboði Fróða hf., en margir telja
að verð hlutabréfanna sé of hátt
eftir Óla Björn Kárason
ÞEGAR Magnús Hreggviðsson eigandi Frjáls Framtaks, ákvað á
síðasta ári að skilja á milli byggingaframkvæmdanna í Smára-
hvammslandi og útgáfústarfseminnar með því að stofha hlutafélagið
Fróða, og gera það að almenningshlutafélagi sem tæki yfir bóka-
og tímaritaútgáfú, hafði hann í huga að mynda meirihluta í nýja
fyrirtækinu ásamt nokkrum fyrirtækjum og stofnunum. Frjálst Fram-
tak ætlaði sér og á 32 milljónir króna eð.a 19,7% af 162 milljón króna
hlutafé Fróða. Meirihluti hefúr hins vegájr ekki verið myndaður, eins
og til stóð, enda aðeins búið að selja 3jÉ milljónir króna og þar af
hafa starfsmenn keypt fjórar milljónir króna. Magnús telur hins
vegar að þetta sé viðunandi árangur.
Verðbréfaþing íslands veitti
Fróða hf. heimild til þess í október
á liðnu ári að annast sölu á hluta-
bréfum fyrirtækisins sjálft. Magnús
segir í viðtali við Morgunblaðið í
dag, að þetta hafi verið mikil
traustyfirlýsing af hálfu þingsins,
sem hafi fellt sig við öll gögn sem
Fróði fékk því í hendur. Eiríkur
Guðnason, formaður stjónar Verð-
bréfaþingsins, segir hins vegar að
samþykkið sé enginn gæðastimpill
á hlutabréfin, enda sé það ekki í
verkahring þingsins.
Engin ábyrgð
í fréttatilkynningu Verðbréfa-
þingsins 12. desember síðastliðins
kemur þetta raunar skýrt fram en
þar segir meðal annars: „Nýlega
birti Verðbréfaþing íslands auglýs-
ingu um heimildir sem stjórn þess
hefur veitt nokkrum fyrirtækjum
til að annast sjálf útboð eigin mark-
aðsverðbréfa án milligöngu verð-
bréfafyrirtækja. Að gefnu tilefni
skal það tekið fram að auglýsingin
fól ekki í sér sérstaka traustyfirlýs-
ingu þingsins á slíkum bréfum.
Athygli var vakin á því að væntan-
legir kaupendur skyldu hafa greið-
an aðgang að öllum tiltækum upp-
lýsingum sem varpa geti ljósi á
verðmæti þréfanna. Það er afar
mikilvægt að kaupendur kynni sér
stöðu útgefandans og að kaupendur
sitji við sama borð þegar bréf eru
boðin almenningi til kaups.“
Þá segir jafnfram í áðumefndri
tilkynningu: „Vert er að taka skýrt
fram að stjóm Verðbréfaþings hef-
ur engin tök á að meta hvort það
verð sem kann að vera sett upp
fyrir slík bréf sé við hæfi og að hún
tekur enga ábyrgð á sig í því efni.“
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins leitaði Magnús til tveggja
verbréfafyrirtækja, Verðbréfa-
markaðars Iðnaðarbankans (nú Is-
landsbanka) og Fjárfestingarfélags
íslands, og bað þau að annast söl-
una á hlutabréfunum. Þessi fyrir-
tæki sáu sér ekki fært að taka verk-
efnið að sér, þar sem upplýsingarn-
ar um rekstur og efnahag sem lágu
fyrir vom ekki taldar nægilega ítar-
legar og traustar. Magnús segir í
viðtali við blaðið að ákveðið hafi
verið að Fróði annaðist þessa sölu
sjálfur, þar sem hann vildi að gert
yrði sérstakt söluátak. Sem var
gert meðal annars með því að senda
út um 50 þúsund kynningarbækl-
inga fyrst og fremst til áskrifenda
tímarita sem Fróði (Fijálst Fram-
tak) gefur út. Haft var samband
við marga einstaklinga í gegnum
síma og samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins var þeim boðið að
greiða hlutabréfin með greiðslu-
kortum, meðal annars með rað-
greiðslum.
Morgunblaðið hefur hins vegar
fyrir því traustar heimildir að verð-
bréfafyrirtækin hafí ekki vilja ann-
ast söluna af fyrrgreindum ástæð-
um og eins vegna þess að þau óttuð-
ust að verð hlutabréfanna væri of
hátt.
Eignir oíimetnar?
Það eru nokkur atriði í stofnefna-
hagsreikningi Fróða hf. sem þafa
valdið mönnum áhyggjum. Úti-
standandi viðskiptakröfur er færðar
á 96,2 milljónir króna, en sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
ætti þessi liður að vera nokkuð
nærri lagi. Magnús bendir raunar
á að stofnefnahagsreikningurinn sé
áritaður af löggiltum endurskoð-
enda, sem ætti að tryggja að rétt
sé fært til bókar.
Ragnar J. Bogason, löggiltur
endurskoðandi, áritar rekstrar-
reikning bóka- og tímaritaútgáfu
Fijáls Framtaks fyrir 1987-89 og
einnig stofnefnahagsreikning Fróða
hf. Hann var spurður um það hvað
fælist í áritun stofnefnahagsreikn-
Hefheyrtað menn gætu hugsað
sér að fá Fróða hf. fyrir lítið
- segir Magnús Hreggviðsson, stjómarformaður um þá gagn-
rýni að hlutabréf Fróða séu seld of háu verði
„Það er alveg ljost að í hvert sinn sem einhver er að kaupa hluta-
bréf, vill hann kaupa bréfin á sem allra lægstu verði, það eru eðlileg
viðbrögð þess sem er að kaupa,“ svarar Magnús Hreggviðsson, stjórn-
arformaður Fróða hf. og Fijálst Framtak þegar hann er spurður um
hvort hlutabréf í Fróða hf. séu seld of háu verði. Fróði hf. yfirtók
bóka- og tímaritaútgáfú Fijáls Framtaks \ ársbyijun, en fyrirtækið
hefúr fengið heimild hjá Verðbréfaþingi íslands, að selja hlutabréf
sjálft án milligöngu verðbréfafyrirtækja. Magnús svarar í viðtali við
viðskiptablaðið spurningum um stöðu Fróða og þeirri sem gagnrýni
sem komið hefúr fram.
Magnús er spurður að því hvernig
útistandandi viðskiptakröfur upp á
96,2 milljónir króna séu metnar.
„Þessi stofnefnahagsreikningur er
endurskoðaður og í því felst að end-
urskoðandinn hefur gert ítarlega
könnun á tilvist þeirra eigna sem
þar eru tilgreindar," svarar Magnús.
„Það er búið að fara yfir allar kröf-
ur sem möguleiki er á að innheimt-
ist ekki og þær teknar út og skildar
eftir hjá Fijálsu Framtaki."
Tímaritabirgðir og bókabirgðir
eru metnar alls á 13 milljónir króna.
Hvemig eru þessar birgðir metnar,
- eru þetta gömul tímarit?
„Við gefum út 140 tölublöð af tíma-
ritum á ári og við eigum mikið af
eldri blöðum," segir Magnús og
bendir á að eldri rit gangi mismikið
út en þau séu notuð í áskriftarsöfn-
un. „Nýjir áskrifendur fá gefins eldri
tölublöð. Við eigum birgðir til að
mæta því.“
Filmusafn er metið á níu milljónir
króna? „Það er ótrúlega mikið af
endurnotkun á filmum. Við erum
með mikið skjalasafn yfir filmur sem
er mjög viðamikið og vel flokkað.
Með því að geta gripið til þessa
getum við sparað mikinn kostnað."
Magnús bendir á að mikil notkun
sé á filmum vegna auglýsinga.
Húseign á 47 milljónir
Magnús er því næst spurður um
fasteign í Smárahvammslandi sem
er færð sem eign í efnahagsreikn-
ingi fyrir 47 milljónir króna. Þetta
hús er ekki búið að byggja. Hvernig
er þessi tala, 47 milljónir króna fund-
in út?
„Fijálst Framtak er búið að gera
samning um byggingu á þremur
húsum, allt að 12.000 fermetrum
sem verða byggð á þremur árum,“
svarar Magnús. Fróði hefur keypt
tvær hæðir og innanhúsarkitekt
skipulagt allt innanhúss. „Fróði ger-
ir samning við Fijálst Framtak.
Þetta er skuldbindandi samningur
fyrir Fróða. Út frá góðri reiknings-
skilavenju væri hægt að færa þetta
með tvennum hætti. Annars vegar
væri hægt að setja inn í efnahags-
reikning fjárhæðina og hins vegar
skuldbindinguna á móti. Eða færa
þetta ekki í efnahagsreikningin til
eignar og skuldar og láta nægja að
geta um í skýringum að samningur
hafi verið gerður. Sú leið leið sem
valin var að færa samning um fast-
eignina til eignar og skuldar gefur
skýrari mynd en ella og er varkár-
ari.“
En hefur greiðasla farið fram?
„Nei,“ svarar Magnús og bætir við:
„I ársreikningi er samningurinn er
samningurinn færður til eignar og
skuldar en greiðslur eru ekki hafnar
og hefjast ekki fyrr en fasteignin
er afhent. Ef byggingin yrði ekki
byggð og samningurinn gengi til
baka myndi þetta jafnast út. Ef
húsið væri ekki fært þá breytist eig-
inhlutfallið úr 50,6% í 60% og það
væri villandi að mínu mati. Þetta
er samningur sem búið er að gera.
Húsið hefur verið hannað að utan
og innan, en það er ekki búið að
byggja það. Auðvitað væri það þægi-
legra fyrir okkur að setja það ekki
inn þar sem eiginfjárstaðan yrði
betri. En við vinnum ekki þannig."
I efnahagsreikningi .er færður
stofnkostnaður upp á 122 milljónir
króna, þar af er stofnkostnaður
tímarita 89 milljónir króna. Hvernig
er þessi kostnaður metinn?
Magnús svarar þessu með því að
fullyrða að það myndi kosta a.m.k.
200 milljónir króna að byggja fyrir-
tæki eins og Fróða frá grunni. „Við
höfum keypt fimm fyrirtæki í útg-
áfustarfsemi á undanfömu sjö og
hálfu ári. Fjögur af þessum fimm
fyrirtækjum voru rekin með miklu
tapi. Þau hafa verið sameinuð í eitt
fyrirtæki, sem hefur aukið markaðs-
hlutdeild úr 40% í um 70%.“ Magnús
segir að sameinuð skili þessi fyrir-
tæki góðri arðsemi. „Þau eru miklu
arðbærari eining sameiginlega,“
segir hann og bætir við að kaupverð
þeirra hafi verið framreiknað miðað
við verðlag í september á liðnu ári
og það sé grundvöllurinn að matinu.
„Mér er alveg ljóst að hér er ekki
um faglega nálgun að ræða, en það
má líka segja að ef um faglega nálg-
un hefði verið að ræða þá hefði
mátt spyija um arðsemina á undan-
fömum árum. Ef maður hefði gefið
sér 12-14% arðsemi þá hefði þessi
tala átt að vera hærri. Það sem vakti
fyrir mér og virðist ekki vera ósann-
gjarnt var að uppreiknað kaupverð
þessara fyrirtækja næðist til baka.“
Rekstrarhagnaður
Ef litið er á rekstrarreikning fyrir
árin 1987 til 1989, þá eru öll árin
án fjármagnsliða. Magnús er spurð-
ur að því hvort hann geti upplýst
um raunverulega afkomu fyrirtækis-
ins eftir skatta, fjármagnstekjur og
-gjöld. „Ekki af útgáfustarfsem-
inni,“ svarar hann. „Fijálst Framtak
hefur stundað útgáfustarfsemi, fast-
eignastarfsemi með útleigu á rúm-
iega fjögur þúsund fermetrum, og
landvinnslu (land development).
Fjármagnsliðir em í blöndu og ég
hef ekki eymamerkt beint fjár-
magnsgjöld og -tekjur vegna hvers
liðar.“
En hvaða skuldir yfirtekur Fróði
hf. þá?
„Það sem skiptir máli er að stofn-
efnahagsreikningurinn er samsettur
þannig að vaxtatekjur af útistand-
andi viðskiptakröfum og vaxtagjöld
vegna vaxtaberandi skulda eiga að
FROÐI —— Magnús Hregg-
viðsson segir að búið sé að selja
hlutabréf fyrir 35 milljónir
króna og þar af hafi starfsmenn
keypt bréf fyrir 4 milljónir. Auk
þess á Fijálst Framtak hlut upp
á 32 milljónir króna þannig að
óselt hlutafé er 95 milljónir
króna.
vera í jöfnuði," segir Magnús og
bætir við þegar hann er beðinn að
skýra þetta betur út: „Útistandandi
kröfur sem bera vaxtatekjur eru í
kringum 65-70 milljónir króna.
Langtímaskuldir sem bera vexti eru
svipuð fjárhæð, eða um 65 milljónir
króna. Þannig að vaxtatekjur og
vaxtagjöld eru í jöfnuði. Þar sem
þetta er í jöfnuði á rekstrarhagnað-
urinn að geta verið nokkurn veginn
samkvæmt niðurstöðu rekstrar-
reiknings fyrir tekjuskatta. Það sem
skiptir máli er að vaxtatekjur og
-gjöld hefðu sléttast út ef hlutafé
hefði verið hið sama og hjá Fróða
hf., 162 milljónir króna á liðnu ári.“
95 milljónir óseldar
Því næst er Magnús spurður að
því hvernig staðið verði að sölu
hlutabréfa í Fróða á næstu mánuð-
um, en fyrirtækið fékk heimild hjá
Verðbréfaþingi íslands til þess að
annast söluna án milligöngu verð-
bréfamiðiara. „Verðbréfaþingið
skoðaði öll okkar gögn sem við lögð-
um fyrir,“ svarar Magnús. „Við er-
um annað fyrirtækið sem hefur
fengið þessa heimild, hitt er Hluta-
bréfasjóðurinn. Þetta er mjög mikil
traustyfirlýsing vegna þess að þeir
ingsins og : „Ég staðfesti hann
miðað við kaupsamning. Það var
gerður kaupsamningur milli Fróða
hf. og Fijáls Framtaks. Ég stað-
festi að efnahagsreikningurinn sem
í samræmi við hann.“ Og fastaljár-
munir eru inní þeirr staðfestingu?
„Já, í sjálfu sér staðfesti ég það
að þeir hafi verið keyptir samkvæmt
kaupsamningi, en ég legg ekki mat
á verðmæti þeirra, - það er tvennt
ólíkt," svaraði Ragnar.
„Áritunin staðfestir að þetta er
i samræmi við kaupsamning, en
ekki það að ég hafi farið í það að
meta hvað þessar eignir eru og
hvað stendur á bak við þær, þ.e.a.s.
óáþreifanlegar eignir,“ svaraði
Ragnár þegar hann var spurður um
það hvort hann mæti ekki með árit-
uninni það hvort eignir eru rétt
færðar. Ragnar segir að það sé
huglætt mat hversu verðmiklar óá-
þreyfanlegar eignir eru, það hafi
ekki skapast nein ákveðin hefð fyr-
ir mati á slíkum eignum, s.s. við-
skiptavild: „Þetta er bara huglægt
mat milli kaupanda og seljanda.
Það er ekki í valdi endurskoðanda
að leggja mat á þetta.“
Fasteign í Smárahvammslandi
er eignfærð upp á 47 milljónir
króna, en þetta hús hefúr enn ekki
verið byggt. Hins vegar hefur Fróði
hf. gert samning um smíði þessa
húss, og Magnús segir að ekki sé
óeðlilegt og raunar rétt samkvæmt
góðri reikningsskilavenju að færa
þennan samning bæði til eignar og
skuldar. Ef það væri ekki gert
væri eiginfjárstaða fyrirtækisins
sýnd mun betri en ella.
felldu sig við öll gögn sem við lögð-
um fyrir þá. Þetta skiptir miklu
máli því þama er verið að breyta
fyrirtæki einstaklings í almennings-
hlutafélag. Við vildum fara í sölu-
átak með hlutabréfin bæði með aug-
lýsingum og með kynningu. Niður-
staðan varð sú að við vildum gera
þetta sjálf.“
Magnús segir að búið sé að selja
hlutabréf fyrir 35 milljónir króna og
þar af hafi starfsmenn keypt bréf
fyrir 4 milljónir. Auk þess ætlar
Fijálst Framtak að eiga hlut upp á
32 milljónir króna þannig að óselt
hlutafé er 95 milljónir króna.
Ekki meirihluti
í viðtali við viðskiptablað Morgun-
blaðsins 2. nóvember síðastliðinn
sagði Magnús að bæði fyrirtæki og
stofnanir kæmu til liðs við Fróða.
Hefur þetta orðið að veruleika eða
kom einhver bakkippur? „Það hefur
enginn afturkippur komið,“ svarar
Magnús og bendir á að aðstæður
hafi verið erfiðar undir lok ársins:
„Við vorum að kynna fyrirtæki sem
var búið að stofna og átti ekki að
hefja starfsemi fyrr en 1. janúar.
Þá var mikil svartsýni ríkjandi í þjóð-
félaginu í árslok 1989. Einnig var
mikið umrót í kringum Stöð 2, ann-
að stór fjölmiðlafyrirtæki, sem hafði
neikvæð ahrif á sölu hlutabréfa hjá
okkur.“ Magnús tekur hins vegar
fram að meirihluti hafi ekki enn
verið myndaður.
Varð Magnús ekki var við þá
gagnrýni þegar byijað var að selja
hlutabréfin að þau væru seld of háu
verði? „Það er alveg ljóst að í hvert
sinn sem einhver er að kaupa hluta-
bréf, vill hann kaupa bréfin á sem
allra lægstu verði, það eru eðlileg
viðbrögð þess sem er að kaupa,“
svarar Magnús, „ég hef að sjálf-
sögðu heyrt að menn gætu hugsað
sér að koma inn í arðsamt fyrirtæki
með um 70% markaðshlutdeild og
fá Jiað fyrir lítið."
I kynningarbæklingi sem Fróði
sendi frá sér vegna hlutabréfasöl-
unnar er lögð rík áhersla á skatta-
hlið hlutabréfakaupa. Af hveiju var
ekki lögð meiri áhersla á arðsemi
bréfanna fyrst þetta fyrirtæki er
jafnarðvænlegt og Magnús telur?
„Hveijum var þessi bæklingur ætl-
aður,“ svarar Magnús. „Hann var
fyrst og fremst ætlaður einstakling-
um. Það sem skiptir þá miklu er að
þeir eru með arðsemi sem nemur
tugum prósenta þegar skattaafslátt-
urinn er tekinn inn í.“
óbk