Morgunblaðið - 05.05.1990, Page 30

3Q
MORGUÍÍBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5..MAÍ 1990
Furðuleg viðbrögð
fréttamanna
eftir Markús A.
Einarsson
Hlustendur frétta Ríkisútvarps-
ins fengu dagana 27.-30. apríl sl.
í verulegum mæli vitneskju um
ágreining milli útvarpsráðs og
fréttastofu útvarps, ágreining sem
þegar má staðhæfa að stafi af van-
hugsaðri yfirlýsingu fréttastofu út-
varps í kvöldfréttum föstudaginn
27. apríl í lok leiðréttingar við
ákveðna frétt.
Um hvað fjallar málið?
Eldfréttum útvarps 31. mars sl.
var flutt frétt þar sem í inngangi
er að finna eftirfarandi staðhæf-
ingu: „Teikning af fjölnota íþrótta-
húsi, sem kynnt hefur verið opinber-
lega sem hönnun tiltekinnar
íslenskrar teiknistofu, er í raun ljós-
rit af sænskri teikningu af sýning-
ar- og íþróttahöll. Upprunalegri
teikningu hefur þó verið breytt
nokkuð." Fréttina sá Atli Rúnar
Halldórsson um.
Skömmu síðar barst útvarpsráði
bréf ásamt greinargerð frá viðkom-
andi teiknistofu, þar sem m.a. er
tekið fram að fréttastofan hafí ekki,
þrátt fyrir ítrekuð tilmæli, viljað
leiðrétta „ærumeiðandi fréttaflutn-
ing“. Er óskað ákvörðunar út-
varpsráðs í þessu efni.
Hver er skylda útvarpsráðs í
málum sem þessu?
í 14. gr. útvarpslaga segir m.a.
svo: „Ríkisútvarpið skal halda í
heiðri lýðræðislegar grundvallar-
reglur og mannréttindi og frelsi til
orðs og skoðana. Það skal gæta
fyllstu óhlutdrægni í frásögn, túlk-
un og dagskrárgerð."
í 20. gr. laganna segir síðan svo:
„Ráðið setur reglur, eins og þurfa
þykir, til gæslu þess að fylgt sé
ákvæðum 15. gr. Ákvarðanir út-
varpsráðs um útvarpsefni eru end-
anlegar."
í gildi eru reglur um fréttaflutn-
ing í Ríkisútvarpjnu sem útvarps-
stjóri og útvarpsráð bera ábyrgð
á. Hefst 1. málsgrein 2. gr. þeirra
reglna svo: „í fréttum sem Ríkisút-
varpið flytur mega ekki felast neins
konar ádeilur eða hlutdrægar um-
sagnir, heldur skal gætt fyllstu
óhlutdrægni gagnvart öllum flokk-
um og stefnum í opinberum málum,
stofnunum, félögum og einstakling-
um.“
Urskurður útvarpsráðs
Af framangreindu má ráða að
það er eitt af hlutverkum útvarps-
ráðs að úrskurða í ágreiningsmálum
um útvarpslög og fréttareglur og
er _sá úrskurður endanlegur.
í því máli sem hér er til umræðu
leitaði útvarpsráð umsagnar frétta-
stofu útvarps. Barst ráðinu greinar-
gerð dags. 9.4.’90 undirrituð af
Atla Rúnari Halldórssyni. Hinn 20.
apríl komst ráðið síðan að eftirfar-
andi niðurstöðu með sex samhljóða
atkvæðum:
„Vegna fréttar hljóðvarps 31.
mars 1990 kl. 19, telur útvarpsráð
að þar hafi ekki verið gætt fyllstu
óhlutdrægni varðandi kynningu
VT-teiknistofunnar á hugmynd að
stórri íþróttahöll. Utvarpsráð telur
nauðsynlegt að þessi aðili fái leið-
réttingu mála sinna og samþykkir
að fréttastofan birti umbeðna at-
hugasemd við fréttina."
Töluverðrar tregðu gætti hjá
fréttastofu útvarps að skýra hlust-
endum frá þessum úrskurði og birta
leiðréttingu. Gerðist það ekki fyrr
en viku síðar eða föstudaginn 27.
apríl í kvöldfréttunum kl. 19, en
þá hafði orðið að fallast á ýmsar
athugasemdir fréttastjóra við það
sem birta skyldi. Leiðréttingin sem
birta átti hljóðaði svo í upphafí:
„Vegna samþykktar útvarpsráðs
er rétt að fram komi: Af frétt út-
varpsins mátti ráða að hönnun
VT-teiknistofunnar á fjölnota
íþróttahúsí væri í raun ljósrit af
sænskri teikningu sem nokkuð
hafði verið breytt. Óskar teiknistof-
Hvítasunnukirkjan
Ffíadeifía
Vegna brúðkaups fellur bæna-
stundin niður í kvöld.
FERÐAFÉLAG
ÍSLANDS
ÖLDUGÖTU 3 & 11798 195',3
Sunnudagsferðir 6. maí
Kl. 10.30 Hengill, göngu- og
skiðaferð. Fjölbreytt og litríkt
gönguland. Með síðustu skiða-
gönguferðunum í vor. Verð
1.000 kr.
Kl. 13.00 Göngu- og jarð-
fræðiferð á Reykjanesi. Létt
strandganga í fylgd Jóns Jóns-
sonar, jarðfræðings, sem er
manna fróðastur um jarðfræði
Reykjanesskagans. Gengið m.a.
um Valahnúka, Valbjargagjá,
Reykjanestá og Háleyjabungu.
Einstök ferð við allra hæfi. Verð
1.000 kr., frítt f ferðirnar f. börn
og unglinga 15 ára og yngri i
fylgd foreldra sinna. Brottför frá
Umferðarmiðstöðinni, austan-
megin. Verið velkomin! Ath. að
þriðju ferð i Afmælisgöngunni
(Mosfellsheiði) er frestað til 20.
maf. Uppl. i sfmsvara: 19533.
Árleg fuglaskoðunarferð F( verð-
ur laugard. 12. mai kl. 10. Takið
þátt í Göngudeginum 27. maí.
Munið ferðakynninguna i Norr-
æna húsinu á miðvikudags-
kvöldið 9. maí kl. 20.30.
Allir velkomnir.
Ferðafélag Islands.
Skipholti 50b, 2.
hæð
Á morgun kemur í heimsókn um
40 manna hópur frá Livets Ord
( Uppsölum, Svíþjóð. Raðsam-
komur byrja annaö kvöld kl.
20.30 í nýju og stærra húsnæði
Orðs lífsins í Skipholti 50b, 2.
hæð. Allir velkomnir á þessar
samkomur.

m Útivist
Sunnudagur 6. maí
Fuglaskoðunarferð
Litið eftir fuglum á Garðskaga í
fylgd Sigurðar Blöndal. Takið
með ykkur kíki og fuglahandbók.
Brottför kl. 10.30. Verð kr.
1.200,-
Skipsstígur
Gömul þjóðleið sem lá frá
Njarðvikurfitjum til Grindavíkur.
Gangan hefst við Stapafell og
er gengið eftir varðaðri leið í
Járngerðarstaðahverfi. Þetta er
mjög skemmtileg leið og er
meðal annars farið yfir þrenns
kona hraunstraumar. Brottför kl.
13.00. Verð kr. 1.000,-
Brottför í báðar ferðirnar frá
BSÍ - bensinsölu. Stansað á
Kópavogsháisi og við Sjóminja-
safnið í Hafnarfirði.
Sími/símsvari 14606.
Sjáumst!
Útivist.
an að fram komi, að hún hannaði
sjálf fjölnota íþróttahöll að erlendri
fyrirmynd. Hins vegar voru tvær
af 14 skýringarmyndum, sem not-
aðar voru til kynningar, frá sænskri
auglýsingastofu og voru birtar til
frekari skýringar á notagildi með
fullu leyfí.“
Það var hins vegar lokasetning
athugasemdar fréttastofunnar sem
telja má orsök þess hávaða sem
síðan varð um málið, en hún hljóð-
aði svo:
„Fréttastofa útvarps tekur fram
af þessu tilefni að hún stendur við
frétt sína um málið frá 31. mars.“
Þessi yfirlýsing þýðir í raun að
frétt, sem með lögbundnum hætti
er búið að úrskurða hlutdræga,
skuli standa. Fréttamenn skulu með
öðrum orðum vera æðstu dómarar
í eigin fréttaflutningi og eru yfír
það hafnir að fara eftir útvarpslög-
um.
Sérstakur fúndur útvarpsráðs
Í framhaldi af þessu hlaut út-
varpsráð að hittast á sérstökum
fundi laugardaginn 28. apríl. Þar
var eftirfarandi samþykkt afgreidd
með 5 samhljóða atkvæðum:
„í kvöldfréttum útvarpsins 27.
apríl sl. var skýrt frá bókun út-
varpsráðs í tilefni af kæru VT-
teiknistofunnar h/f vegna fréttar
útvarpsins hinn 31. mars sl. kl. 19,
en þar komst útvarpsráð að þeirri
niðurstöðu að í þeirri frétt hafí ekki
verið gætt fyllstu óhlutdrægni.
Ennfremur var lesin stutt leiðrétt-
ing vegna umræddrar fréttar.
I lok þessa lestur lýsti fréttastof-
an því hins vegar yfír að hún stæði
við frétt sína. Með því ítrekar hún
frétt, sem útvarpsráð hefur úr-
skurðað hlutdræga, og brýtur þar
með ákvæði útvarpslaga (15. gr.,
20. gr.) og fréttareglur Ríkisút-
varpsins (2. gr., 23. gr.).
Utvarpsráð leggur áherslu á að
fréttastofur Ríkisútvarpsins starfa
sjálfstætt innan þeirra marka sem
lög og reglur setja. Þegar hins veg-
ar koma upp kærumál ber útvarps-
ráði lögum samkvæmt skylda til
að úrskurða um þau. Sá úrskurður
er endanlegur eins og kveðið er á
um í lögum. Með hliðsjón af því
lýsir útvarpsráð framangreinda
yfírlýsingu fréttastofunnar ómerka.
Jafnframt biður Ríkisútvarpið
VT-teiknistofuna velvirðingar á
þeim óþægindum, sem mál þetta
hefur haft í för með sér.“
Það er mat mitt að hefði út-
varpsráð ekki brugðist við með
þessum hætti hefði það í fyrsta lagi
brugðist þeim skyldum sem því er
ætlað að sinna lögum samkvæmt
og í öðru lagi stæði þá Ríkisútvarp-
ið frammi fyrir málshöfðun vegna
ærumeiðinga af hálfu þeira sem í
hlut eiga.
Stór orð
Ekki Þurfti lengi að bíða við-
bragða fréttamanna. Ályktanir
hafa verið samþykktar og svo stór
orð hafa verið látin falla að þau
geta vart talist svaraverð. Á ég þar
ekki síst við viðtal sem haft var við
varafréttastjóra útvarpsins í þætt-
inum Dagskrá á Rás 2 mánudaginn
30. apríl. Upphrópanir svo sem
Brezhnev-tími, misbeiting valds
Markús Á. Einarsson
„Fyrr í ályktuninni hafa
fréttamenn nýtt sér
slagorðið ritskoðun út-
varpsráðs. En hvað
vilja þeir? Þeir vilja
mega ákveða sjálfir
hvort þeir birta úr-
skurð eða ályktun varð-
andi fréttaflutning.“
ásamt yfirlýsingu um að varafrétta-
stjórinn muni aldrei láta eitthvert
ráð stjórna sér vekja furðu. Bæði
varafréttastjórinn og formaður Fé-
lags fréttarnanna líktu stjórn
Ríkisútvarpsins óbeint við stjórn
Austur-Evrópu áður en þar fór að
birta í lofti. Skyldi almennt frétta-
mat þessara manna vera með svip-
uðum hætti? Það væri svo sannar-
lega langt neðan virðingar frétta-
stofa Ríkisútvarpsins.
Hér á eftir verður vikið sérstak-
lega að ályktun Félags fréttamanna
en aðrar ályktanir látnar eiga sig
enda eru þær í flestum atriðum ein-
ungis bergmál hennar.
Ályktun Félags fréttamanna á
félagsfúndi 29.4.’90
Félag fréttamanna útvarps og
sjónvarps hélt Iangan fund sunnu-
daginn 29. apríl sl. Þaðan kom
ályktun sem lesin var í kvöldfréttum
sama dag. Bæði fréttamaður sá sem
kynnti ályktunina svo og formaður
Félags fréttamanna sem viðtal var
haft við töldu ályktunina harðorða.
Sá sem þetta ritar telur hana hins
vegar fyrst og fremst vera vand-
ræðalega. Þarna settust nokkrir
fréttamenn niður og reyndu að
semja ályktun sem gengur þvert á
þær fréttareglur sem þeir starfa
eftir í daglegu starfí. I stað þess
að kynna öll sjónarmið var með
góðkunnum en gatslitnum slagorð-
um reynt að komast hjá kjama
málsins, þ.e. þeim lögum og reglum
sem fréttamönnum ber að fara eft-
ir, og halda athygli manna við ann-
að. Þetta er sjálfsagt að ræða nán-
ar.
1. Samþykkt útvarpsráðs er í
upphafí ályktunarinnar nefnd vald-
beiting. Að sjálfsögðu er þar ekki
vikið að ákvæðum útvarpslaga,
enda yrði þessi staðhæfíng þá að
engu. Sama gildir um mjög svo
ósanngjörn mótmæli í garð útvarps-
stjóra síðar í ályktuninni.
Þess verður sjaldan vart í fréttum
að fréttamenn Ríkisútvarpsins ve-
fengi úrskurði ýmissa dóma, ráða
eða nefnda sem framkvæmdir eru
lögum samkvæmt. Gildir annað um
fréttamenn sjálfa? Eru þeir yfír lög
og reglur hafnir í þeim örfáu tilvik-
um, er úrskurður er þeim í óhag?
2. „Félag fréttamanna hafnar

KVLNFÍLAGID 'J/
HLIMAEY jp
Hið árlega
veislukaffi
kvenfélagsins Heimaeyjar verður haldið á Hótel Sögu,
Súlnasal, á morgun, sunnudaginn 6. maí, kl. 14.
Aldraðir sérstaklega boðnir velkomnir.
Stjórnin
ritskoðun útvarpsráðs ...“ Skyldi
ekki einhver hafa heyrt þetta áður?
Hér er um rangindi að ræða. Ut-
varpsráð hefur aldrei afskipti af
fréttum Ríkisútvarpsins fyrir
fram. Þetta er vindhögg, en hvað
hefur gerst á fréttastofnunum und-
anfarna daga?
Nálgast það ekki ritskoðun, er
embættismenn verða að semja við
fréttastjóra um hvaða atriði leið-
réttingar skuli birt?
Skyldi engum hafa orðið það
umhugsunarefni að fréttamenn
hafa sjálfir lagt mat á eigin mál
og eigin fundi undanfarna daga?
Nálgast það ekki ritskoðun að
fréttastjórar vilja ráða því hvaða
úrskurðir útvarpsráðs verða birtir,
en að því er vikið síðar í ályktuninni?
3. I 3. málsgrein ályktunarinnar
segir svo: „Með yfírlýsingu út-
varpsráðs er fréttastofan neydd til
að ómerkja frétt sem hún stendur
staðfastlega við, enda hefur fréttin
á engan hátt verið hrakin efnis-
lega.“
Um þetta er það eitt að segja
að umrædd frétt hefur verið úr-
skurðuð hlutdræg. Fréttamenn hafa
einungis viljað ræða um rétt eða
rangt en reyna skiljanlega að draga
athygli frá þeirri staðreynd að svo
má orða frétt að hlustandi dragi
ályktanir einhveijum þeim aðila
sem fréttin fjallar um til miska. Það
er ekki af tilviljun að hugtakið
óhlutdrægni er nefnt í útvarpslög-
um. Þegar hefur verið nefnt að í
fréttum Ríkisútvarpsins....mega
ekki felast neins konar ádeilur eða
hlutdrægar umsagnir ..
4. Enn segir í ályktuninni að
Félag fréttamanna vilji láta á það
reyna hvort útvarpsráði sé heimilt
að þvinga fréttastofurnar til að
birta ályktanir eða upplýsingar
þvert gegn vilja fréttastjóra.
Fyrr í ályktuninni hafa frétta-
menn nýtt sér slagorðið ritskoðun
útvarpsráðs. En hvað vilja þeir?
Þeir vilja mega ákveða sjálfír hvort
þeir birta úrskurð eða ályktun varð-
andi fréttaflutning. Það mun ekki
standa á góðri frétt sé úrskurður
þeim í hag, en svo virðist sem þeir
vilji vera yfir það hafnir að birta
úrskurð sér í óhag.
Traust fréttastofa
Ríkisútvarpsins
Lokaorð ályktunar fréttamana
eru athyglisverð. Þar segir: „Með
afskiptum ráðsins er verið að rýra
álit beggja fréttastofa Ríkisút-
varpsins, sem skoðanakannanir
sýna að njóta trausts almennings."
Það er rétt að báðar fréttastofur
Ríkisútvarpsins njóta trausts meðal
landsmanna, en spyrja má af hveiju
það stafar. Því er auðsvarað. Það
er vegna mjög ákveðinna reglna
um fréttaflutning sem útvarpsstjóri
og úrvarpsráð bera ábyrgð á. Það
er einnig vegna þeirra ákvæða í
útvarpslögum að allir, jafnt ein-
staklingar sem félög eða fyrirtæki
geta leitað til útvarpsráðs leiki á
því vafi að í frétt sé farið með rétt
mál eða óhlutdrægni gætt. Frétta-
menn starfa eftir þessum reglum,
og sá atburður sem nú hefur
orðið staðfestir nauðsyn þess að
þær verði óbreyttar áfram.
líöfundur er varaformaður
Útvarpsráðs.
■ FRAMBOÐSLISTI óháðra á
Siglufírði til bæjarstjórnarkosn-
inga 26. maí nk. hefur veríð birt-
ur. 1. Ragnar Ólafsson skipstjóri,
2. Ólafvir Marteinsson fram-
kvæmdastjóri, 3. Bryiýa Svavars-
dóttir útgáfustjóri, 4. Guðmundur
Davíðsson kaupmaður, 5. Björn
Valdimarsson verkefnisstjóri, 6.
Hörður Júlíusson bankamaður, 7.
Stefán Aðalsteinsson verslunar-
maður, 8. Jakob Kárason rafvirki,
9. Örlygur Kristfinnsson kennari,
10. Steinunn Jónsdóttir bókari,
11. Friðrik Már Jónsson vélstjóri,
12. Sigurður Ingimarsson útgerð-
arstjóri, 13. Steinunn Árnadóttir
húsmóðir, 14. Sigurður- Baldvins-
son sjómaður, 15. Lilja Eiðsdóttir
verkakona, 16. Ríkey Sigurbjörns-
dóttir kennari, 17. Þórhallur Jón-
asson rekstrarstjóri, 18. Jónas
Tryggvason fyrrverandi húsvörð-
ur. Matthías
H
i
i
i
i
i
i
i
i
i
(
i
(
I
(
I