Morgunblaðið - 12.01.1991, Blaðsíða 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 1991
- HEIMSÓSÓMI, BLAUTIR
SOKKAR, OG ANNAÐ
SMÁLEGT UMHVERFIS
SKÁLDSKAP GEIRLAUGS
MAGNÚSSONAR
BJART-
S ÝNIS-
MAÐUR
Morgunblaðið/Einar Falur
EÐA BJARTSYNISSKALD
RAFMAGNSVEITAN varar menn við slitn-
um háspennulinum eftir fannfergfi dimmra
vetramátta, en Geirlaugur Magnússon
ljóðskáld bendir á það í nýrri ljóðabók, að
menn geti hengt sig í slitnum raflínum
innan um heilaboðin. Og svo er líka fnykur
rotnandi orða í bókinni. Þá er hann ekkert
að fegra þann fræga mjöð sem færir skáld-
unum innblásturinn; skáldamjöður Geir-
. laugs er göróttur og klígjukenndur. Og
hugsunin: Hún er öll ein netadræsa. Þetta
skáld sem sumir væna um heimsósóma-
kveðskap, en blandar myrkrið samt svo
hæfilega út með kímni, býr á Sauðárkróki
og kennir þar unglingum erlendar tungur,
sem og íslensku.
að er góður vinnufriður úti á landi,“
segir Geirlaugur, „og af öllum
sveitarþorpum á íslandi er Reykja-
vík það leiðinlegasta. En það er
gott að koma til Reykjavík ur öðru
hverju, fara í bíó og bókabúðir; þó bókabúð-
um fari hrakandi - varla er hægt að fá er-
lendar Ijóðabækur sem akkur er í.“
Unir ljóðskáldið Geirlaugur sér þá vel á
Króknum?
„Ég held að höfundar hafi úr nógu að
moða hvar sem er. Hinsvegar tekur það alit-
af dálítinn tíma að fara að vinna úr staðhátt-
um, mér finnst fyrst núna, eftir níu ár á
Sauðárkróki, að ég sé að verða skagfirskt
skáld. En ég er vart orðinn Bólu-Hjálmar.
Svo er mismunandi hvað staðir verka sterkt
á mann. Suma staði ber maður með sér, eins
og snigillinn.
Annars eru allir íslendingar að verða Reyk-
víkingar. Fólk úti á landi er farið að miða
sig út frá Reykjavík, og skil landsbyggðar
og borgar hverfa með næstu kynslóð."
Talað hefur verið um skáldaklíku- sem
tengist Sauðárkróki, og þá sérstaklega neð-
anjarðarforlaginu Norðan$$xNiður.
„Það er eingöngu tilviljun. Enginn okkar
á rætur á staðnum, þeir bræður Gyrðir og
Sigurlaugur eru til dæmis frá þessu krumm-
askuði fyrir austan, sem hvorki má víst tala
illa um í sögu eða ljóði. Ég rakst bara þang-
að fyrir tilviljun eina - sá kennslu auglýsta
í Morgunblaðinu.
Forlagið varð síðan til í kringum nokkra
menn og svo vel vildi til að einn þeirra er
góður handverksmaður.“
Þú ert kennari, lifir vart af því að yrkja
ljóð, frekar en aðrir sem fást við þá iðju.
„Nei, og finnst það mjög heppilegt. Það
er spuming hvort að hrein atvinnumennska
sé ekki fjötrandi. En hvergi, sem ég þekki
til, geta menn lifað af því að yrkja. Ekki
einu sinni hjá stærri þjóðum ... að vísu hefur
ljóðið verið ákaflega vinsælt í Austur-Evr-
ópu, en nú er klámið tekið við!“
Þessi bók, Sannstæður, er sú níunda sem
þú sendir frá þér.
„Já, þetta er offramleiðsla.
Er það?
„Já, ef maður lítur nú á meistarana, til
dæmis Jónas Hallgrímsson, þá kom hann
engri bók út.“
Þú ætlar ekki að skrifa skáldsögu, eins
og svo mörg ljóðskáldin hafa gert upp á síðk-
astið?
„Nei, ég held ekki. Jú, jú, ég hef gert ein-
hvetjar prósaæfingar, en sé ekki að ég hafi
neitt á þau mið að sækja. Ég hef aldrei
skammast mín fyrir að vera ekki alvöru rit-
höfundur,“ segir Geirlaugur og glottir. „Þar
að auki held ég ekki, eins og staðið er að
skáldsagnaútgáfu; barið í bumbur fram á
Þorlák og gleymdar á annan dag jóla, að það
sé eftirsóknarvert hlutskipti.
Ég læt mér yfirléitt nægja að skrifa ljóð
fyrir pappírinn, og svo eru ljóðskáld í þeirri
öfundsverðu aðstöðu að vera alltaf að skrifa
fyrir einn mann, allavega einn lesanda í einu.“
Ættum við ekki að tala aðeins um nýju
bókina?
„Jú, hún heitir Sannstæður, og það er
nafn fyrsta hlutans sem eru tveggja ára
gömul skammdegisljóð að stofni til. Þau eru
hugsuð sem viðkomustaðir, dauð augnablik
- svo maður noti gamla klisju. Ef þau eru
skoðuð held ég að sjáist í þeim mikið skamm-
degi. En það glittir í ljós í myrkrinu.
inni í glerbrotinu
milli skurðpunkta
hefur augnablikið sest að
neitar harðneitar
að skera sig útúr
kveðst pólitískur flóttamaður
frá tímanum
geðlyíjum stundarinna:
næturheimsókn minnisins
krefst hverfulla réttinda og bliks
Hinir hlutarnir tveir eru líka árstíðabundn-
ir. Þannig er vorkeimur í þriðja hlutanum.
Alltaf nokkur órói í vorinu. Miðhlutinn er
síðvetrarljóð, krap og blautir sokkar!"
Ljóðin eru ekki útblásin af orðum, þaú eru
ekki mælsk.
„Er það ekki? Nei, þau eru ekki orðmörg.
Einsog hinn ágæti vinur og meistari Sigfús
Daðason segir, eru orð dýr og geta sprung-
ið. Fyrir mér erjjóðagerðin ekki síst útstrik-
unin: að strika út það óþarfa. Galdur orð-
anna er að þau hafa ekki fasta merkingu;
orðið hefur líf, og líf er hreyfing."
Á einum stað í skammdegisljóðunum segir
að það sé „villugjamt í bjartsýnisþokunni".
„Það er vegna þess að ég er bjartsýnismað-
ur og bjartsýnisskáld. í dimmunni eru mis-
munandi blæbrigði, og að öðrum kosti yrði
engin mynd. Uppgerðarbjartsýnin er ansi
mikil þoka.“
En eru ljóðin þá svartsýn eða bölsýn?
„Ég þekki ekki slík hugtök! Nei nei, í sjálfu
sér ekki. Og ekki er þetta heimsósómi -
ekki að ráði. En þegar búið er að gera mann
að bölsýnismanni í krítík, getur verið ansi
erfitt að losna við þann stimpili"
Þú minntist á annan tón; blauta sokka og
síðvetrarblæ, á öðrum hlutanum.
„Já, fyrst bókinni er skipt í þrennt hlýtur
að vera spurning um að breyta um tón. Ánn-
ars er skiptingin til einskis. Þetta er eins og
tónverk; maður byrjar ólíka hluta þess ekki
I sama dúr, reynir að breyta til. I þessum
kafla er óróinn meiri, meiri hreyfíng. 0g líf
- einnig í dúfnadritinu og myglunni, eins og
sést í ljóðinu Upp og ofan: 7
af einskærri illkvittni
einblínir fiskiflugan
á sjálfa sólina
neitar að játa
nálægðina skemmstu leið
til forgengileikans
daufgerðar bronshetjur
á útkrotuðum grænskellóttum
stallfákum
jarðtengsl
við dúfnadritið
Það örlar viða á káldhæðni.
„Jú, það er einhver rómantísk írónía. Og
gott ef það verður ekki of rómantískt á köfl-
um.“
Þú hefur strax fengið fjarlægð á bókina.
„Það gerist nokkurnveginn af sjálfu sér.
Útgefinni bók verður ekki breytt, og í raun
á skáld ekki lengur ljóð þegar það er komið
út á prenti. Það er þá eign lesandans."
En er það með þig eins og mörg skáld,
sem opna gamlar bækur sínar, roðna og
skammast sín, og stinga þeim aftur djúpt inn
í hilluna?
„Nei, nei. Ég verð að gerá játningu: Eftir
allnokkum tíma getur bara verið uppbyggi-
legt að skoða gömlu verkin sín. Þetta er eins
og með berserkina, þegar rann af þeim móð-
urinn hér forðum. Maður verður að gangast
við sínu verki, en hinsvegar getur vel verið
að forsendurnar gleymist. Og sem betur fer
standa hvorki heimurinn eða veröldin í stað.
Það er svo annað mál hvort tíminn vill tengja
sig við mig, einsog Jónas kvað.“
Einhvers staðar sá ég í ritdómi að þú
værir tyrfið skáld. Er það rétt?
„Nú get ég ekki svarað. Ekki vísvitandi -
og þó. Eg reyni ekkert að yrkja of ljóst. En
er heldur ekki að búa til krossgátur, á kross-
gátum hef ég hina mestu fyrirlitningu.
Kannski er þar gömlum pólskukennara mín-
um um að kenna, en hún reyndi að troða
þeim inná mig, hér í eina tíð. Lesandi ljóðs
verður að bjóða sér inn í þennan heim, menn
verða að uppgötva það hjá sjálfum sér hvort
þeir vilji heimsækja ljóðið. Góð ljóð eru
tveggja manna tal; lesandans og höfundar.
Og oft fær maður skemmtilegar túlkanir á
eigin ljóðum, sem bæta ýmsu við það sem
ég taldi vera þar fyrir.“
Má kannski fínna einhveija sáttfýsi ein-
staklingsins í lokahlutanum, eða er það böl-
sýni; til dæmis í lokaljóðinu?:
sýknaður allri ábyrgð
á hægagangi tímans
bakveiki sólarinnar
ófeiti stjamanna
viðurkennt algleymi
ófullveðja glamur
taugfugla tunglvina
„Ég veit nú ekki hvort sjá megi einhveija
sérstaka sáttfýsi, hún hefur aldrei reynst
mönnum auðveld. Það að vera lifandi er að
vera ósáttur. Heimsósóminn laumast síðan
sjálfsagt einhvers staðar að.“
Hefur þú ekki verið kallaður heimsósóma-
skáld?
„Ég veit það nú ekki, en orðið heimsósómi
var áður fyrr notað til að vitna um betri tíma.
Ég veit ekki hvort ég hafi nokkra framtíðar-
sýn, eða sé mjög glaður yfír liðinni tíð. En
stundum er eins og menn telji að ekkert sé
bjartsýni nema húrrahróp á 17. júni; hróp
sem mér hafa alltaf þótt hljóma hálf falskt
í kalsanum á Arnarhólstúninu."
Viðtal: Einar Falur Ingólfsson