Morgunblaðið - 08.03.1991, Qupperneq 6

ÍB B
mörgwmlaðíö ■FöáiftföÁööR m
HVERS VEGNfl
Afhverjulátakonurbjóðasérþetta...Hviiósköpunumflytjaþ(erafturtilmannasem beitaþœrofbeldi...Hvað
er etginlega að svona konum?Svona setningar eru algengar í umrœðum um ofbeldi gegn konum ogþað
sem einkennir tón oröanna ööru fremurerað eitthvað hljóti að vera að konu sem iœtur ofbeldi yfir sig
ganga. Hver veit, en gætum aö því hvað liggur aö baki svona athugasemdum. Er ekki eitthvað aö þeim?
Ereklci eitthvað athugavert i umrœðit um ofbeldi þegarkrafist erskýringa á hegðan þolandansí stað þess
að veltafyrir sérhvaða skýringar eru á hegðan gerandans?Margir viröast eiga auð veldara með aðsamsa ma
sig ojbeldismanninum ogskilja hegðun hansen hegðun konunnar, sem erþolandinn. Það virðist óskiljan-
legtaðtilséfólksemsœllirsigviöofbeldiíhjónabandieðasambúÖsvoárumskiptiogjafnveláratugum.Og
ennóskiljanlegraþykirþaðþegarkonaereinusinnibúin aöflýjaeiginmannogofbeldi, hverfurafturtilhans
affúsumogfrjálsumvilja.Flestirlítasvoá.aökonanhafifrjálstvalogþettafrjálsavalhennarumalgera
sjálfseyðileggingu viröist óskiljanlegt.ÞaÖ erþess vegnasem öll þessi „Afhverju..." heyrast.
Ameðan litið er á heimilis-
ofbeldi sem val konunnar er
ekkert óeðlilegt að fólk spyrji
sem svo — og vilji aðgreina svona
konur frá „okkur hinum". Til eru
skýringar á borð við að konur sem
„láti berja sig“ séu treggáfaðar,
ómenntaðar, haldnar sjálfseyðing-
arhvöt, séu lágstéttarkonur, eða
hafi átt erfiða aesku. „Venjulegar
konur" létu aldrei bjóða sér slíkt. Á
hinn bóginn er viðhorfið til ofbeldis-
mannsins oft, að hann sé óham-
ingjusamureinstaklingur. Hann hafi
átt erfiða æsku, aldrei verið elskað-
ur, sé alkóhólisti, óheppinn í vinnu,
ráði ekki við kröfur karlhlutverksins,
sé svo lokaður og eigi erfitt með
að tjá sig eða þá að hreinlega sé
hann bara stórt barn. Einnig erfólki
tamt að leita skýringanna í einhverj-
um veikleikum konunnar; hún gæti
t.d. verið nöldurskjóða, subba,
skass, jafnvel drykkfelld eða daður-
gjörn. í stuttu máli sagt þá litast
viðhorfið til manna sem beita konur
sínar ofbeldi af því að við þurfum
að skilja þá og styðja. Og því miður
er þetta einnig skoðun margra
kvenna sem búa við ofbeldi eigin-
manna sinna.
Else Christensen er danskur sál-
fræðingur sem hefur unnið m.a. að
rannsóknum á konum í dönskum
kvennaathvörfum og einnig starfað
við kvennaathvarfið í Dannesboli-
gerne í Kaupmannahöfn. Else skrif-
aði m.a. bókina „Vold Ties ikke
ihjel" í kjölfar rannsókna sinna og
er þessi grein unnin upp úr þýðingu
á hluta hennar, sem brátt kemur
út á vegum Kvennaathvarfsins í
Reykjavík undir yfirskriftinni „Of-
beldi gegn eiginkonum — hvað -
hvernig - hvers vegna?
Hvernig birtist ofbeldið?
bókinni segir Else m.a. um of-
beldi, að þótt Ijóst sé af frásögnum
mismunandi kvenna sem komi í
kvennaathvörf að ofbeldi í hjóna-
bandi og sambúð geti tekið á sig
margar og mismunandi myndir, þá
séu högg með knýttum hnefa og
spörk algengust. Þá séu morðhót-
anir ekki óalgengar.
Oft talar fólk um heimilisofbeldi
sem hjónaslagsmál og segir Else
það ekki útilokað í einhverjum tilvik-
um, hins vegar sé Ijóst að konur
sem leita til kvennaathvarfa hafi
sjaldnast átt neina möguleika á að
verjast, hvað þá að takast á við
menn sína. í rannsókn Else höfðu
flestar konurnar verið slegnar með
hnefa í andlitið, eða þá fengið spörk
í andlit og á aðra líkamshluta. Þar
að auki má nefna tilraunir til kyrk-
ingar, hárreitingu, ógnun með hnífi
eða öðrum vopnum, tilraunir til
drekkingar í vöskum, bruna með
vindlingum og svo morðhótanir.
Því má bæta við að ekki hefur
verið gerð sambærileg athugun
hvað Kvennaathvarfið í Reykjavík
varðar, en ofangreindar lýsingar
eru allar þekktar þar.
Og hvernig verjast svo konurnar?
Vfirleitt felst vörnin í hrópum og
tilraunum til undankomu. Sumar
kváðust hafa reynt að tala manninn
til, nokkrar reyndu að vekja athygli
annarra á því sem var að gerast,
en aðeins fáeinar sögðust hafa
reynt að berjast á móti. Um þriðj-
ungur kvennanna í rannsókninni
sögðu að maður sinn hefði aldrei
verið drukkinn þegar barsmíðar átt
sér stað, en um helmingur sagði
að barsmíðar hefðu alltaf verið
samfara drykkju. Þessu svipar til
frásagna kvenna í athvarfinu hér,
þar sem um helmingur kvenna telur
áfengisnotkun eiginmanna sinna
eiga þátt í ofbeldinu.
Þetta beinir einnig sjónum að
þeirri staðreynd að algengt er að
fólk tengi heimilisofbeldi við áfeng-
ismisnotkun og komi þannig sökinni
yfir á áfengið. Og algengt er að
menn sem drukknir beita ofbeldi
staðhæfi að allsgáðum myndi það
aldrei hvarfla að þeim. Else bendir
á að nokkuð kunni að felast í þessu,
en einnig að það sé mjög alvarlegt
mál þegar menn geri sig óábyrga
fyrir ofbeldinu vegna þess að áfeng-
is hafi verið neytt. Slíkt valdi því
einungis að ofþeldið sé ekki tekið
alvariega.
Ofbeldi og kynlíf
Ein athyglisverð staðreynd um
ofbeldi, sem Else fjallar um í bók-
inni, eru tengsl ofbeldis og kynífs.
Hún segir m.a.: í augum flestra
KONUR BERJA SIG?