Morgunblaðið - 09.03.1991, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. MARZ 1991
- segirJan Kl^vstad, forstöðumað-
ur Norðurlandahússins í Þórshöfn
NORÐURLANDAHÚSIÐ í Þórshöfn var opnað í maí 1983. Það
er stofnun sambærileg við Norræna húsið í Reykjavík, en þó ólík
í mörgu. Bókasafn er þar ekkert, en húsið uppfyllti ýmsar aðrar
þarfir í Þórshöfn; í því er stór fjölnota salur þar sem víðtæk starf-
semi fer fram: tónleikar með poppi og klassík, myndlistarsýning-
ar, allskyns leiksýningar og áfram má telja. Uppákomum í menn-
ingar- og listalífi hefur fjölgað ákaflega eftir að stofnunin tók
til starfa, og ekki einungis í höfuðstaðnum, því hverskonar tónleik-
ar og sýningar eru send út um byggðirnar á vegum hennar. Vel
má heyra á Færeyingum að þeir eru ánægðir með starfsemi
hússins; fyrst var fólk hrætt við að það væri of stórt, en sá kvíði
virðist hafa verið ástæðulaus. Forstöðumaður Norðurlandahússins
um þessar mundir er ungur og atorkusamur Norðmaður, Jan
Klovstad. Þrátt fyrir að nú sé annað ár hans I starfi, hefur hann
sett sig vel inn í færeyskt þjóð- og menningarlíf, og hefur ýmsar
áætlanir á prjónunum hvað varðar að kynna Færeyjar erlendis
og flytja norræna listamenn til Færeyja.
Eftir að hafa fylgst með ólíkum
og fjölbreytilegum uppákom-
um í færeysku menningarlífi
í nokkra dagá, leiksýningum,
tón
leikum, myndlistarsýningum og
fengið smávægilega innsýn í daglegt
líf Færeyinga, ræddi ég við Jan Klov-
stad á feiju, sem sigldi frá Sandey
til Þórshafnar árla morguns. Kvöldið
áður höfðum við litið inn á nokkur
heimili á Sandey, og athygli vakti
að hvarvetna var mikið af myndum
á veggjum; listilegum málverkum
og grafíkmyndum var stillt upp við
hlið fjöldaprentaðra veggmynda, og
sagði Jan að það væri dæmigert
fyrir Færeyinga, ekki væri til í þeim
iistasnobb, heldur birtist í þessu ein-
skær þörf fyrir að þafa fallegar
myndir í kringum sig. í Færeyjum
væri meira um list á einkaheimilum,
en maður á að venjast annars staðar.
„Myndlistarlíf er í blóma hér,“
segir Jan. „í júlí hvert ár höfum við
samsýningu á færeyskri myndlist í
Norðurlandahúsinu, þar eru sýndar
um 200 myndir, eftir sextíu til sjö-
tíu listamenn, og flestar seljast þær.
Síðan veljum við á eina sýningu verk
nokkurra kunnustu listamannanna,
og sú sýning verður opnuð í byijun
mars í ár. Það verður í annað sinn
sem slíkt úrval verður sýnt hjá okk-
ur. Listamennirnir verða líklega eitt-
hvað á milli fimmtán og tuttugu
talsins. Og góðum listamönnum fer
mjög fjölgandi."
— Hveijir eru þar fremstir?
„Það er erfitt að nefna þá alla,
en af elstu kynslóðinni eru það til
dæmis Ingólvur av Reyni, William
Heinesen, Elinborg Lutzern er mjög
fín grafíklistakona, og svo e.ru
Dalurhinna blindu
Norðurlandahúsið í Færeyjum.
nokkrii' fleiri. Af næstu kynslóð
mætti svo nefna Trónd Pátursson,
Zacharias Heinesen, Bárd Jákups-
son, og nokkra enn yngri menn.
Góðir listamenn eru margir, en
sterkustu kynslóðirnar eru í mál-
verkinu."
— Eitt af markmiðum þínum er
að kynna Færeyjar erlendis, í gegn-
um listina, og einnig að kynna Fær-
eyingum list í gegnum Norðurlanda-
húsið?
„Jú, það er eitt af markmiðunum.
Norðurlandahúsið á í senn að vera
opið hús, og þekkt fyrir gæði. Það
fá ekki allir að sýna þar eða koma
fram. Það verður alltaf að draga
mörk einhvers staðar. En við erum
þekkt fyrir að gæði, ekki snobb, og
það tvennt er alls ekki það sama.
Margt í færeyskri myndlist er
ákaflega gott, en ég vildi gjarnan
sjá aðeins fleiri listamenn. Fyrir
minns smekk vantar enn fólk í
myndirnar, en ég held það fari að
breytast.“
— Það virðist vanta fólk í verk
sumra, en William Heinesen er fíg-
úratívur listamaður.
„Já, og Frimod Joensen, naívistinn
fíni, hefur málað menn sem og ein-
hveijir fleiri, svo kannski er þetta
eitthvað að breytast. Náttúran og
litirnir hafa verið aðalmyndefnið síð-
ustu áratugina, og það kemur engum
á óvart sem heimsækir Færeyjar og
kynnist samspili hörku þeirra og lita.
Ljósið hérna er alveg stórkostlegt."
Náttúran áberandi í
myndverkum
— Svo færeysk list er bundin
náttúrunni sterkum böndum?
„Ákaflega sterkum. Og sterkari
en list flestra annarra þjóða, að ég
hygg. Þetta kann að hafa eitthvað
með að gera hve ung listhefðin er
hérna. Mykines kom fram um 1930
og var brautryðjandinn. í dag sækja
flestir færeyskir listámenn menntun
sína til Danmerkur, Tróndur Paturs-
son lærði þó í Ósló og Hans Pauli
Olsen í Englandi. Fleiri eru farnir
að sækja til annarra landa og það
er gott, því áhrifin verða fjölbreyti-
legri. Þannig færast áhrif frá íslandi
í vöxt, sem og norsk áhrif; þau
Morgunblaðið/Einar Falur
dönsku birtast hvort sem er. Það
örvar færeyska listamenn, eins og
alla aðra listamenn, að komast í
kynni við öðruvísi menningar-
strauma.
í dag vantar okkur meiri hvatn-
ingu í handverki, listiðnum, og í
hönnun. Þá mætti bæta þekkingu á
iitprentun. Skúlptúristar mættu
einnig vera fleiri, en við höfum hér
tvo eða þijá. Einungis einn grafík-
listamaður, Elinborg Lutzern, er
verulega góður, þeir mættu svo
sannarlega vera fleiri, og hefð hvað
varðar skartgripagerð en mjög
ábótavant; finnst nánast ekki.
Arkitektúr er hvorki kenndur hér
eða á Islandi, en ég hef heyrt að
Islendingar séu að íhuga að stofna
arkitektaskóla. Það gæti komið sér
vel fyrir Færeyinga, og stuðlað að
nýjungum og þróað byggingarstíl
þessara landa. Á þessum stöðum
koma upp flölmörg sérstök hönnun-
arvandamál, sem til dæmis eru vind-
um og seltu að kenna, en veðrið er
Leikgerðin er mjög sjálfstæð,“
segir leikstjórinn, Þór Túlí-
níus. „Við vinnum upp úr
smásögu, þar erékki mikið
um samræður,
svo við þurft um að búa þær til.
Leikgerðina vann ég upp úr spunum
með leikhópnum, og naut þar að-
stoðar Hilmars Amar Hiimarssonar
og Hafliða Arngrímssonar.
Þetta var spennandi verkefni. Við
vorum með söguna í höndunum, en
þurftum að finna leið til að allir
fengju hlutverk, og búa til einhvers-
konar erkitýpur sem gæfu mynd af
menningunni í heild. Þegar búið var
að finna hlutverk fyrir alla og tengja
þau framvindu sögunnar, þá gat ég
búið til grind með atriðum, út frá
henni var spunnið, og upp úr þeim
spunum skrifaði ég verkið.
Það er um mót tveggja heima.
Tveir menn úr okkar menningar-
heimi lenda í heimi friðsælla frum-
byggja, : em eru biindir, og hafa
alltaf verið það. Það fyrsta sem að-
komumönnunum dettur í hug er
máltækið: „I heimi hinna blindu er
hinn eineygði konungur". Þar sem
þeim finnst þeir hafa yfirburði vegna
sjónarinnar, telja þeir sig geta
drottnað yfir fólkinu, eða „hjálpað“
því. En það fer á annan hátt, því
fólkið er sjálfu sér nægt og ham-
ingjusamt, og óvíst hver hjálpar
hverjum.“
- Er það meiri vinna fyrir leikhóp-
inn sem slíkan, þegar byijað er að
spinna inn í hlutverkin, en þegar
komið er með tilbúiiþ-Tiandrit og
byijað að æfa strax eftir því?
„Já, þetta er allt annað fyrirbæri;
að sumu leyti betra og verra að
öðru leyti. Betra að því leyti að hóp-
urinn er mjög vel inní stemmningu
verksins. Þó fjarlægist hann það
aftur meðan höfundur skrifar hinn
eiginlega texta. Ég studdist við hug-
myndir úr spunum, en ekki texta
þeirra."
Tjáningarþörfinni svalað
- Átta leikaranna leika blinda.
Fenguð þið aðstoð við að setja ýkk-
ur inn í aðstæður blindra?
„Við leituðum aðstoðar í Blindra-
félagið, heimsóttum blindrastofnanir
og áttum viðtöl við blint fólk; bæði
fólk sem var fætt blint og aðra sem
höfðu misst sjónina. Þrátt fyrir það
er þetta sem við fáumst við nokkuð
öðruvísi, heimur þar sem enginn
hefur séð í ijórar aldir. Blindir í
okkar samfélagi eru mjög mótaðir
af hinum sjáanlega heimi og eru
þjálfaðir í að haga sér eins og sjá-
andi fólk og fyrir sjáandi fólk. Hvað
gerist þegar fólk þarf ekki að ganga
í apgun hvert á öðru?
í sögunni gefur Wells sér að eftir
fimmtán, sextán kynslóðir sé minn-
ingin um sjónina horfin, og allt sem
henni tengist; litir, sjónræn orð eru
merkingarlaus, og sólin er ekki leng-
ur þessi guli hnöttur heldur hiti.
'Fyrst fannst manni þetta heldur
ótrúlegt, enda samdi Wells vísinda-
skáldsögur. En eftir að hafa talað
við fólk sem fæðst hefur blint, komst
maður að því að það er alls ekki
óraunverulegt. Það hefur bara fyrir
satt að sólin sé til, að ský, stjörnur
og regnboga megi sjá á himni, en
það er mjög óáþreifanlegt fyrir því.“
Setja sig inn í aðstöðu blindra í upphafi æfingatímans.