Morgunblaðið - 14.07.1991, Síða 9

MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR 'SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 1991
C 9
VÍN/ Hvab einkennir Móselvínin f
Ekkifyrir ábúðar-
milda og alvörugefita
VIÐ landamæri Þýskalands og Lúxemborgar, landsvæðis sem
Islendingum ætti að vera að góðu kunnugt, hefst eitt elsta vínhér-
að Þýskalands, sem kennt er við árnar Mósel, Saar og Ruwer.
Fyrstu vínekrurnar í Móselhéraði er að finna mjög sunnarlega,
við þorpið Perl þar sem landamæri Þýskalands, Lúxemborgar
og Frakklands mætast. Við gömlu Rómverjaborgina Trier rennur
Mósel alfarið inn í Þýskaland og þar tengjast henni einnig Saar
og Ruwer. Vínhéraðið teygir sig síðan allt norður til borgarinnar
Koblenz en þar rennur Mósel í Rín. Landsvæðið ineðfrain Mósel
er meðal allra fallegustu hluta Þýskalands og ekki spillir að þar
eru framleidd ágætis vín.
Móselvínin ættu menn ekki að
nálgast ábúðarmiklir og
alvörugefnir. Þetta eru létt einföld
vín og ber að njóta sem slíkra.
Þau henta vel sem frískandi svala-
diykkur á heit-
um sumardegi
eða sem létt glas
af víni í góðra
vina hóp. Þau
henta hins vegar
ekki mjög vel
með mat nema
ef vera skyldi
með máltíðum af
allra léttasta taginu. Áfengis-
magn Móselvínanna er töluvert
lægra en flestra annarra þýskra
vína og er algengt áfengismagn
þeirra einungis um 8-9%. Þetta
gefur þeim þeirra einkennandi
léttleika en gerir einnig að verkum
að þau skortir fyllingu til að eiga
vel við með góðum mat.
Sérstaklega ánægjulegt er auð-
vitað að neyta Móselvína í þeirra
upprunalega umhverfi: Móseld-
alnum. Það ætti enginn sem
staddur er á þessum slóðum að
láta ógert að ferðast meðfram
ánni og heimsækja hinar undur-
fögru borgir og bæi sem þar er
að finna, s.s. Bernkastel-KueSj
Zell, Saarburg, Ernst og Trier. I
kringum Bernkastel er t.d. flöldi
vínbænda sem framleiða mjög góð
Móselvín og þar er einnig að finna
frægustu vínekrur héraðsins. Þær
eru staðsettar á hinu svokallaða
„Doktorberg“. Eru Bernkastler
Doktor-vín meðal þeirra dýrustu
sem framleidd eru við Mósel.
Þó að Móselvínin séu framleidd
á mjög stóru svæði sem er nokkuð
breytilegt innbyrðis eiga þau samt
sem áður það mörg sameiginleg
einkenni að þau eni auðþekkjan-
leg. Þau eru mjög sýrumikil, létt
og frískandi. Best njóta þau sín
þurr eða Trocken. Líkt og önnur
þýsk vín eru þau nefnd eftir upp-
runastað og getur þar verið um
að ræða jafnt ákveðna vínekru,
þorp eða mun stærra svæði, sk.
Bereich. Er meginreglan sú að
því þrengri sem skilgreiningin er
þeim mun betra. Móselhéraðið
skiptist í fjögur Bereich, þ.e. Zell-
Mosel, Bernkastel, Saar-Ruwer
og Obermosel.
Hið sígilda Móselvínber er Ri-
esling-þrúgan (um 70% fram-
leiðslunnar) en hún nær hvergi
betur að njóta sín en í Móseldaln-
um og (þó á allt annan hátt sé)
í Rheingau við Rín og í Elsass-hér-
aði í Frakklandi. Þar sem Riesl-
ing-þrúgurnar eru mjög viðkvæm-
ar, þær þroskast seint, jafnvel
ekki fyrr en í nóvember, og því
næmar fyrir hitastigsbreytingum
á haustin, hafa menn löngum
reynt að finna nýja þrúgu sem
hefur bragðeiginleika Rieslingsins
eftir Steingrím
Sigurgeirsson
Vínekrur í Móseldalnum. Morgunblaðið/Steingrímur Sigurgeirsson
en þroskast fyrr og í meira magni.
Fyrir um öld tókst Svisslendingn-
um H. Múller frá Thurgau að
þróa blending úr Riesling og Sil-
vaner-þrúgum. Útkoman gengur
undir nafninu Múller-Thurgau og
er nú ein algengasta vínþrúguteg-
und Þýskalands. Þroskast berin
oft þegar í september en gæði
þeirra eru ekki sambærileg við
Riesling. Þriðja algenga vínþrúgu-
tegundin i Mósel er Elbling. Vin
úr þeirri tegund eru fremur súr
og hlutlaus á bragðið.
Úrvalið af Móselvínum hjá
Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins
er því miður fremur fátæklegt.
Reyndar eru alls á boðstólum sjö
tegundir en fæstar þeirra standa
undir nafni. Til dæmis er þarna
að finna vín sem ganga undir
nöfnum á borð við „Blue nun“ og
„Green Gold“. Sá sem slíkra vína
leitar í Þýskalandi gæti þurft að
leita lengi enda er í tilvikum sem
þessum um að ræða ódýr sæt vin
án nokkurra sérstakra einkenna
sem blandað hefur verið saman
úr vínum úr hinni og þessari átt-
inni og flutt eru út undir „fant-
asíunöfnum“ aðallega til Banda-
ríkjanna. í næröllum tilvikum eru
þetta ekki Riesling-vín heldur
Múller-Thurgau-vín.
Einungis ein „Spátlese“ (sem
er gæðaflokkurinn fyrir ofan
„Kabinett“ en fyrir neðan „Aus-
lese“) er í boði hjá ÁTVR. Þáð
er Graacher Himmelreich Riesling
Spátlese 1988, en Graach er næsti
bær við Bernkastel. Það kostar
880 krónur og er frá framleiðand-
andum Weingut Schlosskellerei
Freiherr von Landenberg sem er
í fjölskyldueigu og hefur aðsetur
í bænum Ediger-Eller. Frá sama
framleiðanda er einnig boðið upp
á Ellerer Engelsströpfchen 1989
(590 krónur) og Senheimer Ros-
enhang Kabinett 1988 (640 krón-
ur).
Af öðrum vínum má nefna
Greeen Label Bereich Bernkastel
1989 (710 krónur) frá Deinhard
og Bernkasteler Schlossberg Ri-
vaner 1990 (880 krónur) frá Jos.
Philipps-Kochan.
LÆIiNISFRÆÐl/Er sjónvarp ad verba meiriháttar
lcekningatœkif _
Skurður á skjánum
Gallsteinar eru þó nokkuð algeng-
ur kvilli en lætur mismikið til sín
taka. Sumir gallsteinasjúklingar
verða þeirra lítið sem ekkert var-
ir og kann að virðast óþarft að
tala um veikindi meðan enginn
finnur til og lífið gengur sinn
vanagang.
En svo kemur allt í einu þruma
úr heiðskíru lofti og gallsteina-
konan (miklu færri karlar en konur
fá gallsteina) hefur ekki viðþol fyrir
verkjum hálfan eða heilan 'dag. Og
þeir sem eitt sinn
hafa fengið gall-
steinakast mega
búast við að fá
annað seinna og
jafnvel æ ofan í
æ. Þegar svo er
komið þykir bæði
sjúklingi og lækni
gjarnan ráðlegast
að grípa til hnífsins, koma í veg
fyrir síendurtekin þrautaköst og
nema gallblöðruna með steinum
sínum á brott. Að taka úr henni
steinana og láta þar við sitja nægir
ekki; hún heldur uppteknum hætti
og býr til meira gqot.
Gallsteinaskurður en engin smá-
aðgerð og jafnvel þótt allt gangi
snurðulaust þarf varla að gera ráð
fyrir skemmri sjúkrahúsvist en
nokkrum dögum og vöðvar magáls-
ins þurfa dijúgan tíma til að ná sér
eftir hnjaskið.
Frá því blöðrusjáin var fundin upp
laust fyrir 1880 og farið var að kíkja
inn í þvagfærin (rafljósið var þá
nýkomið til sögunnar) hefur hver
sjónaukinn á fætur öðrum verið
hannaður, svo að jafnvel leyndustu
afkimar mannslíkamans blasa við
hveijum þeim er hefur lag á að kíkja
og löngun til. Sem dæmi má nefna
barkasjá, bijóstholsspegil, magasjá,
ristilspegil, kviðarholsspegil og er
þá fátt eitt talið. Flest eða öll þess
háttar verkfæri hafa dyggilega fetað
í fótspor blöðrusjárinnar, sem í
fyrstu var einvörðungu ætluð til
skoðunar og greiningar en hefur
með aldri og þroska, ef svo mætti
að orði komast um dauða hluti, orð-
ið meðferðar- og lækningatæki og
einkar mikilvægur þáttur í vopna-
búri þeirra sem daglega heyja stríð
við sjúkdóma og slys.
Kviðarholsspegill er mjór kíkir
sem stungið er inn í holið gegnum
hnappagatsstóran skurð í naflanum
eða námunda við hann. Mest hafa
kyennalæknar notast við þennan kíki
og þannig svipast um eftir sjúkleg-
um breytingum í grindarholi en ann-
ars er ekkert því til fyrirstöðu að
skoða hvert líffæri þar innra sem
aðgengilegt er við speglun. Sam-
vextir milli kviðarholslíffæra og
magáls eftir bólgur eða skurðað-
gerðir takmarka stundum gagnsemi
slíkra rannsókna.
Það hlaut að fara eins fyrir kviðar-
holskíkinum og öðrum frændum
hans að menn létu sér ekki nægja
að skoða en vildu líka skera það sem
skera þurfti, smeygja inn þartilgerð-
um hníf eða skærum og varð þá
fyrst fyrir að fremja smáaðgerðir á
innri kynfærum kvenna, aðgerðir
sem ella hefði þurft að gera með
gamaldags holskurði. Er ekki að
orðlengja það að nú eru sumir skurð-
læknar farnir að óperera gallsteina-
fólk gegnum kviðarholskíki. Að vísu
þarf þá fleiri en eina pípu og um
leið fleiri „hnappagöt", jafnvel þijú
eða fjögur. Gegnum eitt þeirra fer
kíkirinn sem nú er reyndar með litla
sjónvarpsmyndavél á endanum en
inn um hin skurðarhnífur, skæri og
tengur; með öðrum orðum allt sem
þarf til að halda í gallblöðruna,
strekkja á henni, taka sundur gall-
gang og slagæð og klemma fyrir
hvorttveggja svo að blóð og gall nái
ekki að renna út í holið. Þá er blaðr-
an losuð frá lifrinni og dregin út um
eitt gatið og tólin öll tekin burt og
litlu húðsárunum lokað með fáeinum
saumum. Sjúklingarnir vakna upp
af svefninum, jafna sig fljótt og út-
skrifast flestir daginn eftir til síns
heima.
Við þessar sérkennilegu aðstæður
má segja að skurðlæknirinn og hjálp-
armenn hans vinni verk sitt óbeint.
Þeir horfa stöðugt á sjónvarps-
skerminn en ekki sjálf líffærin sem
þeir eru að glíma við. Eru skurð-
lækningar að taka stakkaskiptum?
eftir Þórarin
Guðnason
Tilkynning
Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins
hefur fengið nýtt símanúmer;
91-6 20240
Hægt er að ná sambandi við rannsóknadeildir eftir lok-
un skiptiborðs sem hér segir:
Snefilefnadeild 621283
Efnadeild 621253
Vinnslu-vöruþróunardeild 621274
Örverudeild 621176
Tæknideild 621183
Símanúmer Hafrannsóknastofnunar verður áfram
91-20240.
Ennfremur hefur Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
fengið nýtt faxnúmer: 91-620740 og nýtt pósthólf:
1405,121 Reykjavík.
Myndir sem birtast í Morgunblaðinu,
teknar af Ijósmyndurum biaösins
fóst keyptar, hvort sem er
til einkanota eða birtingar.
UÓSMYNDADEILD
„SALA MYNDA"
Aðalstrceti 6, sími 691150
101 Reykjavík