Morgunblaðið - 24.01.1992, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 1992
D 7
Hið félagslega
umhverfi er
fólklifirí
verður til þess
að það stillir
dægursveiflu
sína á 24
klukkustundir
þótt annað sé
því eðlilegt.
sér margar skýringar. Þó er líklegt
að þær tengist sterkast þeim breyt-
ingum sem verða í náttúrunni því
þær hafa verið stöðugar í aldanna
rás og hafa haft afgerandi þýðingu
fyrir afkomu mannsins. Félagsleg-
ar breytur eru hins vegar sífelldum
breytingum undirorpnar og geta
því ekki verið eins afdrifaríkar í
þróun mannsins," segir hann.
í rannsókn sem Andrés Magnús-
son og Jón G. Stefánsson læknar
gerðu fyrir nokkrum árum á árs-
tíðabundnum breytingum kom í
ljós að af þeim sem svöruðu töldu
11% að líðan þeirra breyttist ekki
neitt eftir árstíðum en um 89% að
hún breyttist að meira eða minna
leyti. Fólk sefur skemur yfir há-
sumarið, borðar minna, tekur þátt
í félagslífi og líður vel. í mesta
skammdeginu segist fólk sofa mik-
ið, borða meira en yfir sumarið,
ekki vera fyrir félagsskap og líða
verr en með hækkandi sól.
- En breytast dægursveiflur
eftir árstíðum?
„Það veit ég ekki en það væri
gaman að rannsaka það.“
Guðbjörg R. Guðmundsdóttir
Þorkell
vinna sex klukkustundir á mánuði,
þ.e. þijá tíma hálfsmánaðarlega.
Að sögn Lilý er fátítt að ungar
konur sæki um starfið. Yfirleitt eru
konurnar 60-70 ára og langt fram
á síðasta ár voru tvær konur, 81
og 82 ára einna ötulustu starfs-
mennimir.
En Guðmundur er ekki eini karl-
maðurinn sem vinnur fyrir kvenna-
deild RRKÍ, því tveir karlmenn hafa
nú um nokkurt skeið verið í heim-
sóknarþjónustu deildarinnar. Ekki
var annað að heyra á þeim konum
sem talað var við á skrifstofu
kvennadeildarinnar en að þær væm
hinar ánægðustu með aukna ásókn
karla í sjálfboðaliðastarf af öllu
tagi, verkefni væru mörg og öll
aðstoð vel þegin.
Hvernig ferðu
með peninga sem
þú hefur handa á milli?

Það skiptir ekki máli, hvort
þú ert fremur vel eða heldur
illa stæð(ur); Þetta próf leiðir í
ljós, hvort þú hugsar of mikið
eða of lítið um peninga.
Hvernig ferðu með peninga?
Þú býður góðum kunningjum út
að borða. Hvert ferðu þá?
U. (B) A ítalska staðinn sem þú
ferð oft á, af því að maturinn
^ er þar góður og á viðráðanlegu
i verði.
mm (A) Ég ætla frekar að elda
O heima, verðið á flestum mat-
sölustöðum er svo svakalega
hátt.
U- (C) Á flotta franska staðinn
sem nýbúið er að opna. Hann
er að vísu dýr, en ég vil endi-
lega bjóða mínum gestum upp
á eitthvað gott og fínt.
Ekki að gá í budduna eða vesk-
ið! Hvað ertu með mikla peninga
á þér núna?
Þegar þú ert búin(n) að giska á
upphæðina skaltu telja peningana.
Hversu nálægt sanni var ágiskunin?
(A) Það munaði 200 kr., ég man
svona nokkurn veginn hvað ég hef
eytt miklu að undanförnu.
(C) Það var ansi fjarri lagi, ég legg
bara svona nokkuð ekki á minnið.
(B) Það munaði 700 krónum hjá
mér.
Hvað ertu með mikla peninga
á þér, þegar þú ferð gagngert í
búðir til að kaupa eitt og annað?
(C) Svona 4-5000 kr., ég borga
hvort eð er oftast með greiðslukorti.
(B) Þetta 500 og upp í 10.000 kr.,
ef nauðsyn krefur borga ég með
ávísun.
(A) 15.000-20.000 krónur, því að
ég borga næstum því allt út í hönd
og hef þannig betri yfirsýn yfir fjár-
mál mín í heild.
Ein af vinkonum þínum fær
alloft peninga að láni hjá þér.
Hún borgar lánið að vísu aftur,
en hún er alveg blönk svo mánuð-
um skiptir.
Þegar hún er farin að biðja þig
um að lána sér 10.000 kr. strax
þann 11. eða 12. í mánuði, þá ertu
þó farin(n) að hugsa:
(C) Nú, auðvitað lána ég henni. Af
hveiju ekki, ég fæ þetta borgað
aftur.
(A) Hún kann bara ekkert að fara
með peninga, en hvernig á ég að
losna við þetta kvabb í henni?
(B) Ég ætla að lána henni þessa
peninga, af því að hún er vin-
kona mín, en ég ætti kannski
líka að tala við hana um það
hvernig maður fer að því að
hafa stjórn á íjármálum sínum.
Hvernig hefurðu yfirleitt
tamið þér að bera peninga
á þér?
(C) Ég sting seðlunum bara í
einhvern jakkavasann eða í
kápuvasann.
(B) í buddu.
(A) í seðlaveski.
Gerum ráð fyrir, að einhver
bráðókunnugur maður ávarpi
þig á götu og biðji þig um pen-
inga. Til þess að þú látir eitthvað
af hendi rakna yrði hann þó alla-
vega að:
(Á) Vera ósköp bágstaddur eftir
útlitinu að dæma.
(B) Rökstyðja það rækilega til hvers
fyrir
hann þurfi á þessum peningum að
halda.
(C) Orða beiðnina á mjög svo frum-
legan hátt.
Þú kynnist manni sem er mjög
háttsettur hjá stóru fyrirtæki.
Hann býður þér í mat á einkar
látlausu veitingahúsi. Hvernig
finnst þér það?
(B) Bara allt í lagi. Það er miklu
viðkunnanlegra að borða hér heldur
en á einhveijum rosafínum matsölu-
stað.
(C) Þetta er nú meiri nískupúkinn!
(A) Hann á örugglega alveg stórfé
á banka.
Þú færð alveg óvænt 70.000
króna aukagreiðslu frá vinnu-
veitanda þínum sem sérstaka við-
urkenningu fyrir góðan árangur
í starfi. Hvað gerirðu við þá pen-
inga?
(A) Ég kaupi mér verðbréf
mestalla peningana.
(B) Ég legg þá inn á sparisjóðsbók-
ina mína, af því að ég ætla að kaupa
mér bíl á næsta ári.
(C) Ég ætla að kaupa mér græjurn-
ar, sem mig er svo lengi búið að
langa í. Ég er hvort eð er búin(n)
að þræla fyrir þessum peningum
og á þær sannarlega skilið.
Ertu oft að rífast út af pening-
um við maka þinn?
(C) Aldrei, við látum slíka
veraldlega hluti ekki kasta
skugga á sambúð okkar.
(A) Oft, hann (hún)
eyðir bara peningun-
um strax í einhveija
vitleysu, svo að við
myndum aldrei eign-
ast neitt almennilegt, |
ef ég gripi ekki í taurn- j;
ana.
(B) Það kemur fyrir,
ég hef þó alla vega eig-
in skoðun á peningamál-
um og stend líka við
hana.
Hugsaðu þig vel um:
Myndirðu giftast manni
(konu) sem á lítinn ver-
aldarauð og vinnur fyr-
ir ósköp rýrum laun-
um?
(B) Já, því að það
skiptir nú ekki
höfuðmáli.
(A) Já, ég get líka komist af með
lítið.
(C) Nei, ég þekki mín takmörk. Hef
enga löngun til að spara og velta
fyrir mér hveijum skildingi alla
ævi, ég bý ekki við það góð efni,
að ég geti haldið okkur báðum uppi
fjárhagslega.
Á vinnustað þínum er spari-
baukur látinn ganga á milli
manna til að hver og einn geti
lagt fram sinn skerf til að kaupa
afmælisgjöf handa starfsfélaga;
nafnleynd er viðhöfð. Hvað gefur
þú mikið?
(A) 100 krónur. Ég er ekkert sér-
lega hrifin(n) af þessum starfsfé-
laga og auk þess veit enginn, hve
mikið ég gef.
(C) 500 krónur, því að þetta verður
þó að verða einhver almennileg upp-
hæð.
(B) 250 krónur.
Hvað skiptir þig mestu máli,
þegar þú ferð í sumarfrí?
(C) Ég vil búa svolítið flott og borða
góðan mat, veita mér einu sinni eitt-
hvað meiriháttar.
(A) Ég vil sjá eins mikið og unnt er.
(B) Ég vil einfaldlega hvíla mig vel
og hressa og líka kynnast skemmti-
legu fólki.
Teldu núna saman hve marga
krossa við A, B eða C þú hefur
sett. Lestu svo hér fyrir
neðan hvað stendur við
þann bókstaf, sem
þú hefur krossað
oftast við.
Niðurstaða
Manngerð A
Þú heldur vel
utan um
peningana og

forðast óþarfa útgjöld. Miðað við
tekjur þínar, er sparifé þitt mun
meira en flestir aðrir geta státað
af. Ef til vill leggurðu peningana
þína líka í verðbréf eða ríkisskulda-
bréf, geymir þá sem sagt á öruggan
hátt. Það er nokkuð augljóst, að
þú ert ekkert fyrir spákaup-
mennsku. Kannski ættirðu að velta
því svolítið betur fyrir þér, hvort
þú leggir ekki einfaldlega of mikið
upp úr peningum og hugsir of mik-
ið um þá. Ef þú leggur meiri áherslu
á að safna peningum en að eyða
einhveiju af þeim, þá geturðu aldr-
ei raunverulega notið þeirra. En
það geturðu einmitt ósköp vel:
Láttu draga mánaðarlega
ákveðna spariupphæð af gíró-
reikningi þínum (en hafðu þá
upphæð samt ekki of háa) og
notaðu svo það sem eftir er á
reikningnum svolítið frjálslegar.
Manngerð B
Þú ferð skynsamlega með pen-
inga. Þú sparar til þess að geta
gripið til sparifjárins, ef eitthvað
óvænt kemur fyrir sem krefst nokk-
ura útgjalda. Þú ættir samt að hafa
nokkuð svigrúm til að geta uppfyllt
skyndilegar óskir sem gera vart við
sig, þótt þær kosti dálitla peninga.
Ef til vill mættir þú líta svolítið
nánar á, hvernig þú gætir hagnýtt
peningana þína þér til gagns og
ánægju. Þú hefur vafalítið einhvern
tíma gælt við þá hugsun að taka
nokkra tugi þúsunda úr sparibók-
inni þinni og kaupa verðbréf fyrir
þá peninga, en svo hefurðu bara
aldrei haft þig upp í að hrinda þessu
óljósa áformi í framkvæmd: „Öll
þessi fyrirhöfn, bara til þess að fá
nokkur hundruð í vexti,“ hefurðu
afsakað þetta framtaksleysi fýrir
þér í huganum.
Þetta er það sem þú getur
gert: Taktu þér tíma og leitaðu
ráða hjá bankastarfsmanni (ráð-
gjafa í peningamálum) við að gera
áætlun um markvissa fjármagns-
myndun til langs tíma. Það á eftir
að koma þér verulega á óvart, hve
miklu meira verður úr peningunum
þínum á þann hátt.
Manngerð C
Að því er varðar fjármál þín læt-
urðu hveijum degi nægja sína þján-
ingu. Þegar þú átt peninga, þá eyð-
ir þú þeim, og þegar engir peningar
eru til, þá tekurðu það heldur ekk-
ert óskaplega nærri þér. En þú
ættir nú samt ekki að fara alveg
svona hugsunarlítið með það sem
þú vinnur þér inn. Þegar á allt er
íitið, vinnurðu of mikið til þess að
standa svo einn góðan veðurdag, í
síðasta lagi þegar þú ert komin(n)
á ’ eftirlaunaaldurinn, með tvær
hendur svo til tómar. Þú ættir að
reyna „skyndilækningu“. Láttu
reikna út fyrir þig, hvemig eillilíf-
eyririnn þinn lítur út með því fýrir-
komulagi sem þú hefur hingað til
haft á fjármálum þínum.
Það sem þú getur gert: Jafnvel
þótt þér finnist það óskaplega erf-
itt, þá skaltu samt neyða þig til
þess a.m.k. einhveija lágmarksupp-
hæð reglulega. Ekki er þar með
sagt, að þú þurfir allt í einu að
fara að skera öll þín útgjöld við
nögl og velta fyrir þér hverri krónu,
en það er nú samt hægt að láta
vera að kaupa einn og annan
óþarfa. ■