Morgunblaðið - 08.08.1992, Qupperneq 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST 1992
Æmmmmm
||§|j|g
wgÆMfrá
Krisfrún Gunnarsdótfir
Morgunblaðið/Kristinn
KJARVALSSTADIR:
FJALLAMJOLK
Kristrún Gunnarsdóttir, myndlistarkona fer ekki troðnar slóðir
í vali sínu á sýningarrými. Fyrir um ári sýndi hún, ásamt fimm
öðrum listamönnum, í gömlum billiardsal á Klapparstíg. Nú sýn-
ir hún verk sín í vesturforsal Kjarvalsstaða í fjórum sýningarköss-
um kenndum við Kjarval. Hingað til hafa þessir kassar verið
notaðir til þess að sýna ýmsar persónulegar eigur Kjarvals, svo
sem hattinn hans og penslana. í kössunum sýnir Kristrún sex
verk, veggmyndir og skúlptúra. Kristrún hefur stundað nám við
California Institute of the Arts síðastliðin fjögur ár. Sýningin á
Kjarvalsstöðum, sem ber yfirskriftina „Fjallamjólk", verður opnuð
í dag kl. 16:00.
Mig langaði mikið að sýna í
þessum kössum lítil verk
og sótti um það til Kjarvalsstaða
segir Kristrún um hið óvenjulega
sýningarrými sem hún hefur valið
fyrir verk sín. „Mér finnst ég vera
svolítið bundin af því að þessir
sýningarkassar eru kenndir við
Kjarval. Áður en ég byijaði á verk-
unum mínum skoðaði ég því verk
hans upp á nýtt og las það sem
hefur verið skrifað um hann. Það
var til dæmis mjög gaman að lesa
það sem Bjöm Th. Björnsson hef-
ur skrifað um Kjarval. Björn er á
tíðum mjög skáldlegur í lýsingum
sínum og útfrá því kviknuðu oft
hugmyndir hjá mér. Mér finnst
Kjarval ákaflega merkilegur,
hvort sem er sem einstaklingur
eða listamaður. Sem listamaður
er hann mikill einstæðingur því
hann lendir einhvern veginn á
milli tímabila og þessi staðreynd
hefur haft mikil áhrif á mig.
Við þetta bætast svo mínar eig-
in hugmyndir en ég leitaði tals-
vert í þjóðsögur, bæði íslenskar
og erlendar. Ég hef líka unnið
mikið með vísindaskáldskap og í
náminu höfum við mikið unnið
með að nálgast viðfangsefnin frá
hugmyndafræðilegum grunni. Þá
horfi ég í hlutina og leik mér að
því að lesa inn í þá ákveðna mein-
ingu og spái í það hvernig hlutir
geti haft ákveðið táknmál. Til
dæmis þegar ég hafði lesið það
sem Björn Th. skrifaði á einum
stað að „vindurinn hafí bitið rauð
sár í börðin“ þá fór ég beint til
tannlæknafélagsins og keypti
gómaefni svo ég gæti gert góma
sem væru fastir í gijótinu.“
Kristrún vinnur verk sín í vikur
og plaststeypu, auk þess sem urr-
iðahausar, fískaugu, dýrafeldur
og tanngómar eru notuð í verkin.
En afhveiju vikur og plaststeypa?
„Þetta lítur svolítið út eins og
hraun en líkist einnig malbiki.
Hraun er í rauninni dautt lands-
lag, það tekur í það minnsta lang-
an tíma þar til eitthvað fer að
gróa í því. Þannig að það er ákveð-
ið merki fyrir dauða eða eyðingu
en er jafnframt land.“
Finnst þér landið vera lifandi?
„Já ofsalega mikið. Ég fínn
ekki eins mikið fyrir því þar sem
ég hef verið úti í námi en mér
fínnst hér heima að landslagið,
birtan og sagan líkt og geri eitt-
hvað við mann og láti mann upp-
lifa hluti sem virðast mjög raun-
verulegir.“
Guðrún Þóra
BAROKK
OG
NÝSKÖPUN
Frönsk barokktónlist fyrir þverflautu, sembal og sópr-
an annars vegar og hins vegar blokkflautusnillingurinn
Dan Laurin með efnisskrá er spannar síðustu 500 árin
eru í boði á Skálholtstónleikum um þessa helgi.
Idag, laugardag, eru tvennir tón-
leikar á dagskrá. Klukkan 15
flytja þau Kolbeinn Bjarnason flautu-
Ieikari, Guðrún Óskarsdóttir sembal-
leikari og Rannveig Sif Sigurðardótt-
ir sópransöngkona, tónlist frá bar-
okktímanum eftir frönsku tónskáldin
Jacques Hotteterre, Jean-Henry
d’Anglebert, Jean-Marie Leclaire og
Josef Bodin de Boismortier. Þetta
eru líklega ekki nöfn sem hvað þekkt-
ust hafa orðið hér upp á íslandi og
því nærtækt að spyija hvers vegna
verk þessara tónskálda hafi orðið
fyrir valinu.
Guðrún, sem verið hefur við nám
í semballeik sl. 5 ár, 4 ár í Amster-
dam og síðastliðið ár í Basel og Par-
ís, segir skýringuna a.m.k. að hluta
til þá að hún hafi undanfarið ár sökkt
sér niður í franska sembaltónlist frá
barokktímanum. En söngkonan unga
sem leggur til röddina í tríóið, Rann-
veig Sif Sigurðardóttir, hefur einnig
lagt sig sérstaklega eftir barokktónl-
ist og mun Iíklega sú eina sem sér-
hæfír sig í þeirri tónlist um þessar
mundir. Hún svarar því til að sópran-
röddin sín henti þessari tónlist mjög
vel en einnig hafí sér ávallt þótt
barokktónlist mjög skemmtileg og
heillandi. Rannveig Sif stundar nú
nám við konunglega tónlistarháskól-
ann í Den Haag í Hollandi en hún
hefur verið við söngnám erlendis frá
árinu 1986 en snéri sér að barokk-
söng 1990.
Þremenningarnir segja í tónleika-
skrá að verkin á tónleikunum séu
af tvennum toga. Annars vegar eru
hreinræktaðar franskar svítur eftir
D’Anglebert og Hotteterre og hins
vegar sónata eftir Leclaire og cant-
ata eftir Boismortier þar sem ítal-
skra áhrifa er farið að gæta svo
greinilegt er.
Kolbeinn Bjarnason flautuleikari
hefur um nokkurra ára skeið verið
í fararbroddi þeirra tónlistarmanna
sem lagt hafa sig fram við að frum-
flytja nýja tónlist. Hann er því í öðru
hlutverki en oftast á þessum tónleik-
um þar sem hann blæs í barokk-
fiautu og leikur 300 ára gamla tón-
list. „Skálholtstónleikamir í sumar
hófust með Caput-hópnum þar sem
eingöngu var leikin ný tónlist og því
er vel við hæfi að leika núna barokk-
tónlist en fyrir þetta tvennt hafa
Skálholtstónleikarnir einmitt skapað
sér orðstír, flutning á-barokktónlist
og nýrri tónlist.“
Blokkflautusnillingurinn
Dan Laurin
Klukkan 17 í dag hefjast aðrir
tónleikar dagsins þar sem sænsk-
rússneski blokkflautuleikarinn Dan
Laurin leikur verk eftir Van Eyck,
Sahnhausen, Masumoto, Marais, Hi-
rose, og Nafnlausan. Elsta verkið er
frá 15. öld og nýjasta verkið er sann-
arlega spánýtt, því Laurin mun frum-
flytja verk eftir 27 ára gamalt sviss-
neskt tónskáld Markus Zahnhausen.
Dan Laurin hefur á undanfömum
árum getið sér orð víða um heim sem
einn fremsti blokkflautuleikarinn í
veröldinni og hann hefur margsinnis
sýnt það með verkefnavali sínu og
túlkun á verkum, nýjum og gömlum,
að blokkflautan er ekkert byijenda-
Þættir af nýrómantískum skáldum 3
„LEITA LANDA! LEITA LANDA!“
EFTIR: JÓN STEFÁNSSON
JÓNAS Guðlaugsson er eitt þeirra íslensku skálda sem hvíla í danskri
mold. „Hann átti heima meðal jökla íslands", stóð í Berlingske Tid-
ende að honum látnum. Samt lifði Jónas síðustu árin í Danmörku,
skrifaði sögur og ljóð á dönsku og ritaði í dönsk blöð. En hann sótti
allt sitt yrkisefni til íslands, landsins sem hann kvaddi með þessum
orðum: „Ó, land sem getur gefið blóm/ og gröf í skáldalaun." Sjö
árum eftir að Jónas orti þessar línur, stóð systir hans yfir danskri
gröf með blóm. Jónas Guðlaugsson Iést 15. apríl árið 1916, tuttugu
og átta ára gamall.
Nýrómantískt skáld
og stjórnmálamaður
Jónas var bráðger maður. Á
skammri ævi sendi hann frá sér sex
ljóðabækur, tvær skáldsögur og eitt
smásagnasafn. Sögumar skrifaði
hann á dönsku og þijár af Ijóðabók-
unum voru á dönsku eða norsku.
Þrátt fyrir að nýrómantísk skáld
hafí yfírleitt lítið verið gefín fyrir
stjórnmálavafstur, tók Jónas virkan
þátt í stjómmálum í byijun aldar-
innar. Einungis átján ára gamall
var hann til dæmis ritstjóri Valsins,
sem gefínn var út á ísafírði. Hann
var snjall ræðumaður og beitti sér
óspart sem slíkur á vettvangi stjóm-
málanna. En fyrst og síðast var
hann skáld. Og gaf út Vorblóm,
sína fyrstu bók, árið 1905.
Vorblóm ber æsku höfundarins
vitni. Ritdómarar vom þó á einu
máli um að hér væri komið fram
efni, og það eina sem vantaði upp
á væri meiri þroski. En Jónas var
óþolinmóður. Og hann var heldur
ekki mjög hógvær; ári síðar gaf
hann út, ásamt Sigurði Sigurðssyni
frá Arnarholti, bókina Tvístirni.
Sumum þótti nóg um sjálfsöryggi
ungu skáldanna, en Dr. Valtýr
Guðmundsson skrifaði ritdóm í
Eimreiðina og sagði hreint ástæðu-
laust að hneykslast yfir titlinum,
því það væri „betra að reyna setja
sjálfan sig á þláan himinbogann,
en að vera pukra yfír manninum."
Ljóð Sigurðar vöktu meiri at-
hygli, enda hafði hann átta ár fram
yfír Jónas, sem átti eftir að finna
persónulegan tón. Hvergi kemur
það betur fram en í ættjarðarkvæð-
unum. Hrafn Jökulsson, sem hin
seinni ár hefur hvað mest skrifað
um Jónas, bendir á að í byijun ald-
arinnar hafi verið búið að yrkja um
„náttúru landsins með þeim hætti
að tæpast varð betur gert, og það
var búið að brýna íslendinga með
öllum mögulegum stuðlum og höf-
uðstöfum til baráttu og þjóðernis-
vakningar." Ritdómarar sem and-
vörpuðu hálfþreytulega yfir ætt-
jarðarkvæðum Jónasar, áttu heldur
betur eftir að hrökkva við þremur
árum síðar, þegar skáldið söðlaði
um og orti - að þeirra mati- hálfgild-
ingp níðkvæði um land og þjóð.
„Mig langar til
fjarlægra landa“
Jónas reisti sér óbrotgjarnan
minnisvarða með kvæðabókini
Dagsbrún. Kvæðin, nærri því sjötíu
talsins, eru þó misjöfn að gæðum.
En svo þroskuð eru þau bestu, að
erfítt er að trúa því að þau hafi ort
rúmlega tvítugt skáld. Og það er
einnig nauðsynlegt að hafa æsku
skáldsins í huga þegar maður grett-
ir sig yfír orðmörgum og óhugsuð-
ura_ kvæðum.
Útþrá Jónasar er fyrirferðamikil
í kvæðunum. Aftur og aftur yrkir
hann um landið þar sem draumarn-
ir búa, landið sem er bak við hafið
eða bak við fjöllin; þrá skáldsins
eftir draumalandinu. Éins og Hann-
es Pétursson skáld hefur bent á,
er Mig langare'ms konar stefnuskrá
Jónasar hvað þetta varðar:
Þegar morgunsins ljósgeislar ljóma,
þegar leiftrar á árroðans bál,
heyri ég raddir I eyrum mér óma,
koma innst mér frá hjarta og sál:
Hér er kalt, hér er erfitta að anda,
hér er allt það sem hrærist með bðnd!
Ó, mig langar til fjarlægra landa,
ó, mig langar að árroðans strönd!
I)m kvæði
Júnasar
Guðlaugssonar
Jónas Guðlaugsson - Dreymdi um
órroðans slrönd.