Morgunblaðið - 24.09.1992, Side 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1992
33
Holsten bjór (eða Mercedes Benz)
eftir Birgi Hrafnsson
Inngangur
A dögunum var viðtal á Stöð 2
við Vilhjálm Egilsson, formann
Verslunarráðs íslands og þingmann
Norðlendinga, í tilefni af útboði
ÁTVR á þýskum bjór nýlega. Vil-
hjálmur kemur í viðtalinu inn á
ýmis hagsmunamál verslunarinnar
og neytenda, tilveruþurrð ÁTVR og
ýmislegt annað, sem máli þessu
tengist. Eins og við var að búast
þegar formaður Verslunarráðs á í
hlut var viðtalið að mestu leyti
málefnalegt,.þótt ýmislegt smálegt,
einkum það er varðar neytendahag,
kalli á athugsemdir. í lok viðtalsins
bregður Vilhjálmur hins vegar fyrir
sig gamansemi stjórnmálamannsins
og líkir Holsten bjór við gamla Tra-
bant druslu, þrátt fyrir að hafa fyrr
í viðtalinu viðurkennt að hafa
smakkað Holsten og þótt hann mjög
góður. Aðspurður af fréttamanni
viðurkenndi Vilhjálmur, að umboðs-
aðili Becks hérlendis hefði kvartað
við hann út af þessu máli.
Af bjórútboðum almennt
Eftir að sala og neysla bjórs var
lögleidd hér á landi til að taka gildi
1. mars 1989 hefur ÁTVR gengist
fyrir þremur útboðum á innfluttum
bjór, í þeim tilgangi að geta ákveð-
ið hvaða tegundir skuli valdar til
sölu i öllum verslunum fyrirtækis-
ins. Mun útboðstilhögun þessi hafa
verið viðhöfð þar sem takmarka
þarf fjölda þeirra tegunda, sem
ÁTVR treystir sér til að hafa á lag-
er í öllum vínbúðum, í ljósi mikillar
fyrirferðar á vöru þessari.
Holsten Brauerei, eins og örugg-
lega öðrum meiri háttar erlendum
bjórframleiðendum, þQtti auðvitað
súrt í broti að þurfa að taka þátt
í þessum slag, í stað þess að geta
sjálfkrafa boðið gæðavöru sína inn
á hinn nýja markað. Niðurstaða
fyrsta útboðsins, þar sem ákveðið
var að hefja sölu á þremur erlendum
þjórtegundum í öllum verslunum
ÁTVR, var á þann veg að engin
þýsk tegund komst inn, enda voru
þær allar allt of háar í verði miðað
við þær tegundir, sem hagstæðust
tilboð áttu. Þar sem ótækt þótti að
almenningur hefði ekki víðtækan
aðgang að bjór framleiddum í
heimsins bjórlandi númer eitt var
sumarið 1989 efnt til sérstaks út-
boðs á þýskum bjór.
Þrettán framleiðendur tóku þátt
í slagnum um hina einu útvöldu
þýsku tegund. Að mati ÁTVR var
þá Becks með hagstæðasta tilboðið
og var því tilboði tekið. Samningur-
inn var samkvæmt útboðsgögnum
til eins árs, eins og í öllum útboðst-
ilvikum. í júlí sl. fór svo fram nýtt
útboð á þýskum bjór. Þá reyndist
Holsten vera með hagstæðasta til-
boðið samkvæmt mati ÁTVR og er
nú bjórtegund þessi fáanleg á öllum
útsölustöðum.
Vilhjálmur segir orðrétt í viðtal-
inu: „Hjá ÁTVR virðist stefnan
vera sú að neyða upp á neytendur
þeirri vöru, sem forráðamenn fyrir-
Þetta eru Þóra Hrund Bjarnadóttir, Hrafnhildur Arnórsdóttir og
Víkingur Arnórsson. Þau söfnuðu á hlutaveltu kr. 1.395 til styrktar
Rauða krossi íslands.
Félagarnir Sigurgeir Sigurðsson og Þórður J. Sigurðsson héldu hluta-
veltu til ágóða fyrir „Sómalíu-söfnun" Rauða krossins. Þeir söfnuðu
rúmlega 2.100 kr.
Þessar ungu námsmeyjar héldu hlutaveltu til ágóða fyrir Reykjavík-
urdeild Rauða krossins. Þær heita Sólrún Dröfn Þorgrímsdóttir og
íris Friðmey Sturludóttir. Þær söfnuðu rúmlega 4.750 kr. Hlutavelt-
an var haldin í Geitlandi, Rvík.
tækisins vilja að neytendur kaupi.“
Einokunarfyrirtæki eru í eðli sinu
fyrirtæki einhliða ákvarðana. Þetta
á þó tæplega við um bjórviðskipti
ÁTVR, eða hvers vegna skyldu for-
ráðamenn fyrirtækisins efna til út-
boða hefðu þeir fyrirfram ætlað
landsmönnum einhverja ákveðna
tegund til neyslu? Þessi fullyrðing
Vilhjálms fær því ekki staðist.
Nokkur orð um Holsten
Holsten er risi í framleiðslu lager-
bjórs og svo er auðvitað einnig um
Becks. Þessir samkeppnisaðilar eru
staðsettir nánast hlið við hlið í
Þýskalandi, Holsten í Hamborg og
Becks í Bremen. Samkvæmt mark-
aðskönnunum verður ekki ályktað
að fyrirtækin telji ástæðu til að
heyja mikla verðsamkeppni erlend-
is, þar sem engan marktækan mun
er að sjá í verðlagningu tegund-
anna. Holsten hefur yfirburðasölu
í Þýskalandi sem og annars staðar
í Evrópu. Becks hefur á hinn bóginn
örugga forustu í Bandaríkjunum.
Rétt er þó að geta þess, að amerísk
bjórmenning er, eins og margir vita,
allfrábrugðin evrópskri. Þannig
drekka flestir Bandaríkjamenn
bjórinn sem ískaldan svaladrykk,
enda áfengisprósenta þar í landi
almennt mun lægri en gerist með
sömu tegundir víðast í Evrópu.
Þjóðverjar hafa löngum verið
taldir kröfuhörðustu bjómeytendur
í heimi enda sú þjóð, sem lengsta
bjórhefð hefur að baki. Miðað við
vinsældir þar í landi gæti einhver
ályktað, að Holsten væri ekki síðri
en Becks, miklu heldur meiri gæða-
bjór ef eitthvað er. Vilhjálmur hefði
auðvitað átt að líkja Holsten við
Mercedes Benz úr því að hann var
á annað borð að skírskota í þýskar
bílategundir.
Af fjárútlátum Becks
Vilhálmur segir umboðsmenn
Becks (hér á hann væntanlega við
sjálft Becks í Þýskalandi) hafa eitt
mjög miklu fé til að koma bjór sín-
um á framfæri. Nú hafí allt þetta
fé brunnið upp og orðið að engu,
allt vegna þeirrar ákvörðunar
ÁTVR að efna skyndilega til um-
rædds útboðs og henda síðan þess-
ari vinsælu tegund út í framhaldi
af niðurstöðu þess. Þessi staðhæf-
ing kallar á þrjár athugasemdir.
a) Becks hefur alls ekki verið
kastað út af íslandi eins og skilja
mætti. Becks verður eflaust áfram
inni á öllum veitingahúsum og auk
þess hefur Becks haslað sér völl í
sölu á óáfengum bjór um allt land.
Ætti þvi auglýsingafé Becks ekki
Birgir Hrafnsson
„Ef þessi bjórútboð
megna ekki að ná hag-
stæðu verði hjá stórum
og virtum bjórframleið-
endum er vandséð
hvernig yfirleitt verður
samið við slík fyrirtæki
um hagstætt verð.“
allt að hafa glatast.
b) Becks eru ekki einir um að
hafa lagt í markaðskostnað á veit-
ingamarkaðnum. Svo er einnig um
Holsten og eflaust líka aðrar inn-
fluttar tegundir, sem ekki hafa not-
ið markaðsverndar eins og Becks
síðastliðin þrjú ár. Enda jók Holsten
hlut sinn verulega síðastliðið ár
miðað við árið á úndan á þeim
markaði, á meðan heildameysla
bjórs hérlendis dróst saman um 7%
og heildarsala Becks datt niður um
9%.
c) Nú hafa þtjú ár liðið á milli
útboða á þýskum bjór þótt samning-
urinn við Becks hafi aðeins verið
bindandi til eins árs. Hefur því
Becks setið í extra tvö ár að kök-
unni, verðskuldað eða óverðskuld-
að. Ætla verður að Becks geti vel
við unað að hafa getað afskrifað
ætlaðan eins árs auglýsingakostnað
á heilum þremur árum. Og tæplega
hefur það þurft að koma fram-
kvæmdastjórum þessa stórfyrir-
tækis á óvart, að eins árs samning-
ur geti einhvem tímann tekið enda.
Það er því ekki stórmannlegt af
Afmæliskveðja
Asa O. Finsen
„Ég langömmu á sem að létt er
í lund.“ Þessi stutta og laggóða lína
lýsir langömmu okkar, Asu, sem
níræð er í dag, einkar vel. í æsku
er við söngluðum þessa laglínu
fannst okkur sam höfundur væri
jafnvel að skírskota beinlínis til
hennar, án þess að við gæfum því
frekari gaum, því að eiga yndislega
Iangömmu fannst okkur heimsins
eðlilegasti hlutur. En þegar maður
hættir að vera bam skilur maður
að slíkt er ekki sjálfgefið heldur
lánsemi sem ber að meta.
Það hefur alltaf verið notalegt
að koma til hennar ömmu Ásu. I
hlýja, vinalega stofuna til þess að
spjalla og hlusta á frásagnir og
aldrei bregðast góðgerðirnar.
Sunnudagskaffið á Háteignum var
til margra ára fastur liður þar sem
fjölskyldan kom saman eftir að
amma hafði farið til messu, sem
er ómissandi þáttur í lífí hennar.
Okkur er til efs að nokkur eigi jafn-
mörg spor til Akraneskirkju og Ása
Finsen, enda missti hún vart úr
guðsþjónustu í hartnær áttatíu ár.
Heitt súkkulaði og kramarhús
gefa jólaboðunum sérstakan blæ í
minningunni og alla tíð hefur amma
haldið þeim hætti sínum að setjast
ekki sjálf til borðs fyrr en krásir
eru komnar á hvers manns disk.
Svona er amraa, hlýj^n streymir frá
henni og aldrei höfum við heyrt
hana hallmæla einum né neinum.
Hún er þessi manngerð sem gerir
gott úr öllu, jákvæð og létt í lund.
Einstök heilsuhreysti ömmu
gerði henni kleift að stunda vinnu
sína allt fram til 84 ára aldurs.
Starfaði hún í Prentverki Akraness,
sem langafí okkar, Ólafur B.
Björnsson lieitinn, stofnaði. Á
hveijum degi í áratugi gekk hún
rösklega til og frá vinnu og það var
hreint ekki fyrir hvern sem var að
halda í við hana.
Til nokkurra mánaða hefur
amma búið á Dvalarheimilinu Höfða
hér á Akranesi og unir þar hag sín-
um afskaplega vel. En þótt húsa-
kynnin séu önnur hefur andrúms-
loftið af Háteignum fylgt henni,
„krúttað“ og langömmulegt.
Fyrir okkur sem yngri erum er
erfitt að gera sér í hugarlund nlu-
tíu ára lífhlaup, það er langur tími
og fólk með slíkan árafjölda að
baki hefur sannarlega lifað tímana
tvenna. í samskiptum við eldri borg-
umboðsmanni Becks að leita ásjár
Verslunarráðs íslands þótt niður-
staða síðasta útboðs hafí ekki verið
honum að skapi.
Af neytendahag
Í viðtalinu hefur fréttamaður það
eftir forstjóra ÁTVR, að tilboði
Holsten hafí verið tekið þar sem
það hafí verið hagstæðast og komi
það neytendum óhjákvæmilega til
góða. Vilhjálmur vill alls ekki kann-
ast við að þetta sé gott fyrir neyt-
endur og afgreiðir þetta atriði sam-
stundis með tilvitnun sinni í þýska
bílaiðnaðinn.
Bjórútboð af þessu tæi eru
eflaust einsdæmi á heimsvísu, en
virðast vera óhjákvæmileg meðan
einkasala er’ hér á bjór og ÁTVR-
telur sig verða að takmarka fyölda
tegunda vegna plássfrekju vörunn-
ar. Auðvitað er útboð þó aðeins
nauðsynlegt svo fremi að forráða-
menn fyrirtækisins láti hjá líða að
nota vald sitt til einhliða ákvörðun-
ar.
íslenski markaðurinn er örlítið
brotabrot af heildarmarkaði Hol-
sten Brauerei AG. Engu að síður
sjá þeir sóma sinn í að geta boðið
öllum Islendingum vöru sína og
hafa lagt sig í líma við að svo geti
orðið. Til að ná þessu markmiði
þurftu þeir að sigra í útboðinu og
hafa því eflaust boðið hagstæðasta
verðið sem þeim var unnt að bjóða.
Ef þessi bjórútboð megna ekki
að ná hagstæðu verði hjá stórum
og virtum bjórframleiðendum er
vandséð hvernig yfirleitt verður
samið við slík fyrirtæki um hag-
stætt verð. Hafí því þetta útboð og
niðurstaða þess á engan hátt komið
neytendum til góða hlýtur öll al-
menn umræða þess efnis, að lágt
verð sé neytendum til hagsbóta, að
vera út í hött.
Niðurstaða
Hvort sem Vilhjálmi líkar það
betur eða verr hefur ÁTVR nú gerst
sterkur málsvari neytenda, þeirra
sem þykir bjór góður. Með því að
efna til útboðsins og í ljósi niður-
stöðu þess, hefur fyrirtækið gert
íslenskum bjórdrykkjumönnum
kleift að kaupa hágæðabjórinn
Holsten Premium á hagstæðu verði,
ef á annað borð er hægt að tala
um hagstætt verð í okkar landi
hásköttunar á bjór. Eða, svo notuð
sé líking Vilhjálms úr þýska bílaiðn-
aðinum, þá hefur íslendingum gef-
ist kostur á að kaupa Mercedes
Benz á mjög góðu verði.
Að lokum óska ég öllum bjórunn-
endum til hamingju með að Holsten
skuli nú loksins fást í öllum verslun-
um ÁTVR.
Höfuadur er starfsmaður Holsten
umboðsins & íslandi.
arana gefst okkur kostur á að kynn-
ast lífssýn annarrar kynslóðar, sem
er nauðsynlegt, og ánægjan er
gagnkvæm þegar kynslóðarbilið er
sett út í kuldann.
Ef það á fyrir okkur að liggja
að eldast eins vel og langamma Asa
þurfum við engu að kvíða, hún er
merkiskona og við erum þákklátar
fyrir að eiga hana að.
Elsku amma, hjartanlega tii.
hamingju með daginn.
Álda Þrastardóttir,
Sigurbjörg Þrastardóttir.