Alþýðublaðið - 13.11.1920, Qupperneq 1

Hvað var heimsstyrjöldin?
Mörgrnn hætir til þess að skoða
heimsstyfjöidina sem náttúrufyrir-
brygði, sem ómögulegt hafi verið
að koma í veg fyrir, á sama hátt
og efeki er hægt að koma í veg
fyrir felhbylji og jarðskálfta, sem
oft eyða mannkyninu og spilia
eigum þess.
Þegar spurt er um orsakirnar
’lil þess, að slyrjaidir hljóti að
haldast, þá er venjulega fátt um
svör; eitthvað sagt um að styrj-
aldir hafi aú altaf verið til og um
:jbað, hvað mennirnir séu vondir,
<og þessháttar.
En því skyldu stríð altaf þurfa
að vera tilf Eiau sinni bar hver
maður vopn hér á landi, og lík-
iegast hefði Njáli gatnla þótt sá
maður heldur óskynsamur, sem
hefði spáð þvf, að þeir tímar
mundu koma á íslandi, að allir
gengju óvopnaðir, og væru þá ó-
hultari en menn á Njáls dögum.
en það er langtum minni tjarstæða
nú, að þjóðirnar leggi niður vopn,
þ. e. hætti herbúnaði, en að ein-
staklingarnir gerðu það á dögum
iNjáls.
Hver var orsök heimsstyrjaldar-
innar f Var það „grimdaræði" þjóð-
anna að kennaf Varð stríðið af
því að almenningur í Þýzkalandi,
verkamenn og bændur, hötuðu
enska, franska og rússneska bænd-
ur ogjverkamenn f Nei, ónei, langt
'frá því. Það er enginn efi á því,
að ef það hefði verið borið undir
almenna atkvæðagreiðslu f Þýzka-
landi, Frakklandi, Englandi o.s.frv.
áður en strfðið byrjaði, hvort
fara skyldi í stríð eða láta gerð
ardóm skera úr deiluniálunum, að
90 af hverju hundraði hefðu greitt
atkvæði á móti stríðinu. Öðru
máli var að gegna eftir að stríðið
var byrjað og báðir málspartar,
Ricð látlausum lygum um hryðju-
verk óvinanna, voru búnir að æsa
-ahnenning upp, og þó eru Ifkindi
^>1 þess, að á flestum tímum þessa
4 ára stríðstímabils hefði verið
meirihluti raeð því, að hætta stríð-
inu, ef aimenningur hefði átt kost
á að greiða atkvæði um það. En
svo sem kunnugt er, voru þeir
menn, sem ympruðu á því, að
hætta ætti stríðinu, grimmilega
ofsóttir af valdhöfunum, sem land-
ráðamenn.
Það stendur því öllum mönnum
fyllilega ljóst nú, að það voru
ekki þjóðirnar sjálfar, ekki almenn-
ingur, sem réði því að farið var í
stríð, og heldur eklci því, hvað
lengi var haldið áfram. Þrátt fyrir
þingræðið, réðu þjóðirnar því ekki,
heldur eingöngu hin ríhjandi stétt,
auðmannastéttin. Þingræðið var
ekki — og er ekki — annað en
aska, sem þeytt er í augu almenn-
ings til að villa honum sýn — telja
honum trú um að það sé hann,
sem með almenna kosningarrétt-
inurn stjórni landinu.
Almenningur ætti að stjórna
þar sem er almennur kosningar
réttur, en hann getur það ekki
sökum þess, að auðvaldið hefir
aitaf á sínu bandi meginhluta
blaðanna og meginhluta þingmann
anna. Aðferðin, sem það hefir til
þess, er alþekt og óþarfi að fara
nánar út í hér. (Frh.)
Hernaðarútgjöld Dana.
Á fjárlagafrumvarpi því er fjár-
málaráðherrann Neergaard hefir
lagt fyrir þingið, eru útgjöld danska
ríkisins áætluð á næsta ári sam-
tals 325 milj. kr. Af þessari upp-
hæð fer ekki minna en 80 milj.
kr. til þess að halda uppi danska
hernum og flotanum, Það er lag
legur skiidingur, sem þar fer til
lftils I
Saint-Simon.
Fullu nafni hét hann: Claude
Henry de Roiivroy greifi aj Saint-
Simon, maðurinn sem kallaður
hefir verið faðir socialismans í
Frakklandi. Eins og nafnið sýnir
var hann af aðalsættum, og var
afabróðir hans Louis de Rouvroy
hertogij) sem var í miklum met-
um við hirð Loðvíks XIV., og eru
„Minningar" haas eitt helzta heim-
ildarrit fyrir sögu þeirra tíma.
Saint Simon er fæddur í París 17.
október 1760, og dó á sama stað
19 maí 1825. Hann rakti ætt sfna-
til Karls mikla (Karla Magnúsar)
og hafði það eigi alllítil áhrif á
æfi hans sfðar meir, því hann tók
Karl sér til fyrirmyndar, og mót-
aðist mjög af þvf.
Saint-Simon var alla æfi mjög
kvikull. í æsku Iærði hann til
hernaðar, og fór 19 ára gamalt
til Amerfku til þess að taka þátt
í stríði nýlendanna gegn Bretum.
D’Almbert, einn frægasti rithöf-
undur Frakka, var um eitt skeið
kennari haus, og höfðu alfræðf-
bókarhöfundarnir (Encyklopædist-
arnir) vafalaust mikii áhrif á hann.
Eftir að stríðinu við Breta var
íokið, fór hann til Mexico og bar
þar fram þá hugmynd að grafa
sundur Panamaeiðið, og sameina.
þannig Kyrrahafið og Atlantshaf.
1783 kom hann aftur til Frakk-
lands og gekk þá úr hernum ti!
þess að gefa sig allan við heim-
speki og félagsfræði. Þó vill hann
fyrst afla sér þekkingar með ferða-
lögum. Á Spáni reynir hann að
koma því til vegar, að skipgeng
1) S. Þ. fyrv. skólastj. á Hvít-
árbakka hefir f merkilega fárán-
legri gyðingahatursgrein í Mgbl.,
sem reyndar er ekki verri en ann-
að úr þeirri átt, sagt að Saint Sí-
mon hafi verið Gyðingur. Hvað-
an hann hefir þá vizku læt eg ó-
sagt, en í þeim heimildarritum
sem eg hefi séð, er hvergi drepið
á slíkt. En kannske er sögufróð-
leikur S. Þ. eftir þessu. /. J.