Morgunblaðið - 21.03.1993, Side 9

MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 21. MARZ 1993
B 9
SIÐFRÆÐI/Erþekkingþekkingarinnar vegna úreltf
HEIMURINN OG ÉG
LÍFIÐ er dýrmætasta eign sér-
hvers manns. Vitundin um dauð-
ann knýr okkur til að spyrja:
„Hvað hefur gildi í Iífinu?“ Hver
persóna lifir á tilteknu tíma-
skeiði undir ákveðnu nafni og
enginn kemst undan því að
spyrja: „Hvað á ég að gera í líf-
inu? Hvernig á ég að nota líf
mitt?“
Uppruni okkar er í samruna við
sæðisfrumu og eggs. Við
verðum okfruma sem þroskast í
fóstur og böm sem fæðast. Við
verðum böm, skyldug til að fara í
skóla og eftir
skólaskylduna er
okkur gert að
velja. Við spyrjum:
„Hver er ég og
hvað vil ég gera?“
Við reynum að
meta æskuna, öðl-
ast þekkingu á til-
fínningum okkar
og kanna kringumstæður. Við skoð-
um heiminn í huga okkar og við
uppgötvum að allir eru sérstakir.
► Hver maður er aleinn í alheimsgeimi
tímans. Við uppgötvum dauða ann-
arra og að tíminn er naumur. Við
uppgötvum að við stöndum frammi
fyrir ótal möguleikum. Allir vegir
em opnir, en augu mannanna geta
lokað þeim. Manneskjan getur valið
sér leið í þessum heimi. Þökk sé
frumundri veraldarinnar: Manns-
heilanum.
Hver maður er einstakur og hef-
ur þ.a.l. sína sérstöku hæfileika.
Allir þurfa að leita að því sem fell-
ur best að persónu þeirra. Við verð-
um að finna starf sem skapar
ánægju. Við fæðumst inn í heim
sem býður upp á ákveðna mögu-
leika og fastsett störf. Sumir hveij-
ir gera sér ljóst að ekkert starf
hentar þeim, en þeir gefast ekki
upp. Þeir hafa sköpunargáfu til að
búa til nýja tegund af störfum.
Við fæðumst inn í tilsett kerfi.
Heimurinn sem blasir við okkur vill
stjórna hegðun okkar. Fastmótaðar
kenningar em við líði í barnaupp-
eldi og kennslu. Foreldrar reyna að
móta bömin. En heilinn stendur
með gríslingunum. Hann er ekki
auðmótanlegur leir. Kerfískarlar
hafa komist á snoðir um að auðveld-
ast sé að stjórna almúganum með
samræmingu. Það er t.a.m. ódýrast
að ala upp börn á sem líkastan
hátt. Því fleiri möguleika sem kerf-
ið býður upp á því dýrara er það í
rekstri. Frá þeirra sjónarhóli er
best að fjöldinn hafí svipaðar skoð-
anir og sýni sviapað hegðun. Fólk
í viðjum vanans í samræmdu kerfí
er fyrirmyndar fólk! Samstillt Evr-
ópa með samræmdu atferli íbúanna
ætti að láta vel að stjórn og vera
hagkvæm í rekstri. En það er sá
galli á gjöf Njarðar að sérhver
manneskja er einstök og í mótsögn
við allsheijar stjórnun. Hún þarf
ekki á utanaðkomandi stjórnun að
halda. Hún hefur nefnilega hæfi-
leika til að stjórna sér sjálf.
Hrepparígur smæðarinnar er
ekki heldur góður kostur. Keppni,
reglur, boð og bönn milli hreppa,
milli tveggja hópa er alltaf á kostn-
að einstaklinga. Hópur er blekking.
Hópur er andrúmsloft sem bindur
einstaklinga bókstaflega saman.
Hópur gætir sinna sameiginlegu
hagsmuna og býr til utangarðs-
menn. Hópur setur sér ósveiganleg-
ar reglur sem eru réttlátar gagn-
vart sumum einstaklingum og
óréttlátar gagnvart öðrum. Kerfí
getur ekki metið sérhveija persónu
á hennar eigin forsendum. Hið sorg-
lega er að fjölþætt „kerfisleysi" er
best, en einfalt allsheijarkerfi er
verst. Svona er heimurinn og verður
um ófyrirsjáanlega framtíð. Hann
er ópersónulegt kerfi gagnvart per-
sónunni. í vísindum er einfaldleik-
inn svarið en í mannlífinu er flókin
margbreytni lausnin.
Hvernig eigum við þá að haga
lífí okkar? Óhjákvæmilega hljótum
við að laga okkur að heiminum, en
helst ekki nema að hálfu leyti —
því allir eru einstakir. Við öðlumst
þekkingu með ítroðsluaðferðinni og
við eigum að velja okkur framhalds-
nám ef við getum. Ýmsir velja sér
nám sem er líklegt til að veitagóða
afkomu. Allflestir ráðamenn og fjöl-
margir kennarar vona að nemendur
hugsi á þessa leið þegar þeir velja
sér fög: „Hvað er arðbært? Get ég
fengið vinnu og góð laun?“ Já,
þrýstingur heimsins er mikill og
hann er að aukast. Kerfið krefst
náinna tengsla menntunar og at-
vinnulífs. En við höfum siðferðileg-
ar skyldur gagnvart okkur sjálfum.
Okkur ber að spyija: „Hver er ég,
hvað vil ég gera og hvað skapar
mína hamingju?" Eða er það forn-
eskjulegt að vilja öðlast þekkingu
þekkingarinnar vegna, óháð nyt-
semdinni? Getur okkur ekki langað
til að læra lögfræði án þess að vilja
starfa sem lögfræðingar? Sjálfs-
þekking er a.m.k. ennþá aðeins
vegna persónunnar sjálfrar.
Sérhver persóna er mikilsverð og
hún ætti að fara sína eigin leið.
Heimurinn er þrýstingur og það
þarf hugrekki til að þrauka utan
þjóðvegar. Það er vissulega hægt
að festast í viðjum vanans og starfa
við það sem framfleytir, en það er
ekki nóg og það er ekki rétt. Mín
bjargfasta trú er, að sérhver per-
sóna ætti að fást við það sem hún
sinnir af alúð og láta ekki undan
þrýstingi heimsins að gera eitthvað
annað. Heillavænlegasta barnaupp-
eldið er að hjálpa börnum til að
bera kennsl á sína sérstæðu hæfi-
leika og efla með þeim hugrekki til
eftir Gunnar
Hersvein
inn sést að einnig í munni og koki
er mikill roði; þó er tungan gjam-
an í fyrstu þakin grárri skán sem
losnar svo smám saman og hverf-
ur og þá blasir við eldrauð tungan
og totur hennar eins og bólgnir
nabbar á víð og dreif. Hefur þessu
fyrirbæri verið gefíð nafnið jarðar-
beija- eða hindbeijatunga. Svo líð-
ur og bíður og eftir þijá eða fjóra
sólarhringa fara útbrotin að dofna
og hitinn að lækka. Ef sjúkdómur-
inn fær að ráða ferðinni ótruflaður
af lyfjagjöf má búast við að húðin
fari nú hvað af hveiju að hreistra
og getur þessi hreisturmyndun eða
réttara sagt hreisturfall orðið svo
mikið, einkum í lófum og iljum,
að skinnflygsur losni og detti af
(1. mynd).
Þá er í sem skemmstu máli
búið að lýsa helstu einkennum
skarlatssóttar en það eru börn og
unglingar sem öðrum fremur
verða fyrir barðinu á þeirri pest.
Sagan er þó hvergi nærri öll sögð.
Talsverð hætta er á fylgikvillum
og það eru þeir sem fyrr og síðar
hafa orðið mörgum að aldurtila
og spillt heilsu annarra ævilangt.
Áður en virk lyf komu til skjal-
anna var ekki fátítt að í kjölfar
skarlatssóttar fylgdu ígerðir í háls-
inum og umhverfi hans eða þá að
sýkingin barst niður í lungu. Bólg-
ur í miðeyra, kjálka- eða ennishol-
um gera strik í reikninginn og
draga veikindin á langinn. Gigt-
sótt er alvarlegur fylgikvilli en sem
betur fer sjaldgæfur, að minnsta
kosti nú á dögum. í kjölfar hans
siglir stundum bólga í hjartavöðva
sem ef til vill fer sér hægt, en
bítandi þegar til lengdar lætur og
skemmir þá einatt hjartalokur.
Enn er ótalinn sá fylgikvilli skarl-
atssóttar sem ræðst á nýrun og
getur orðið lífsförunautur þeirra
sem honum þóknast að heim-
sækja, og reynist þeim þungur í
skauti.
Hvernig er vænlegt að bregðast
við þegar skarlatssótt stingur sér
niður eða gengur sem faraldur?
Penisillín-meðferð skal hefja þegar
í stað og nægir að gefa lyfið í
mixtúru- eða töfluformi.
Skammtastærð og annað í sam-
bandi við lyfjagjöf á viðkomandi
læknir að ákveða. í því efni er að
nokkru sinn siður í landi hveiju
en um eitt virðast allir sammála:
Óslitin og reglubundin lyfjagjöf í
að minnsta kosti tíu daga er sjálf-
sögð.
Eins er enn að geta sem hafa
verður í huga og allir þurfa að
vita: Það er ákveðin tegund graft-
arsýkla sem veldur skarlatssótt. Á
síðari árum hefur læknum orðið
ljóst að þeir hinir sömu sýklar eiga
það til að valda slæmri hálsbólgu
þótt engin komi útbrotin og sú
hálsbólga getur verið jafnhættuleg
og hin sem er upphaf skarlatssótt-
ar. Líklega er ástæða til að huga
vel að þessu þegar skarlatssótt er
að ganga eins og nú. Ef ungviðið
á heimilinu kvartar um eða virðist
hafa hálssærindi ásamt með háum
hita sem helst lengur en sólarhring
er rétt að leita læknis. Hann veit
hvað við á og kann ráð til að nálg-
ast kjarna málsins.
Charlie Chaplin —
Úr kvikmyndinni Nútíminn.
að starfa við það sem þeir beinast
að, hvert sem ástand heimsins er
þá stundina. Að öðrum kosti þarf
að reisa ótal stofnanir fyrir „vand-
ræðafólk".
Speki: Hættum að starfa við það
sem við innum ekki af hendi með
áhuga, þrátt fyrir launin, og steyp-
um okkur án sektarkenndar út í
það sem við sinnum af ástúð.
fyrir hressa
útivistarkrakka
VANGO SVEFNPOKAR
Nitestar 3
Kuldaþol -10°C, þyngd 2 kg
verð 4.900
Nitestar 2
Kuldaþol -5°c, þyngd 1,7 kg
Verð 3.900

VANGO BAKPOKAR
tf JH! Sherþa 55L
i ■j / verð 4.900
i JU, f Sherþa 65L
IJJ.f verð 6.250 ■■■■■■■■■■■■■■■ ■’TT' ■ ■ ■
VANGO KÚLUTJÖLD
DD 300
þyngd 4,25 kg
verð 12.900
DD 200
þyngd 3,75 kg
verð 10.200
TVÖ TILBOÐ
Svefnpoki Nitestar 2
Bakpoki Sherpa 65
Fermingartllboð
Tjald DD 300
Svefnpoki Nitestar 2
Fermingartilboð
3.900
6.250
Kr. 10.150
Kr. 8.950
12.900
5.900
Kr. 16.800
Kr. 14.980
SPORTHÚS
REYKJAVÍKUR
LAUGAVEGI 44. SlMI 62 24 77