Morgunblaðið - 11.09.1993, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 1993
C 3
borgar þykir leikgerð hins kunna leikhús-
manns Peters Hall á Lýsiströtu Aristofanesar
í Wyndham leikhúsinu með því besta sem
lengi hefur sést þó að ekki. sé verkið nýtt
af nálinni, meðan nýtt leikrit Arthurs Miller,
Síðasti Kaninn, „The Last Yankee", í Duke
of York leikhúsinu, fær nokkuð misjafna
dóma. Einn gagnrýnandinn sagði hins vegar
að meðalgott verk eftir Miller sé á við það
besta sem flestir aðrir leikritahöfundar hafi
upp á að bjóða og eru það kannski orð að
sönnu.
Ekki má heldur gleyma skákeinvígi þeirra
Kasparovs og Shorts, sem nú er hafið í ný-
uppgerðu Savoy leikhúsinu. En þeir sem fá
sig fullsadda af þessum konungum skáklist-
arinnar geta brugðið sér út fyrir borgarmörk-
in og skoðað Hampton Court höllina, bústað
Hinriks áttunda í Surrey. Höllin hefur nú
verið opnuð almenningi eftir miklar viðgerðir
og þar gefst nú, í fyrsta sinn síðan á sext-
ándu öld, kostur á að líta augum gersemar
Tudor tímabilsins eins og þeim var komið
þarna fyrir meðan Hinrik sjálfur hélt þar
hirð. Sagt er að vofa Katrínar Howard, einn-
ar sex eiginkvenna Hinriks, eigri um sali
Hampton Court höfuðlaus og kann sumum
að þykja það auka heldur á aðdráttarafl þess-
arar sögufrægu kongungshallar.
" Hildur Helga Sigurðardóttir.
Madríd
Nú vaknar Madríd aftur til lífsins eftir að
hafa legið í sumardvala í ágúst. Þeir sem
hafa áhuga á að kynna sér spænska tónlist
fá einstakt tækifæri til þess í september.
Út allan mánuðinn stendur nefnilega yfír
mikil tónlistarhátíð í Ventas nautahringnum.
Troða þar upp margir landsfrægir og nokkr-
ir heimsfrægir tónlistarmenn, svo sem hinn
suðurameríski Juan Luis Guerra (14. septem-
ber), óperusöngkonan Monserrat Caballé (23.
september), trúbadoramir Luis Eduardo Aute
og Silvio Rodriquez (16. september) og eng-
inn annar en Mike Oldfield með „Trubular
Bells“ (17. september).
Ballet Espanol de Clara Ramona býður
upp á ýmsa balletta í september, í Centro
Cultural de la Villa á Plaza de Colón.
Leikhúsin fara líka að lifna við. í Tetro
María Guerrero má sjá Kaupmanninn frá
Feneyjum eftir Shakespeare (15. september
til 7. nóvember), og í Nuevo Apolo söngleik-
inn sem virðist slá aðsóknarmet hvar sem
hann er sýndur, Vesalingana. Það fer hins
vegar lítið fyrir spænskum verkum enn sem
komið er, enda flest leikhúsin rétt að skríða
af stað í vetrarstarfíð.
Ragnar Bragason.
Los Angeles
Hápunktur listalífsins í Los Angeles frá
vori og fram á haust eru tónleikar sem haldn-
ir eru í „Hollywood Bowl“ úti undir stjörnu-
björtum himni, ef ekki liggja of þykk meng-
unarský yfír borginni. A þessa tónleika
streyma gestir með matarkörfur fullar af
rauðvíni og ostum sem þeir gæða sér á á
meðan átónleikunum stendur. 14. september
spila djassstjörnurnar Tito Puente, Rubén
Blades með Seis de Solar og Eddie Palmi-
eri. Sópransöngkonan Joanna Kozlawska
syngur Þriðju Sinfóníu Górecki við undirleik
L.A. Fílharmóníuhljómsveitarinnar og Vatsc-
he Barsoumian stjórnar „Festival Armenian
Chorus“ í flutningi á tónlist Komitas 17.
september. Síðan mun Bob Dylan ásamt
Santana halda uppi fjöri 2. október. Á þessu
má sjá að mikið er í það lagt að finna eitt-
hvað við allra hæfi með mjög fjölbreyttri
dagskrá.
Spennandi rokktónleikar eru á döfínni í
Los Angeles í haust og þar á meðal má nefna
tónleika með Suede í Palace 1. október og
Smashing Pumpkins 21. sama mánaðar í
Hollywood Palladium.
í listasöfnum borgarinnar er líka ýmislegt
spennandi. Frá 12. september til 28. nóvem-
ber mun framúrstefnutónskáldið og listamað-
urinn John Cage halda sýningu á verkum
fleiri en 50 listamanna sem snertu hans eig-
in listsköpun í Museum of Contemporary
Arts (MOCA). Þessi sýning verður mjög
óvanaleg að því leyti að ýmsar tegundir af
listaverkum verða hengdar á hreyfanlega
veggi og uppsetningunni verður breytt dag-
lega með því takmarki að gestir geti komið
oftar en einu sinni án þess að þekkja sýning-
una sem þá sömu. Þessi sýning var eitt af
síðustu verkefnum Cage áður en hann lést
á síðasta ári. Nafnið á sýningunni, „Roly-
wholyover a Circus“ merkir bylting og kraft-
mikil hreyfing og er dregið af bókmennta-
verki James Joyce „Finnegans Wake“. Tón-
verk Cage munu einnig vera hlut af sýning-
unni ásamt tónverkum annarra tónskálda
sem vöktu aðdáun hans.
Los Angeles óperan opnar áttunda starfs-
ár sitt með heimsfrumsýningu á uppfærslu
kvikmyndaleikstjórans Herbert Ross á „La
Bohéme“ eftir Puccini, og „Der Rosenkavali-
er“ eftir Richard Strauss. Önnur skemmtileg
verkefni á starfsárinu eru meðal annars
fyrsta spænskumælandi ópera L.A. óperunn-
ar með Placido Domingo í aðalhlutverki.
Leiklistarlífíð í Los Angeles er mjög lif-
andi um þessar mundir. Leikkonan Glenn
Close verður væntanlega aðalaðdráttaraflið
í nýjasta söngleik Andrew Lloyds Webbers
„Sunset Boulevard" sem opnar 2. desember
í Shubert leikhúsinu. Eitt af vinsælli leikrit-
unum nú er söngleikurinn „Five Guys Named
Moe“, eftir Clarke Peters. Þessi söngleikur,
sem hefur fengið mjög góða dóma, er helgað-
ur minningu djassstjömunnar Louis Jordan.
Þar að auki er verið að sýna við góðar undir-
tektir leikritið „Lips Together, Teeth Apart“
eftir Terrence McNally. Gagnrýnendur hafa
sagt að bæði höfundi og leikstjóra takist á
skemmtilegan hátt að þurrka út bilið á milli
harmleiks og gamanleiks í þessu verki.
Fyrir þá sem eru á leiðinni til .San Franc-
isco má nefna að Joe Henderson einn af virt-
ustu saxafónleikurum heims verður heiðraður
með þriggja vikna tónlistarhátíð frá 17. októ-
ber til 4. nóvember.
Þuríður Guðmundsdóttir og Jón B. Guð-
mundsson.
Sósialisku raunsœi snúió ó haus
bϗi i New York og Moskvu.
Hew York
Þeir sem ekki eru loft- eða sprengjuhræddir
og leggja leið sína upp í World Trade Center
í New York geta litið inn í næsta hús í leið-
inni, þar sem ein athyglisverðasta listsýning
í borginni er haldin.
í World Financial Center, einu helsta
musteri heimskapítalismans, eru til sýnis
hugmyndir 150 listamanna um hvað skuli
gera við þá arfleifð Sovétríkjanna sem er
einna mest áberandi: Þúsundir af styttum
af Lenín og hnakkakertum, vöðvastæltum
verkamönnum, sem nú eru í nægu framboði
en lítilli eftirspurn. Samskonar sýning er
haldin í Moskvu, enda flestir hugmyndasmið-
anna rússneskir.
Einn leggur það til að vestræn fyrirtæki
fái afnot af styttunum í auglýsingaskyni,
gegn greiðslu. Lenín stendur með útréttan
arminn og ávarpar verkamenn í Pétursborg,
en heldur nú á Nike-strigaskóm. Fráneygð
alþýðuhetja úr steini horfír ekki lengur biört-
um augum til framtíðarlandsins, heldur á
japanskt sjónvarpstæki.
Unnendur leiklistar og ljósmyndunar geta
sameinað áhugamál sin með því að heim-
sækja International Photography Center
(ICP) á 46. götu, Mekku ljósmyndalistar í
New York. Þar stendur yfír sýning í tilefni
þess að 100 ára eru liðin frá því að Broad-
way varð að miðstöð leikhússlífs í Bandaríkj-
unum.
Til að nýta aðgöngumiðann til fulls er
hægt að heimsækja hitt útibú ICP, á 94.
götu, þar sem sýndar eru myndir sem varpa
ljósi á eina helstu skuggahlið ameríska
draumsins, börn sem búa við fátækt.
Umdeildasti listviðburðurinn um þessar
mundir er sýning á höggmyndum Fernando
Boteros á Park Avenue, helstu auðmannagöt-
unni á Manhattan. Botero er þekktur fyrir
tröllvaxnar bronsstyttur af íturvöxnu fólki
og sams konar sýning á Champs-Élysées
fyrr á árinu sló í gegn í París.
íbúum við Park Avenue er hins vegar
ekkert gefið um húllumhæið sem sýningunni
fylgir og hafa kvartað við borgaryfirvöld að
hætta sé á að bílar æði upp á gangstéttir
vegna þess að ökumenn muni stara á nývirk-
in og gleyma umferðarreglunum. Þeir sem
heimsækja New York ættu þó geta notið
útilistarinnar fram í nóvember, en ættu ef
til vill að gjóa öðru auganu á umferðina í
öryggisskyni.
Hugi Ólafsson
París
IMIargir segja að septembermánuður sé besti
tíminn til að sækja París heim því þá eru
Parísarbúar mættir til leiks úthvíldir og afs-
lappaðir eftir langt sumarfrí og menningarlíf-
ið hafíð af nýjum krafti. Hvergi er hægt að
sjá betra úrval kvikmynda en í París og kepp-
ast kvikmyndahúsin um það á haustin að
augalýsa nýjar „stórbrotnar" amerískar kvik-
myndir „fyrir alla“ eða kvikmyndir frá hátíð-
inni í Cannes, sem annað hvort voru verðlaun-
aðar eða vöktu eftirtekt eins og t.d. In Weit-
er Ferne, so han! eftir Wim Wenders, L’En-
fant Lion, Ljónbarnið eftir Patrich Grand-
perret eða Val Abraham eftir Manoel De
Oliveira sem hefur augljóslega heillast af bók
Flauberts, Madame Bovary,. þó aðalhetja
myndarinnar segi: „Ég heiti Ema með einu
m og ég er ekki bocaryette". Mynd Woody
Allen, Manhattan Murder Mystery, sem
gagnrýnendur New York borgar hafa hakkað
í sig var frumsýnd 6. september, en sama
dag var einnig frumsýnd ný mynd eftir Jean
Luc Godard, Hélas pour moi, - með Gérard
Depardieu í aðalhlutverki og Trois Couleur:
Bleu, - Þrír litir: Blátt, eftir Krzysztof
Kteslowski með Juliette Binoche og segja
þeir sem hafa séð myndina að Binoche hafí
aldrei verið eins góð.
Þó leikhúsin opni nú dyr sínar hvert á
eftir öðru og bjóði mörg upp á splunkunýjar
sýningar (sum lýsa því líka stolt yfír að þau
séu búin að sýna sama stykkið í 15-20 ár
eins og Théatre Noir - Litla prinsinn - og
Huchette leikhúsið - Sköllóttu söngkonuna),
þá er betra að koma hingað í október fyrir
þá sem vilja þræða leikhúsin, þá er úrvalið
meira og Hausthátíðin fræga byijuð af fullum
krafti. Sýningar á Orlando í sviðsetningu
Bob Wilson með Isabelle Huppert í aðalhlut-
verki hefjast þó 21. sept. og eru til 24. okt.
Einnig má geta þess að Maria Casares leikur
í Lear konungi eftir Shakespear í Theatre
de Gennevillhers frá 15. sept. - 31. okt. Þeir
sem muna eftir Michele Morgan og Jean
Marais er ráðlagt að leggja leið sína í Bouf-
fes Parisiens frá og með 14. sept. en þar
munu þau leika í Les Monstres Sacres eftir
Jean Cocteau.
Starfsárið í Opera-Garnier sem nú er aðal-
lega notuð fyrir nútíma dans eða ballett sýn-
ingar hefst ekki formlega fyrr en í október,
en á meðan geta dansunnendur farið í Théa-
tre de la Ville og séð „hvítu“ sýningu Jean
Claude Gallotta, Ulysse frá 21.-25. sept. í
Opera-Bastille er fyrsta sýning haustsins Der
Fliegende HoIIander eftir Richard Wagner í
uppfærslu þýska kvikmyndaleikstjórans
Werner Herzog (tónlistarstjóri Myung Whun
Chung) og hefjast sýningar 23. sept. (aðrar
sýningar 25.-2'IjU og 29. sept. og 1., 5., 8.,
11., 13., 15. og 18. okt.) Wemer Herzog
sviðsetur einnig Variété eftir Mauricio Kagel
í Opéra Comique 22., 23., 24. og 25. sept.
Líkt og kvikmyndahúsin- keppast söfnin
við að bjóða upp á stórsýningar þar sem
fyrirfram er vitað að biðraðimar muni verða
óendanlegar eins og t.d. á sýningunni sem
Orsay safnið opnaði 8. sept. undir yfírskrift-
inni „Frá Cezanne til Matisse, Meistaraverk
Barnes stofnunarinnar“ (6. sept. - 2. jan.
’94). Þessi sýning er óneitanlega listviðburð-
ur haustsins i Parísarborg vegna þess að
þetta er í fyrsta skipti sem verk úr eigu
Barnes safnsins em sýnd í Frakklandi. Al-
bert Coombs Barnes (1872-1951) var amer-
ískur auðkýfingur, læknir og safnari sem
átti eitt mesta listaverkasafn veraldar. En
hann sýndi það einungis útvöldum og bann-
aði allar tilfærslur eða lán verkanna eftir
sinn dag. Nýr forstöðumaður ákvað þó að
sýna 72 afbragðsverk til að fjármagna við-
gerðir á myndum safnsins, í þetta eina sinn
á aðeins þrem stöðum, Musee d’Orsay í Par-
ís, National Gallery of Art í Washington og
Listasafni Tókíóborgar.
í Grand Palais verður sýning með verkum
Nabis málaranna (Maurice Denis, Vuillard,
Bonnard, Vallotton o.fl.) 25. sept. - 3. jan.
og Petit Palais opnar 10. sept. sýningu á 65
meistaraverkum og 104 teikningum sem
koma frá Leipzig til Parísar í fyrsta sinn
(Schongauer, Cranac, Holbein, Hals
Rembrandt, Caspar David Friedrich o.fl.).
Aðrar sýningar sem vert er að geta eru t.d.
Takis í Jeu de Paume til 17. okt., sýning
Gerhard Richters sem verður í nútímalista-
safni borgarinnar 22. sept. - 21. nóv. L’En-
vers des choses - ranga hlutanna (Georges
Kuchar, Anneette Messager, Cindy Sherman)
frá 8. sept. - 11. okt. og Manifeste - une
histoire parallele (1960-1990) 23. sept. - 13.
des. báðar í Pompidou safninu og síðast en
ekki síst sýning á verkum Kjarvals sem opn-
ar 16. sept. í sýningarsal Pavillon des Arts
í Forum des Halles.
Ef við færum okkur út fyrir París má
geta þess að í Lyon sem er önnur stærsta
borg í Frakklandi er mjög blómlegt menning-
arlíf og í maí síðastliðnum var t.d. opnuð
ný Ópera sem franski arkitektinn Jean Nou-
vel hannaði og hefur vakið mikla athygli, en
þar er verið að sýna um þessar mundir Rodr-
igue et chimene eftir Debussy. Myndlistarsal-
ir hafa spottið upp í borginni eins og gorkúl-
ur á síðastliðnum árum og hafa Lyonbúar
meira að segja eigin tvíæring Bac. Biennale
d’art contemporain sem stendur yfír í Halle
Tony Garnier frá 3. sept. - 13. okt.
Hafnarborgin Marseille sem hefur löngum
verið þekkt fyrir annað en blómlegt menning-
arlíf hefur tekið algjörum stakkaskiptum á
því sviði síðastliðin ár eins og margar aðrar
borgir í Frakklandi og er nú ýmislegt að
gerast þar. Cantini safnið er t.d. þekkt fyrir
góðar og vandaðar sýningar og munu þeir
opna yfirlitssýningu á verkum Henri Michaux
1. okt. - 21. nóv.
Að lokum fyrir aðdáendur Milan Kundera
má geta þess að ný bók er væntanleg á
markaðinn frá honum 24. sept. Les Testa-
ments trahis, ritgerðarsafn sem fjallar m.a.
um bókmenntir, tónlist, þýðingar og skop.
Laufey Helgadóttir.
Stokkhólmur
Svíar kunna að búa til söfn, það verður
ekki af þeim skafíð. í Stokkhólmi úir líka
allt og grúir af skemmtilegum söfnum. Enda
hvað segið þið um safn þar sem hægt er að
fylgjast með héilu fljóti alla leið ofan úr fjöll-
um, gegnum regnskóginn og út í.sjó sem
morar af hákörlum og kóraldýrum? Þetta
safn heitir Aquaria vattenmuseum. Annað
safn Hagárden, býður upp á 100 fm stórt
gróðurhús þar sem fuglar og fiðrildi hitabelt-
islandanna flögra um meðal áhorfenda.
Hér er líka að fínna leikbrúðusafn og leik-
fangasafn. En ef þú ert spilafífl eins og ég,
ferðu beinustu leið í Kungíiga myntkabinett-
et. Þar stendur nú yfir merkileg sýning um
sögu spilanna, hvernig þau bárust frá Kína,
gegnum Persíu og Egyptaland og komu til
Evrópu á 14. öld. Þar var þá búið að banna
teningaspil og aumingja fólkinu leiddist þessi
ósköp. Spilin björguðu málunum og fólk gat
haldið áfram að skemmta sér og spila um
peninga, ef það átti einhveija. Það leið þó
ekki á löngu uns spilin voru bönnuð líka.
Öld eftir öld komu ný og ný bönn, en ekkert
þýddi, fólk hélt áfram að spila og gerir það
enn.
Listalífíð blómstrar í Stokkhólmi, þar er
aragrúi af leik-, dans- og óperuhúsum. Um
þessar mundir er hægt að sjá ballettinn
Þymirósu og óperurnar Tosca og Boccacio á
sviði Óperunnar. Þeir sem vilja eitthvað nútí-
malegt geta séð hið ameríska „Fame“ í China
teatern, listafólkið unga sem þar kemur fram
fékk góða dóma í blöðunum.
í gærkvöld sá ég sænska gamanmynd frá
1975, „Ævintýri Picassos" heitir hún og er
alveg bráð skemmtileg. í Modema museet
er hægt að sjá myndir eftir þann hinn sama
Picasso; Matisse hafa þeir líka, og eflaust
marga fleiri.
Margrét Helgadóttir.
Stuttgart
Istuttgart í þýskalandi stendur yfír evrópsk
leiklistarhátíð frá 23. september til 16. októ-
ber með tólf leikritum úr tíu löndum. Hátíð-
in byijar með Jakob og meistaranum eftir
Milan Kundera. Athyglisverðustu uppfærsl-
umar koma þó líklega frá Austur-Evrópu-
löndum og er þar fyrst að nefna Shakespea-
romanie I—III Peters Scherbaufers úr Divadla
leikhúsinu í Brno. í listasafni borgarinar
(Staatsgaleri) verður Folkwang-myndaflokk-
ur Oskars Schlemmers til sýnis þar til 13.
nóvember.
í Karlsruhe er Baselitz sýning í Prins-
Max Palais til 26. sept. í Ludwigsburg gef-
ur að líta Vollard-svítu Picassos í Kunst-
verein og í Speyer, til stendur þar til 3.
október sýningin „3500 ár egypskrar menn-
ingar“. Og síðast en ekki síst, í Miinchen
em tvær merkilegar sýningar: Dada í Hypo
listhöllinni (til 7. nóv.) og barokklistamaður-
inn flæmski Adriaan Korteweg í Lenbachúsi
(til 7. nóv.)
í Miinchen em í mánuðinum frumsýningar
á Leikriti Shakespeares „Skessan tamin“ í
Residenzleikhúsinu (30. sept.) undir stjórn
Matthias Harmanns, og á verki Heiners
Muller „Leben Gundlings" í Gasteig.
Christa Ludwig flytur sína síðustu ljóða-
tónleika í Herkúlesarsalnum í Munchen 26.
okt. og eins gott að panta miða í tæka tíð.
S.G.H.
Ziirich - Gstaad
ÍSviss stendur yfír tónlistarsumar eða
„Menuhin Alpahátíð" í Gstaad til 17. sept-
ember. Og hina frægu tónlistarhátíð í Mon-
treux-Vevey er hægt að heimsækja til 24.
segtember.
í Zúrich leikstýrir Volker Hesse nýju
bandarísku leikriti um eyðni, Englum í Amer-
jku eftir Tony Kushner, sem Leikfélag
Reykjavíkur sýnir raunar líka í vetur.
S.G.H.
Vín
Austurríki státar af ágætum leikhúsum og
frægri ópem. Wiener Burgtheater fmmsýnir
nú í september „Hinn króatíska Fást“ eftir
Slobodan Snajder undir leikstjórn Hans Holl-
manns. í Schauspielhaus er frumsýnt leikrit-
ið „Fyrirheitin lönd“ eftir Roland Fichet. í
Vínaróperunni eru Wagneróperurnar Val-
kyijan og Siegfried á dagskrá í mánuðinum
en einnig Mozart (Brottnámið úr kvennabúr-
inu og Töfraflautan), Verdi (Aida) og Pucc-
ini (Madame Butterfly). í Linz verður verk
Felix Mitterers „Abraham" frumsýnt á næstu
dögum. S.G.H.
SAMANTEKT:
ÞÓRUNN ÞÓRSDÓTTIR