Morgunblaðið - 24.03.1994, Qupperneq 12

12 C dagskrá
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. MARZ 1994
Bandarísk fyrirtæki fjárfesta
í sjónvarpsiðnaði í Evrópu
FRANSKA fyrirtækið Hamster Productions framleiðir mikið af
frönsku sjónvarpsefni sem nýtur vinsælda þar í landi. Framkvæmda-
stjóri fyrirtækisins, Pierre Grimbalt, segir að helsta markmið þess
sé að búa til sögur og festa þær á filmu fyrir franska áhorfendur.
Þetta er í fullu samræmi við það sem Frakkar lögðu áherslu á í
GATT-viðræðunum, þegar þeim tókst að hindra óheftan aðgang
bandarisks afþreyingarefnis inn í Evrópu. Þó svo að Frökkum hafi
tekist að halda til streitu kröfum um áframhaldandi niðurgreiðslur
og kvótakerfi á bandarískt afþreyingarefni, er Bandaríkjamönnum
ekki alls varnað. Þó þeir þyrftu að hlítá ströngum reglum um útsend-
ingu bandarísks efnis eins og að meirihluti þess efnis sem sýnt er
í sjónvarpi i Evrópu þurfi að vera framleitt þar, þá hafa bandarísk
fyrirtæki fjárfest verulega í evrópskum fyrirtíekjum og þannig þá
fótfestu í álfunni. Bandarísk fyrirtæki hafa undanfarið fjárfest í
öllum stigum sjónvarpsmarkaðarins í Evrópu.
Til dæmis á Capital Cities/ABC
fyrirtækið, eitt stærsta fjölmiðlafyr-
irtæki í Bandaríkjunum, 30% hlut
í Hamster Productions. Capital
Cities/ABC skiptir sér ekki af því
efni sem Hamster framleiðir, en
fyrirtækin hafa náið samstarf á
nánast öllum öðrum sviðum. Þau
skiptast á handritum og leita sam-
eiginlega að heppilegum viðfangs-
efnum.
„Það líður varla sá dagur að við
spáum ekki í hvað ABC myndi gera
Þrátt fyrir að
Bandaríkja-
menn þurfi að
hlíta ströngum
reglum um sölu
afþreyingar-
ef nis til f lestra
Evrópulanda
sitja þeir ekki
auðum höndum
og fjárfesta nú
á öllum sviðum
iðnaðarins
í okkar sporum,“ segir Grimblat.
„ABC er mjög nýtískulegt fyrirtæki
og þeir vita vel hvert stefnir í sjón-
varpsmálum um heim allan. Ég hef
það á tilfinningunni að við séum
hluti af fjölskyldunni í þessu sam-
starfi.“
Þróunin vekur ugg
Þessi þróun hefur vakið ugg
meðal sumra Evrópubúa því svo
virðist í sjónvarpsheiminum að
GATT samningarnir hafi misst
marks. Bandaríski afþreyingaiðn-
aðurinn lítur ekki lengur á Evrópu
eingöngu sem stað þar sem hægt
er að selja efni framleitt í Holly-
wood, heldur keppast bandarísk
fjölmiðlafyrirtæki um að fjárfesta í
síbreytilegum og ört vaxandi sjón-
varpsmarkaði álfunnar. Þau hafa
fjárfest í fyrirtækjum sem framleiða
sjónvarpsefni, sjónvarpsstöðvum,
kapalstöðvum, gervihnattastöðv-
um, fjarskiptafyrirtækjum og í
skemmtanaiðnaði.
Fjárfestingar í Evrópu eru nú
þýðingarmestu fjárfestingarnar hjá
bandarískum fyrirtækjum, sem sí-
fellt eru að leita að nýjum fyrirtækj-
um um heim allan til að fjárfesta
í. Þau hafa einnig leitað fyir sér í
Suður-Ameríku og margir fyrir-
tækjafrömuðir í íjölmiðlaheiminum
líta vonaraugum til Kína sem helsta
markaðar framtíðarinnar, auk ann-
arra Asíulanda. En hvorki Asía né
Suður-Ameríka eru enn nógu efnuð
tii þess að geta staðið undir svipuð-
um vexti og nú er í Evrópu, auk
þess sem auglýsingamarkaður þess-
ara álfa er ómótaður.
Miklar breytingar í Evrópu
Sjónvarpsiðnaðurinn stendur nú
frammi fyrir miklum breytingum í
Evrópu þar sem ríkisrekin fyrirtæki
eru á undanhaldi, sjónvarpsstöðvar
sem byggja afkomu sína á auglýs-
ingum spretta upp, meira er fram-
leitt af afþreyingarefni og áhorf-
endur hafa úr sífellt meiru að velja.
Evrópsku fyrirtækin hafa mikla
þörf fyrir íjármagn, tæknikunnáttu
og sjónvarpsefni sem bandarísku
fyrirtækin eiga nóg af. Einnig er
markaður í Evrópu mjög stór, til
dæmis búa í 12 stærstu Evrópu-
löndunum um 350 milljónir manna,
en alit í allt búa um 650 milljónir
manna vestan Rússlands og marga
þeirra þyrstir í fréttir og afþrey-
ingu.
I flestum tilfellum hafa banda-
rísku fyrirtækin fjárfest með áköf-
um evrópskum fjárfestum og hlíta
víða ströngum skilyrðum um eign-
arhluta erlendra fyrirtækja. Þrátt
fyrir þetta er ekki nokkur vafi á
því að bandarísk fyrirtæki hafa sí-
fellt meiri áhrif innan Evrópu með
því að ijárfesta á öllum sviðum iðn-
aðarins.
Sá möguleiki að bandarísk fyrir-
tæki eigi stærstan hluta þess bún-
aðar sem þarf til að sjónvarpa efni
inn á heimilin og hafi auk þess
mikil áhrif á gerð sjónvarpsefnis
veldur mörgum ráðamönnum í Evr-
ópu áhyggjum og gæti leitt til þess
í framtíðinni að enn strangari regl-
ur yrðu settar um erlenda fjárfest-
ingu og dreifingu sjónvarpsefnis.
Gervitungl öflug áróðurstæki
Síðasta haust bönnuðu belgísk
og frönsk stjórnvöld Turner Broad-
casting að senda út TNT og Car-
toon Network á þeim forsendum
að þrátt fyrir að þættirnir og mynd-
irnar væru talsettar, væri meiri-
hluti þess sem sýnt var ekki fram-
leitt í þessum löndum. En þrátt
fyrir þetta hafa um 100 þúsund
heimili í Frakklandi aðgang að stöð-
inni í gegnum gervihnött sem virðir
engin landamæri.
„Gervitungl sem sýna eirigöngu
bandarískt sjónvarpsefni í Evrópu
er áróðurstæki," segir Alain Car-
ignon, Ijarskiptaráðherra Frakk-
lands, og boðar að eitthvað þurfi
að gera til að stemma stigu við
þessari þróun.
En þrátt fyrir þessi varnaðarorð
eru þær fjárhæðir sem hingað til
hafa verið ijárfestar í Evrópu ekki
verði miklar, alla vega ekki miðað
við suma samninga sem gerðir eru
í þessum iðnaði, og enn er ekki
útséð um hversu miklum hagnaði
fyrirtækin geta átt von á.
Bandarísku fyrirtækin hafa litlar
áhyggjur af menningarlegum áhrif-
um þessarar þróunar, enda hafa
flest þeirra mestan áhuga á að fjár-
festa í þeim búnaði sem þarf til að
endurvarpa efninu og þá sérstak-
lega ljósleiðurum sem eru að valda
byltingu í þessum efnum.
Þróunin lengst komin í
Bretlandi
Einna lengst er þróunin komin í
Bretlandi þar nánast engar tak-
markanir eru á fjárfestingu er-
lendra aðila auk þess sem fjar-
skiptareglur hafa verið einfaldaðar
mjög. Þetta hefur leitt til þess að
Bretland er orðið nokkurs konar
tilraunastofa fyrir samvinnu síma-
fyrirtækja og afþreyingaiðnaðarins.
Bresk kapal- og símafyrirtæki
eru smátt og smátt að renna saman
í eina sæng undir leiðsögn banda-
rískra fyrirtækja, sem vonast til að
geta notað niðurstöður þaðan til að
auðvelda sömu þróun í Bandaríkj-
unum. Sama fyrirtækið getur því
flutt símtöl og sjónvarpsefni um
sömu Ijósleiðara og þannig fengið
afnotagjald frá tveimur notendum
samtímis til að leggja frekara ljós-
leiðarakerfi um landið. Eru Banda-
ríkjamenn að stíga fyrstu skrefin í
þessari þróun núna.
Hingað til hafa gervihnettir verið
nánast eina leiðin til að sjónvarpa
öðrum rásum en þeim sem leyft er
að sjónvarpa á jörðu niðri í Bret-
landi en nú eru neytendur farnir
að nýta sér ljósleiðarana í auknu
mæli.
Tvennt hefur unnist í Bretlandi
með aukinni notkun ljósleiðara. í
fyrsta lagi er verið að þróa nokkurs
konar rafræna myndbandaleigur
sem áhorfendur geta nýtt sér heima
úr stofu auk þess sem símakostnað-
ur hefur lækkað í kjölfar harðnandi
samkeppni við British Telecom-
munications, helsta símafyrirtæki
Breta.
Aðrar Evrópuþjóðir hafa fylgst
vel með þessari þróun þó svo að
ekki er búist við því í bráð að regl-
ur verði rýmkaðar. Á móti kemur
að fyrirtækin þurfa á því ljármagni
og þeirri tækniþekkingu að halda
sem bandarísk fyrirtæki geta veitt.
Hversu „evrópsk" eiga
fyrirtækin að vera?
Eitt verða bandarísku fyrirtækin
þó að gera upp við sig en það er
hversu „evrópsk" þau vilja verða,
því auðvitað er eitt af markmiðun-
um með aukinni fjárfestingu í Evr-
ópu að fá aðgang að markaði þar
með sjónvarpsefni sem framleitt er
í Bandaríkjunum.
NBC sjónvarpsstöðin keypti til
dæmis samevrópska sjónvarpsstöð
síðastliðið haust og kallast hún
NBC Super Channel. Meirihluti efn-
isins sem þar er sýndur eru þættir
sem NBC framleiðir í Bandaríkjun-
um og sýndir eru hjá sjónvarpsstöð-
inni vestra.
Disney fyrirtækið hefur aftur á
móti kosið að framleiða hluta af
þeim barnaþáttum sem stöðin selur
í Evrópu í samvinnu við þarlent
þáttagerðarfólk, til að sníða þættina
að siðum, venjum og tungumálum
viðkomandi landa. Fyrirtækið hóf í
fyrra samstarf við Spánveija,
Frakka, Þjóðverja og ítali um gerð
barnaþátta, auk þess sem það á
fjórðung í bresku sjónvarpsstöðinni
GMTV.
Önnur fyritæki eins og Capital
Cities/ABC hafa hins vegar kosið
að fjárfesta á eins mörgum sviðum
fjölmiðlaheimsins eins og kostur er
og eiga nú hluti í fyritækjum sem
framleiða sjónvarpsefni í Frakk-
landi, Þýskalandi, Bretlandi og á
Spáni. Einnig hefur það sett pen-
inga í íþróttastöðina ESPN auk
frekari fjárfestinga í sjónvarps-
stöðvum í Þýskalandi og í Skandin-
avíu.
Gervihnettir - Franski fjarskiptaráðherrann telur að það stafi tals-
verð ógn af efni sendu út um gervihnött.