Morgunblaðið - 23.12.1994, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER1994
DAGLEGT LIF
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Árni Sæberg
DÓRA Hvanndal, kennari og bókaútgefandi, heillaðist mjög af
þeim barnabókum, sem hún kynntist á meðan hún var að kynna
sér barnabókmenntir og lestrarkennslu í Cambridge.
Barnabækur
verða að hafa boðskap
Hagleiksmaður
með blóm, málma, tré og leir
SVEINN smíðar minnstu gripina, lampa,
kertasljaka o.fl., í versluninni.
Morgunbl aðið/Þorkel 1
HANNA eiskar górillur. Hún þráir
öliu framar að fá að sjá alvöru gór-
illu í dýragarðinum en pabbi hennar
er ávallt of önnum kafinn til að fara
með henni. Kvöldið fyrir afmælis-
daginn hennar gefur hann henni
leikfangagórillu og hún fyllist von-
brigðum. En er litla górillan bara
leikfang? Um nóttina gerist dálítið
undursamlegt og Hanna á einhvem
þann skemmtilegasta afmælisdag
sem hún hefur nokkru sinni upplifað.
Þetta er söguþráður Górillunnar,
sem er margverðlaunuð saga eftir
breska höfundinn Anthony Browne
í íslenskri þýðingu Dóru Hvanndal,
sem rekur litla barnabókaútgáfu í
bílskúr í austurbænum undir nafninu
HIMBRIMI. Dóra hefur það á
stefnuskránni sem stendur að gefa
út að minnsta kosti eina bók á ári
þótt hún geri sér ákveðnar vonir um
að útgáfan verði einhvem tímann
enn umfangsmeiri. Af nógu sé að
taka. „Ég hef safnað saman mörgum
metnaðarfullum enskum bamabók-
um, sem liggja á borði í bílskúrnum
og bíða þýðingar. Þetta eru allt
bækur eftir valinkunna og vinsæla
barnabókahöfunda sem gefnar hafa
verið út aftur og aftur.
Mér finnst þessar bækur eiga fullt
erindi við íslenska æsku. Þetta eru
jafnframt allt bækur með boðskap,
en því miður finnst mér oft og tíðum
skorta á metnað við vinnslu á efni,
sem ætlað er börnum hér. Börn eru
mjög kröfuhörð og þau eru fljót að
finna hvort þeim líka hlutirnir eða
ekki. Það skiptir líka miklu máli að
foreldrarnir lesi með börnum sínum
því börn læra best og mest með því
að vera með einhveijum, sem er vel
læs.“
Heillaðist mjög
Dóra er kennari að mennt og
hafði kennt á unglingastigi í ein tíu
ár þegar hún fyrir tilviljun þurfti að
taka að sér forfallakennslu 6 og 7
ára bama. Hún segist hafa heillast
af þessum aldurshóp og farið að
hugsa af alvöru um barnabókmennt-
ir. „Síðan gerist það að ég fer til
Cambridge í framhaldsnám 1990-
1991 til að kynna mér bókmenntir
og aðferðir við lestrarkennslu. Þá
hreifst ég mjög af því efni, sem
kynnt var. Þegar ég kom heim fór
ég að kenna ungum börnum í Hlíðar-
skóla, sem var kveikjan að því að
gefa út þetta efni, sem ég hafði
kynnst úti.“
í fyrstu atrennu, árið 1992, gaf
Dóra út Snjókariinn eftir breska
listamanninn Raymond Briggs. Bók-
in segir frá því hvernig snjókarl
vaknar til lífsins á undraverðan hátt
og lendir í ævintýrum með dreng
nokkmm. Annars vegar er mynda-
saga án orða sem segir nákvæma
sögu um leið og myndirnar eru „lesn-
ar“ hvort sem barn segir söguna eða
því er sögð sagan. Að mati Dóru er
myndmál ekki síður mikilvægt til
að örva málþroska barna en lesmál.
Siðan er styttri gerð af Snjókarlinum
unnin upp úr myndasögunni með
einföldum texta. Sama ár gaf Dóra
út litskrúðugt stafrófs-veggspjald í
stærðinni 70X95 sem skólar hafa
falast eftir í þó nokkrum mæli. Það
sýnir stafrófið ailt, stóran og lítinn
staf ásamt táknmynd. Prentað er
báðum megin á veggspjaldið og seg-
ir Dóra að það eigi ekki síður heima
í bamaherbergi en skólastofu. Öðru
megin er grunnskriftin en hinum
megin eru stafirnir með tengikrók.
Myndirnar, sem höfða sterkt til
barna, eru eftir Hrafnhildi Bern-
harðsdóttur.
í fyrra sendi Himbrimi svo frá sér
bók og hljóðsnældu um Myrkfælnu
ugluna eftir Jill Tomlinson. Þar seg-
ir frá Una, sem er eins og hver ann-
ar ugluungi nema að hann er myrk-
fælinn. Foreldrar hans reyna eftir
mætti að sannfæra hann um ágæti
myrkursins, en ekkert dugir. Loks
kemur að því að móðir hans ýtir
honum úr hreiðrinu og sendir hann
til að spyija fólk hvað því finnist
um myrkrið og Uni er meira en lítið
undrandi á svörunum, sem hann fær.
Eins og áður segir er Górillan
framlag Himbrima í ár og er Dóra
nú þegar byijuð á að þýða næstu
bók, sem væntanlega kemur út á
árinu 1995. Hún vildi þó eiga leynd-
armálið fýrir sjálfa sig í bili. „Stóri
galdurinn við það að læra að lesa
er það þegar barn áttar sig á því
að einhver er að segja því sögu og
að sagan geymist endalaust í bók-
inni,“ segir Dóra að lokum. ■
í FLJÓTU bragði virðist peninga-
kassinn eini hluturinn sem minnir
á nútímann í verslun og vinnustof-
unni „Atelier“ í Hlaðvarpanum.
Jafnvel yfirbragð eigandans,
Sveins Markússonar, minnir á
gamla tíma. Milli þess sem hann
sinnir viðskiptavinum dundar hann
við blómin sín, handleikur málma,
járn, kopar og stál, af natni eins
og hann hafi allan tímann í heimin-
um fyrir sér.
JP Hann er eilítið hippalegur á
m að líta og fellur vel inn í
2 umhverfið í versluninni, sem
mm hann opnaði fyrir skemmstu
* tæPleKa aldargömlu húsi.
Húsnæðið kappkostaði hann
að færa í. upprunalegt horf,
smíðaði innréttingar og reif upp
tíu lög af gólfdúkum þar til hann
kom niður að grófum tréflísum,
sem hann pússaði og lakkaði.
„Milli laganna kenndi ýmissa
grasa, peningar frá 1926 og alls
konar miðar, sem minntu á sögu
hússins. Það tók mig sex vikur að
gera húsnæðið upp. Ég reyndi að
ná fram ákveðinni stemningu,
mjúku og vinalegu umhverfi, þar
sem fólki liði vel. Fyrirmyndina
sótti ég í smiðju Tage Andersens,
en hann er þekktasti blómaskreyt-
ingarmaður í Kaupmannahöfn og
hagur á jám og tré. Sumir segja
að hann hafi innleitt nýja jámöld,
því uppúr 1980 urðu járngripir
eftir hann eftirsótt tískuvara.“
Sveinn vann hjá Tage i íjögur
ár og segist hafa orðið fyrir mikl-
um áhrifum frá listamanninum,
sem er lærður kökugerðar- og
garðyrkjumaður. Sjálfur er Sveinn
gluggaskreytingarmaður að
mennt, en hefur unnið jöfnum
höndum sem blómaskreytingar-
maður, innréttingahönnuður og
jám- og trésmiður í fjöldamörg ár
víða á Norðurlöndunum.
Járnsmiður í fjórða llð
„Ég er raunar alinn upp í jám-
smiðju, kominn af járnsmiðum í
fjórða ættlið. Sem krakki hafði ég
óskaplega gaman af að dútla í járn-
smiðju föður míns. Hér vinn ég
ýmsa smáhluti, en er með aðstöðu
á verkstæði til að smíða stærri
gripi; borð, stóla og hillur. Ég
blanda oft saman ýmsum málmum,
tré, blómum og leir. Fegurð ellinn-
ar heillar mig og ég reyni að ná
fram gömlu útliti en notast jafn-
framt við vinnuaðferðir sem nú-
tímatækni býður upp á.“
Sveinn á ekki von á að verslunin
skili umtalsverðum arði. Samt segir
hann allmarga taka fagurt hand-
verk fram yfir verksmiðjufram-
leidda vöru þótt dýrara sé. „íslend-
ingar leggja mikla áherslu á að búa
JI
Skreyting
ætti að vera
einföld ogjólaleg
ÞAÐ þarf ekki að kosta miklu til
í kertaskreytingu fyrir jólin. Það
er alveg nóg að setja kerti í mis-
munandi stjaka eða potta, binda
fallega slaufu og nota síðan köngla
eða annað sem til er á heimilinu.
Hér eru það hvít kerti og köngi-
ar, laufblöð og pottar sem búið er
að gylla sem notað er í jólaskreyt-
ingu. ■
Hýasintan á
rætur að rekja
til grískrar goðafræði
JÓLAHÝASINTUR eru venjulegar hýasintur, sem hafa
fengið sérstaka meðferð til að hægt sé að fá þær til
að blómgast innanhúss í skammdeginu. Best er að
vera búinn að planta þeim í ílát með sandblandaðri
mold í þriðju viku september og hafa pottana við 9
gráðu hita þar til þær hafa fyllt pottana með rótum
og skotið upp um það bil 2 cm háum spírum.
Þegar laukamir eru teknir í yl milli 1.-22. desember
er æskilegt að hafa stofuhitann 23 gráður, en þegar
þeir eru teknir inn milli 26. desember og 16. janúar
er 18 gráðu stofuhiti æskilegur. Góð lýsing eða full
dagsbirta stuðlar að sterkari blómlitum.
Til þess að forvitnast eilítið um sögu hýasintunnar,
sem eflaust er hluti af jóiaskreytingu á mörgrum heimiL
um, leituðum við til blómasérfræðinga Blómavals. í
grísku goðafræðinni er sagt frá því að goðið Apollón
hafí óvart banað drengnum Hyakintosi með kringlu-
kasti. Hetjan Apollón varð harmi sleginn og iðraðist
sárt. Þar sem tár hins frækna goðs og blóð hins sak-
lausa sveins blönduðust á jörðinnu uxu upp þessi yndis-
friðu og ilmsætu blóm. Þau hafa alla tíð síðan borið
nafn Hyakintosar og varla hægt að segja annað en
að fáir sveinar hafi hlotið jafn varanlegan minnisvarða
og þessi piltur.
Ilmur og unaður
Þeofrastos frá Lesbos getur um hýasintur í ritum
sínuin þijú hundruð árum fyrir Kristsburð. Vitað er
að Rómveijar hinir fornu ræktuðu hýasintur til ilms
og unaðar. Eitthvað var um það fram eftir öldum að
hýasintur slæddust með í klausturgarða víða um Evr-
ópu, en þeirra er þar að litlu getið fyrr en Clusius
skrifar um þær um 1560. í grasagarðinum í Leiden í
Hollandi eru 35 afbrigði á skrá árið 1686. Á okkar
tímum skipta ræktunarafbrigðin hundruðum, en af
þeim eru aðeins um tuttugu til þijátíu sem máli skipta
á markaðinum. Jólahýasintan, umfram aðrar, heitir
Anna Marie og er bleik. En hin bláa Ostara og hin
JÓLAHÝASINTA er bleik og ber
nafnið Anna Marie.
hvíta Carnegie skreyta líka jólaborð okkar af og til.
Hýasintan er laukjurt og vorblóm í görðunum okk-
ar. Eins og gefur að skilja er hún ekki neinn „hitafík-
ill“ og blómin standa lengst þar sem hitinn er ekki
hár. Hún getur samt staðið inni í stofu um jólin, þótt
dimmt sé úti og híbýlaylur sé í efri kantinum fyrir
hana. Hún er kærkomin kveðja og loforð um að senn
hækki sól á lofti.
Innanhúss þarf að sjá til þess að hýasintan fái vatn
og eins mikla birtu og hægt er. Verði því við komið
lengir það blómgunartímann að láta hýasintuskreyting-
ar standa á svölum stað. Sjaldan er þess þó kostur í
mannabústöðum nútímahs, gamla matarbúrið heyrir
sögunni til og þær eru of fyrirferðarmiklar til að stinga
þeim í ísskápinn á næturna. Það gerir ekkert til, hýas-
inturnar skila sínu samt, bara á skemmri tíma. Þegar
hýasintur hafa blómstrað út þarf heldur ekki að hafa
áhyggjur af þeim. Þær fara einfaldlega á safnhauginn.
ji