Morgunblaðið - 23.12.1994, Blaðsíða 4
4 B FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER1994
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
á að lýsa bókinni og sjá
til þess að hún skeri sig úr fjöldanum
JiM
FYRSTU kynni okkar af bók verða um leið og við sjáum
bókarkápu. Seinna, þegar við heyrum lesið upp úr bókinni,
sjáum, heyrum eða lesum viðtal við höfundinn, kynnumst við
bókinni örlítið betur. Ekki er víst að kynnin verði nánari
þótt við lesum gagnrýni, en allt á þetta að hjálpa okkur að
velja okkur bækur, koma í veg fyrir að þær drukkni í jóla-
bókaflóði.
Mörg útgáfufyrirtæki hafa nú hönnuði í fastri vinnu, sem
sjá um að gera bókakápur. Útgefendur leita einnig til sjálf-
stætt starfandi teiknara og myndlistarmanna vegna hönnun-
ar á bókakápum, en auglýsingastofur hafa minna að gera á
þeim vettvangi en áður. Útgefendur segja að það sé fyrst
og fremst vegna þess að þjónusta auglýsingastofa sé of dýr.
Ritstjórar bókaforlaga eiga yfírleitt lokaorðið um útlit bók-
arkápu. Þegar um íslensk verk er að ræða fá höfundar að
koma á framfæri hugmyndum sínum um kápu bókar sinnar,
en misjafnt er hversu mikil áhrif þeir hafa á endanlegt útlit.
Sumir ráða því nánast algerlega, en aðrir vilja sem minnst
af bókarkápunni vita.
Sammála um tilgang bókarkápu
Eins og fram kemur í viðtölum við talsmenn nokkurra
forlaga, eru menn nokkurn veginn sammála um tilgang bók-
arkápu. Hún á að vekja athygli og einnig að greina frá inni-
haldi bókar á myndrænan hátt. Menn eru jafnframt sam-
mála um að útlit bókarkápu geti haft talsverð áhrif á sölu
bókar, þótt dæmin sanni að kápur sem hafa orð á sér fyrir
að vera ljótar, hafí verið utan um bækur sem urðu sölubækur.
Útgefendur voru beðnir að velja dæmi um fallega og ljóta
bókakápu og í flestum tilvikum völdu þeir bestu kápuna úr
eigin útgáfu og þá ljótustu úr útgáfu annara. Björn Eiríks-
son hjá Skjaldborg og Soffía Auður Birgisdóttir hjá Forlag-
inu voru undantekningar. Birni fannst kápa á bók sem hann
gaf út 1991, Á slóðum kolkrabbans, sú ljótasta og Soffíu
Auði Birgisdóttur fannst bókin Náttúrusýn sem Rannsóknar-
stofnun í siðfræði gefur út, hafa fallegustu kápuna. Viðmæl-
endur höfðu allir ákveðnar skoðanir á nokkrum bókakápum,
Sniglaveislunni, Óla í Olís og Krumma. Öllum þóttu þessar
kápur ljótar nema útgefendum þeirra. ■
FORLAGID
Listræn hönnun
skiptir máli
AUGLÝSINGASTOFA
Aldrei jafn ljótar
kápur og í ár
„MÉR finnast
bókakápur
mjög misjafnar,
en held að þær
geti ráðið miklu
um það hvort
bók selst eða
ekki,“ segir
Soffía Auður
Birgisdóttir hjá
Forlaginu. „Hjá
okkur eru höfundar hafðir með í
ráðum við gerð kápu ef þeir vilja.“
Hún segir misjafnt hvort myndlistar-
menn eða grafískir hönnuðir á aug-
lýsingastofu geri bókarkápu fyrir
Forlagið.
Soffía Auður segir að bókarkápan
sé andlit bókarinnar og hún sé sterk-
asta auglýsing hennar. „Þegar fólk
kemur í búð á Þorláksmessu og á
eftir að velja bækur í jólagjöf, draga
sumar bækur augað frekar að sér
en aðrar. Því verður kápan að vera
vel hönnuð út frá listrænu sjónar-
miði og verður að ríma við innihald-
ið án þess að oftúlka það.“
— Hvaða bókarkápur finnast þér
vel heppnaðar?
„Nátlúrusýn sem Rannsókna-
stofnun í siðfræði gefur út finnst
mér hafa fallegustu kápuna. Kápan
á Höfuðskepnum fínnst mér líka
mjög góð, myndin er erótísk og kon-
an bendir í fjórar áttir, eins og hún
sé að benda á höfuðskepnurnar. Lit-
ir eru líka viðeigandi og vísa til lita
höfuðskepnanna. Ljóðabókin Guð og
mamma hans hefur fallega kápu og
einnig erótíska smásagnasafnið
Tundur dufl. Á kápu bókarinnar
Söngur Salómons er tákn sem
hefur skírskotanir, án þess að
hægt sé að túlka það beint og
það finnst mér eiga vel við.
— Hvaða kápur finnast þér ljót-
a r?
„Fyrsta nefni ég Ijótustu kápu
ársins, á bókinni um Ola í Olís. Mér
þykja hlutföll í myndinni ómöguleg,
þar er hálfur bensíntankur og hálfur
bíll. Olís-litirnir, gulur og grænn, eru
uppáþrengjandi _ auglýsingalegir og
myndin_ sýnir Óla ekki sem ofur-
huga. Ég nefni einnig kápu á bók
uppáhaldshöfundar míns, Vigdísar
Grímsdóttur, Grandavegur 7 og
finnst kápan misheppnuð. Nafn höf-
undar er stærra en titill og það þyk-
ir mér óviðeigandi. Stafir eru líka
illa upp settir og andlitsmynd á bók-
arkápu er ekki í samræmi við frá-
sögn af 14 ára stúlku.
Kápa um viðtalsbók við Krumma
finnst mér uppáþrengjandi. Það er
eins og Hrafn sé að troða sér í gegn-
um myndina. Grafíkin, gul og/jólu-
blá finnst mér ljót. Á bókinni í blíðu
og stríðu er misheppnuð kápa. Þar
er eins og ófrísk kona vilji þvinga
dauðadrukkinn mann í hjónaband.
Það vantar bara tengdamömmu með
kökukefli, þá hefði klisjan verið full-
komin. Kápan vinnur á móti efni
bókarinnar.11
Soffía Auður er þeirrar skoðunar
að menn séu oft of kurteisir við
kápugerðarmenn. „Við eigum að
vera ófeimin að hafna hugmyndum
að kápu sem okkur líst ekki á.“ ■
HILMAR Sigurðsson, formað-
ur Félags íslenskra teiknara
og einn eiganda auglýsinga-
stofunnar Grafít, segist aldrei
hafa séð jafn illa hannaðar
bókakápur og í ár.
„Það þarf að leggja miklu
meiri rækt við bókakápur en
gert er. Hér er sjaldgæft að
aðeins sé notað letur á kápur og
litameðferð er oft mjög slæm.
Menn eru að setja saman liti sem
passa illa við myndefni á bó-
kakápu. Mér finnst viðhorf útgef-
enda oft vera að eyði þeir pening-
um í hönnun á bókakápu, séu þeir
að kasta fé á glæ. Ég tel það rangt;
ef vandað er til hönnunar kápu
held ég að bók seljist betur.“
Ekki nóg með að Hilmari þyki
bókakápur almennt ljótar, heldur
fínnst honum hönnun og uppsetn-
ing'"á bókum líka hafa versnað
síðustu ár. „Með aukinni tölvu-
tækni finnst öllum að þeir geti
sjálfir sett upp bækur og útkoman
er oft hræðileg."
— Hver af ljótum bókakápum
í ár er Ijótust?
„Sniglaveislan er dæmi um
mjög slæma bókakápu. Hún lofar
engu um innihaldið, er ekki áhuga-
verð og hvetur mann ekki til lest-
urs. Þegar bornar eru saman káp-
ur á bókum Ólafs Jóhanns, sem
gefnar hafa verið út hér og í
Bandaríkjunum sést skýrt munur-
inn á góðum kápum og slæmum.
Önnur kápa
sem mér finnst
ljót er Riðið á
vaðið, þættir
úr lífi Einars
Bollasonar. Ég
get ekki gert
upp á milli
þessara
tveggja.
Kápan á bók-
inni um Einar finnst mér slepju-
leg. Hún minnir frekar á lélegan
ástarróman en uppgjör lífsreynds
rnanns. Rauði liturinnn og leturval
staðfesta það. Mynd af Einari á
bókakápu er ekki slæm, en henni
er búin svo ömurleg umgjörð að
myndin virðist ljót. Hún lofar litlu
sem engu um innihaldið né hvetur
hún mann til að lesa.“
Bankabókin
best
— Finnst þér einhver bókakápa
í ár falleg?
„Bankabókin finnst mér bera
kápu ársins. Hugmyndin er
skemmtileg og kápan vel hönnuð.
Hún sker sig úr fjöldanum og
kveikir áhuga á að kíkja á inni-
haldið. Aðferðin sem notuð er í
vinnslu er skemmtilegur leikur
með gyllingar, því peningaseðlar
eru faldir þar og sjást þegar kápan
er skoðuð.“