Morgunblaðið - 18.03.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 18. MARZ 1995 B 5
KOSNINGAR 8. APRÍL
FYRIR tólf árum ákváðu íslensk-
ar konur að bjóða fram sérstakan
lista til Alþingiskonsinga. Hug-
myndin var ekki ný af nálinni en
vorið áður höfðu konur í Reykjavík
og á Akureyri boðið fram kvenna-
lista í sveitarstjómarkosningum.
Kvennalistarnir skiluðu strax þeim
árangri að konum fjölgaði á þingi
og í sveitarstjórnum og um leið var
eytt þeirri bábilju að ástæðan fyrir
valda- og áhrifaleysi kvenna væri
af því að konur hefðu ekki áhuga
á stjórnmálum.
íslenskir stjórnmálaflokkar
íslenskir stjórnmálaflokkar urðu
til á fyrri hluta þessarar aldar og
var ætlað að gæta hagsmuna ákveð-
inna hópa og stétta eins og bænda,
atvinnurekenda, verkamanna
o.s.frv. Konur áttu lítinn sem engan
þátt í mótun stjómmálaflokkanna
og hafa átt á brattann að sækja við
að komast þar til áhrifa. Engin kona
hefur t.d. gegnt formennsku í ís-
lenskum sijórnmálaflokki, fram-
bjóðendasætin eru jafnan þétt setin
af karlmönnum enda hafa þeir allir
innan sinna raða sérstakar kvenna-
hreyfingar þar sem konur ráða ráð-
um sínum og bindast samstöðu um
ákveðin mál.
Valdakerfi eru ekki
náttúrulögmál
Stjómmálaflokkamir eiga það
einnig sameiginlegt að raða valdinu
upp í píramída þar sem völdin eru
mest hjá þeim sem sitja efst og
minnst hjá þeim sem bera píramíd-
ann uppi. Þessi valdauppbygging er
arfur gamalla stjómun-
arhátta sem byggir á
því að sumir menn séu
öðrum æðri. Þeir sem
tróna efst á toppi pír-
amídans teija sig í full-
um rétti til að drottna
yfir öðmm og ráðskast
með líf þeirra og em
oft, þótt skrýtið sé,
dýrkaðir af þeim sem
þeir sitja ofan á. Þetta
fyrirkomulag og hug-
myndafræðin sem býr
að baki er arfur feðra-
veldisins og miðar að
því að sjá fólki fyrir
sterkum föðurlegum
ímyndum og leiðtogum
sem annast ákvarðanatökur fyrir það
en svipta um leið fólk fmmkvæði.
Konur eiga þama ekki upp á pall-
borðið enda er það launamisrétti sem
konur búa við afsprengi þeirrar hug-
myndafræði að karlar séu konum
æðri og störf þeirra minna virði.
En þetta kerfi er ekkert náttúm-
lögmál og margt bendir til að það
sé á undanhaldi eins og þeir vita
gerst sem fylgjast með þeirri þróun
sem hefur átt sér stað í nútíma
stjómarháttum eða gæðastjómun en
þar er píramídanum einfaldlega snú-
ið við.
Sagan um himnaríki
og helvíti
Séra Auður Eir segir frá gamalli
helgisögn í bók sinni um Kvenna-
guðfræði. Hún tjallar um mann sem
vildi fá að vita um muninn á himna-
riki og helvíti. Honum var fylgt inn
í rúmgott og bjart her-
bergi þar sem fólk sat
við kringlótt matar-
borð. Á miðju borðinu
var skál með nógum og
góðum mat. En borðið
var svo stórt að fólkið
þurfti að hafa skeiðar
með svo löngum sköft-
um að það gat ekki
stungið þeim upp í sig.
Allir voru að deyja úr
hungri. Þetta var auð-
vitað helvíti. Svo var
farið í himnaríki. Þar
var allt alveg eins nema
þar mataði fólkið hvert
annað með löngu skeið-
unum.
Kvenfrelsi og valdið
Kvenfrelsi felur í sér að breyta af-
stöðunni til valdsins. Menn eiga ekki
að nota það til að drottna yfir - held-
ur eigum við að deila valdinu hvert
með öðru. Kvennalistakonur hafa
bytjað á sjálfum sér með því að nota
önnur vinnubrögð en tíðkast í hefð-
bundnum stjómmálaflokkum. Við
kjósum ekki formann en dreifum
valdi og ábyrgð og tökum ákvarðan-
ir um það sem við getum sameinast
um án þess að meirihlutinn kúgi
minni hlutann í atkvæðagreiðslu.
Þessi aðferð felur í sér að konur
segi skoðanir sína og tjái tilfinningar
sínar og að það sé hlustað á þær
og þær teknar alvarlega. Stefnuskrá-
in okkar er gott dæmi um þessi
vinnubrögð, hún er unnin af konum
hvaðanæva af Iandinu, konum sem
em á mismunandi aldri og búa við
ólík kjör en eiga sér sameiginlegan
draum um samfélag þar sem allar
manneskjur fá hluta af valdinu og
virða sinn rétt og annarra til að
móta umhverfí sitt. Hún tekur til
allra þeirra málaflokka er móta ís-
lenskt samfélag og felur í sér vald-
dreifingu, langtímamarkmið og
heildarsýn, sem tekur mið af því
hvernig hin pólitíska ákvörðun kem-
ur til með að hafa áhrif á líf kvenna,
karla og bama.
Óttinn við breytingar
Kvennalistinn á undir högg að
sækja þessa dagana. Stjómmálafor-
ingjar ijórflokkanna endurtaka í sí-
bylju að fyrirbærið sé úrelt, þeir
hafí hleypt konum að, kvennabar-
áttan sé á villigötum, kvenfrelsi fel-
ist f einstaklingshyggjunni eða fé-
Það er mikilvægt segir
María Jóhanna Lárus-
dóttir, að Kvennalistinn
fái brautargengi í kom-
andi kosningum.
lagshyggjunni o.s.frv. Dropinn holar
steininn, það er gömul saga og ný,
og sumir eru farnir að trúa því að
stefnumálum Kvennalistans sé bet-
ur borgið í gömlu stjómmálaflokk-
unum. En staðreyndin er sú að þeir
sem sitja á valdastólum óttast þetta
afl sem hefur leyst úr læðingi sköp-
unarmátt kvenna og samstöðu gegn
ríkjandi skipulagi.
Jákvæður sköpunarkraftur
kvenna
Okkur kvennalistakonum hefur
tekist að breyta áherslunum í ís-
lenskri pólitík með því að horfa á
mál frá sjónarhóli kvenfrelsis sem
er jákvætt afl og setur spurninga-
merki við ríkjandi skipulag. Við
höfum vakið athygli á málaflokkum
sem áður þóttu ekki hæfa í opin-
berri stjórnmálaumræðu eins og of-
beldi á konum og börnum og rangl-
átu dómskerfi sem dæmir stúlkum
lægri miskabætur en drengjum,
fært umræðuna í utanríkismálum
upp úr hægri og vinstri hjólförum
um veru bandaríska hersins á Is-
landi og tengt hana friðar- og um-
hverfismálum. Fæðingarorlof er nú
sex mánuðir og menn komast ekki
upp með það lengur að fela eða
réttlæta það launamisrétti sem kon-
ur eru beittar.
Ný sýn - nýjar aðferðir
Margvísleg hugtök sem hafa
skapað nýjar víddir í íslenskum
stjómmálum eru orðin þekkt og
sjálfsögð eins og kvennamenning,
reynsluheimur kvenna, þriðja vídd-
in, hagfræði hinnar hagsýnu hús-
móður, kvennapólitík o.fl. Hug-
myndir um byggðakvóta, fullnýt-
ingu sjávarafurða, atvinnusköpun
sem byggir á hinu smáa em einnig
komnar frá kvennalistakonum þótt
margir vildu nú Lilju kveðið hafa.
Þetta eru einungis örfá dæmi um
þá nýsköpun sem íslenskar konur
hafa fært inn í pólitíkina - lausar
úr viðjum miðstýrðra flokkakerfa
sem þær hafa hvorki búið til né átt
þátt i að móta.
Það er mikilvægt að Kvennalist-
inn fái brautargengi í komandi kosn-
ingum til að takast á við þau óþrjót-
andi verkefni sem blasa við íslensku
þjóðfélagi. Karlaveldið hefur gengið
sér til húðar. Það eru konur sem
hafa nú eitthvað til málanna að
leggja, nýja sýn - nýjar aðferðir.
Sá jákvæði sköpunarkraftur sem
býr með konum og aldrei hefur áður
verið nýttur í þágu stjómmála né
samfélags býr í því kvenfrelsi sem
Kvennalistinn leggur til grundvallar
stefnumálum sínum.
Höfundur skipar 4. sæti
framboðslista Kvennalistans í
Reykjavík.
Hverju hefur
Kvennalistinn breytt?
María Jóhanna
Lárusdóttir
Sljómlagaþing Jóhönnu
ÞAÐ fulltrúalýðræði sem þjóðin
hefír búið við er löngu gengið sér
til húðar. Ef grannt er skoðað með
ákvarðanatöku stjórnvalda í stærri
málum frá lýðveldisstofnun hefir
þjóðin verið utangátta og aldrei
spurð neins eða gefíð tækifæri til
að tjá sig, hvað hún vildi gera í
málunum.
Vegna ágalla stjórnarskrárinnar
hafa stjórnvöld og æðstu embættis-
menn getað farið sínu fram, m.a.
vegna þess að stjórnarskráin inni-
heldur þrennskonar löggjafarvald,
forseta Islands, Alþingis og alþing-
ismanna, sem jafnframt eru fram-
kvæmdarvald Alþingis.
Forseti íslands og önnur stjórn-
völd fara með framkvæmdarvaldið
og ráðherrar, sem sitja á löggjafar-
þinginu, eru einnig framkvæmdar-
vald Alþingis. Stjórnvöld, sam-
kvæmt þessum stjórnskipunarlög-
um, hafa því getað beitt einokunar-
valdi og farið öllu sínu fram gegn
meirihlutavilja þjóðarinnar.
Harkaleg staðreynd!
Það er rétt að alþingismenn eiga
að starfa innan ramma stjórnar-
skrárinnar. En það er ólýðræðislegt
að þeir sjálfír setji sjálfum sér þær
starfsreglur innan stjórnarskrár-
innar sem þeir eiga að starfa eftir,
eins og stjómarskrárnefnd Alþingis
er að gera á þessari stundu á Al-
þingi. Þjóðin á að fá að ráða laga-
gerð stjórnarskrár sinnar, en ekki
alþingismenn, enda kýs þjóðin al-
þingismenn til starfa á löggjafar-
þinginu. Fólk á að fá að ráða við
hvaða stjórnarfar og réttarkerfi
það vill búa.
Nú leika alþingismenn sama
loddaraleikinn og gert hefir verið
frá lýðveldisstofnun, hafa þjóðina
utangátta við endurskoðun og við
að semja nýja stjórnarskrá. Þeir
ætla sér að breyta að eigin geð-
þótta lagagreinunum, kosningalög-
um og kjördæmaskipan og síðan
réttlæta yfirgang sinn
með því að ijúfa þing
og boða til nýrra kosn-
inga.
Það er harkaleg
staðreynd sem blasir
við að vegna vanþekk-
ingar fólksins í landinu
á eigin réttarstöðu, er
þjóðin eins og dauð
þúst, sérstaklega
yngra fólkið og veitir
ekki viðnám gegn
ágengni löggjafans,
Alþingis, veit varla um
starfssvið stjórnlaga-
þings og að enginn
getur boðað til stjórn-
lagaþings nema Álþingi.
Skert lögskyn
alþingismanna!
Á seinni parti sl. árs, var um-
ræða um stjómarskrána í fundarsal
borgarráðs Reykjavíkur, þar sem
alþingismenn frá stjómmálaflokk-
um sátu fyrir svömm. Mér eru
minnisstæð orð hr. Friðriks Sop-
hussonar fjármálaráðherra er hann
sagði: Stjómlagaþing, hver getur
setið þar, hver getur verið hlutlaus
þar? Tilsvör ráðherrans virðast
mótast af sinnuleysi og þekkingar-
leysi í sambandi við lýðréttindi al-
mennings og hlutleysistal hans er
út í hött.
í umræðuþætti hr. Stefáns J.
Hafstein á Stöð 2 31. janúar sl.
sátu fyrir svömm þingflokksfor-
maður Sjálfstæðisflokksins hr. Geir
Haarde alþingismaður og hr. Ragn-
ar Aðalsteinsson, hrl. Geir Haarde,
alþingismaður, var mikið niðri fyrir
að réttlæta viðbótarlangloku sem
hann vildi skeyta við 72. gr. stjórn-
arskrárinnar. En stjórnarskráin á
að mínu mati að vera markviss og
fáorðuð svo almenningur skilji án
orðhengilsháttar sem dregur úr
kjaminnihaldi stjórnskipunarlag-
anna, aðgengileg fyrir lögfræðinga
að starfa eftir og dóm-
stóla að dæma eftir.
Ragnar hrl. stóð sig
vel í orðaskiptum við
Geir, en það er samt
sem áður ekki ávinn-
ingur fyrir málstaðinn
þegar Ragnar og
mannréttindahópar
em að leggja til mál-
anna og styðja þannig
við skert lögskyn
stjórnarskrámefndar
Alþingis. Þeim væri
nær að leggja til að
alþingismenn virði lýð-
réttindi almennings,
og að þeir samþykki
þingsályktunartillögu frú Jóhönnu
Sigurðardóttur alþingiskonu, að
boðað skuli til stjórnlagaþings til
að endurskoða og semja nýja
stjórnarskrá.
Stjórnlagaþing Jóhönnu!
Það er augljóst mál og Jóhanna
Sigurðardóttir alþk., er fyrst allra
alþingismanna sem setið hafa á
Alþingi frá lýðveldisstofnun að bera
fram tillögu þess efnis að boðað
skuli til stjórnlagaþings til að auka
lýðréttindi fólksins í landinu, sem
felur í sér að kjörgengir einstakl-
ingar í kjördæmum landsins (ekki
alþingismenn) geti boðið sig fram
til setu á stjómlagaþingi í þeim til-
gangi að endurskoða og semja nýja
stjórnarskrá.
Eftir kosningar til stjórnlaga-
þings taki sæti í einni málstofu á
Alþingi samtals 41 stjórnlagaþing-
maður, 21 frá Reykjavlk og
Reykjaneskjördæmi og 20 stjórn-
lagaþingmenn úr öðmm kjördæm-
um landsins. Tillögur stjórnlaga-
þings verði bornar undir þjóðarat-
kvæðagreiðslu, niðurstöður bind-
andi og lagðar til undirskriftar for-
seta íslands. Eftir þá undirskrift
skal þing rofíð samkvæmt nýju
stjórnarskrárlögunum og boðað til
Ásdís Erlingsdóttir
nýrra kosninga í haust. (Tilvitnun
stytt úr grein Jóhönnu - Stjórn-
lagaþing, birt í Mbl. 19.11. ’94.)
Afsiðun!
Afsiðunaröfl samfélagsins hafa
mjög sótt í sig veðrið og þeirra
skerta siðferðisvitund hefur bitnað
fyrst og fremst á ungviðinu. T.d.
þegar læknirinn sem var að aug-
Jóhanna Sigurðardóttir
er fyrst þingmannatil
að flytja tillögu um sér-
stakt stjómlagaþing,
----------jp------------------
segir Asdís Erlings-
dóttir, sem tryggi lýð-
réttindi fólksins
í landinu.
lýsa kynlífsbók sína ásamt konu
sinni í Keflavík í fyrra þar sem
hann hélt námskeið fyrir börn og
unglinga ásamt foreldram í sam-
bandi við útgáfu bókar sinnar.
Fréttakona Stöðvar 2 átti viðtal við
hann og spurði m.a. hvað honum
fyndist og hvort eitthvað hafi kom-
ið honum á óvart. Þá svarði læknir-
inn: Það var, hvað fólk væri feimið
við kynlíf. Ég hugsaði með mér:
Ef kynlíf er ekki feimnismál, af
hveiju höfðu þau hjónin ekki sýni-
kennslu á námskeiðinu?
Og nú eru hommar og lesbíur á
fullu að fá sína kynhegðun viður-
kennda og að hún skuli kennd
börnum og unglingum í skólum
landsins. Afsiðun ungviðisins ætti
að vera áhyggjuefni og það er
nauðsynlegt að mínu mati að taka
kynfræðsluefnið úr skólum lands-
ins, það hafa Bretar gert nýverið.
Líffræðileg kynfræðsla í skólum
stendur eftir í líkams- og heilsu-
fræðitímum, þ.e.a.s. starfsemi lík-
amans, heiti líkamshluta og starf-
semi þeirra. En það er æskilegt
að kynfræðsla ungviðisins í sam-
vinnu við foreldra beinist til heimil-
islækna, allir hafa sinn heimilis-
lækni.
Ég er á móti því að ofbjóða
meðfæddri feimni og nektarskyni
bama og unglinga, heldur að efla
reisn og virðingu þeirra hvert fyrir
öðm og alvöru lífsins.
Ábendingar um
endurskoðun!
Ábendingar um endurskoðun
stjórnarskrárinnar á stjórnlaga-
þingi sem vonandi verður að vem-
leika og tel ég upp 3 atriði I sam-
bandi við íjölskyldumál.
• Að 63. gr. stjórnarskrárinnar
hljóði þannig: Barnaklám skal
bannað í hvaða mynd sem er. Nekt
og kynlíf eru einkamál einstaklinga
og á ekki að bera á torg.
• 62. gr. stjórnarskrárinnar hljóði
þannig: Að ríkið styðji og vemdi
kristilegt trúar- og siðgæðisuppeldi
barna og unglinga í samvinnu við
foreldra í skólum og uppeldisstofn-
unum að 16 ára aldri, að ríkið styðji
við kristilega þjónustu sjúkrahús-
presta, fangelsispresta, fólk á elli-
stofnunum og stofnunum fatlaðra.
Frá 16 ára aldri kosti sérhver eigin
trúariðkanir. Að fyrripartur 63.
greinar stjórnarskrárinnar falli inn'
í 62. gr. stjórnarskrár, sem hljóðar
þannig: Landsmenn eiga rétt á að
stofna félög til að þjóna Guði með
þeim hætti sem á við sannfæringu
hvers og eins.
• í sambandi við fjölskyldumál
þarf ein lagagrein stjórnarskrár-
innar að hljóða þannig: Óheimilt
er að taka börn af mæðmm sínum
eða foreldram. Feður eða fósturfeð-
ur sem em uppvísir að sifjaspelli
verði réttlausir gagnvart fjölskyldu
sinni. Það er mín skoðun að ef
vandræðaástand og tilfínningalegt •
uppnám ríkir á heimilum á að bjóða
þessu fólki hjálp, m.a. húshjálp og
fjárhagsaðstoð vegna barnanna, en
ekki leysa upp heimilin, þ.e.a.s.
friðhelgi einkalífsins samanber 66.
gr. stjórnarskrárinnar.
Höfundur er húsmóðir í Garðabæ.