Morgunblaðið - 28.03.1995, Blaðsíða 8

8 C ÞRIÐJUDAGUR 28. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGAR 8. APRÍL
Halldór Blöndal
o g matarkarfan
í GREIN í Morgunblaðinu 21.
mars gerir Guðmundur Árni Stef-
ánsson, 2. maður á lista Alþýðu-
flokksins á Reykjanesi, byggingu
nýs barnaspítala að umtalsefni.
Þar beinir hann spjótum sínum að
borgarstjóranum í Reykjavík, en í
lok greinarinnar víkur hann að
undirritaðri og rangtúlkar orð sem
ég lét falla í sjónvarpsþætti á dög-
unum.
Barnaspítali óskaverkefni
Það er rangt að ég hafi ekki
talið þörf á bamaspítala eins og
frambjóðandinn heldur fram í
greininni. Ég benti aftur á móti á
að ekki væru biðlistar eftir pláss-
um á bamaspítala, en langir bið-
listar eftir t.d. hjúkmnarrýmum
fyrir aldraða og nefndi í því sam-
bandi forgangsröð.
Þeir sem fylgst hafa með málum
langtímaveikra bama vita að að-
búnaður þeirra er alls ekki viðun-
andi. Það á því miður einnig við
um fleiri hópa sem þarfnast heil-
brigðisþjónustu. Til dæmis em 200
aldraðir á biðlista í mjög brýnni
þörf fyrir hjúkmnarrými í Reykja-
vík. Þetta fólk býr við óviðunandi
aðstæður og fjölskyldur þeirra
einnig, þó svo að hið opinbera
veiti þeim heimahjúkran og heimil-
isþjónustu.
Ef við hefðum nægt fé til heil-
brigðisþjónustunnar væri bygging
barnaspítala óskaverkefni mitt
eins og annarra. En á meðan ekki
er veitt það fé til heilbrigðisþjón-
ustunnar sem þarf til að reka hana
nema með lágmarks gæðum, verð-
um við að spyija hvar skórinn
kreppir mest.
Forgangsröð
stjórnmálamanna
Nú er unnið að því að flytja
barnadeild Landakotsspítala á
Borgarspítalann. Það hefur verið
forgangsmál að koma upp barna-
deild á þessu stærsta sjúkrahúsi
borgarinnar.
A spítalann kemur fjöldi bama
árlega, m.a. eftir slys. Samt sem
áður em þar engin sérstök úrræði
eða aðbúnaður fyrir böm, ekki
einu sinni rúm í barna-
stærð. Svo menn geri
sér grein fyrir tjöldan-
um má geta þess að
árið 1993 komu
16.300 börn og ungl-
ingar undir 19 ára
aldri á slysadeild
Borgarspítalans.
Á meðan ekki er
veitt það fé til þjón-
ustunnar sem nauð-
synlegt er, verður að
forgangsraða. For-
gangsröðun hefur ver-
ið viðkvæmt mál hjá
stjómmálamönnum.
Þó era þeir sífellt að
forgangsraða með
ákvörðunum um fjárveitingar hér
og sparnað þar. Guðmundur gerði
það sjálfur í heilbrigðisráðuneyt-
inu og eftirmaður hans þar einnig.
Sá síðarnefndi ákvað t.d. að
V elferð og velmegun
byggja á því að trúnað-
ur ríki milli stjómmála-
manna og almennings,
segir Asta R. Jóhann-
esdóttir, um leið og
hún bendir á mikilvægi
stöðugleika í vel-
ferðarþjónustunni.
láta 25 milljónir renna til glasa-
fijóvgunardeildar, sem er góðra
gjalda vert. En hvað er það annað
en forgangsröðun á sama ári og
sjúkrahúsunum í Reykjavík er gert
að spara 410 milljónir eftir að
rekstrarkostnaður hefur dregist
saman um 200-300 milljónir á ári
frá 1991?
Stöðugleiki nauðsyn
í heilbrigðis- og velferðarþjón-
ustunni verður að ríkja stöðug-
leiki. Skyndiákvarð-
anir eins og viðhafðar
hafa verið á kjörtíma-
bilinu rýra traust al-
mennings á stjórn-
málamönnum.
Að breyta reglum
mörgum sinnum á ári
í heilbrigðisþjón-
ustunni, eins og heil-
brigðisráðherrar Al-
þýðuflokksins gerðu
á kjörtímabilinu,
veldur trúnaðarbresti
milli yfirvalda og al-
mennings. Þar eru
eftirminnilegastar 5
breytingar á lyfja-
reglum og 3 á tann-
læknareglum á sama árinu,
handahófskenndur niðurskurður
og sparnaður á sjúkrahúsum, sem
birtist sem aukin útgjöld annars
staðar, s.s. í heimahjúkrun,
heimaþjónustu og sérfræðilækn-
iskostnaði. Aðgerðir sem þessar
vekja kvíða og óróleika í samfé-
laginu.
Góð velferðarþjónusta er háð
stöðugleika og almennri velmeg-
un og velmegun getur ekki varað
án velferðar. Velferð og velmegun
byggja á því að trúnaður ríki
milli stjórnmálamanna og al-
mennings.
Áhersla á forvarnir
Nauðsynlegt er að huga betur
að forvörnum en gert hefur verið.
Nágrannaþjóðir okkar hafa varið
mun meira fé til forvarna og hef-
ur það skilað sér í auknu heilb-
igði almennings og lægri útgjöld-
um í heilbrigðisþjónustunni. For-
varnir eru mál sem ber að leggja
áherslu á en ekki stunda ehda-
lausar plástrameðferðir eftir á.
Með auknum forvörnum mun
takast að fækka slysum, auka
heilbrigði og stuðla að innihalds-
ríkara samfélagi. Þannig væri
velferð barna á Islandi best borg-
ið.
Höfundur er deildarsljóri í
Tryggingastofnun ogskipar
annað sæti framboðslista
Þjóðvaka í Reykjavík.
í VIÐTALI við Morg-
unblaðið 19. mars sl. seg-
ir Halldór Blöndal að
hann átti sig ekki á því
hvað fyrir Jóni Baldvini
Hannibalssyni vaki þegar
sá síðamefndi hafi bent
á að ein ákveðin matar-
karfa verði þrefalt dýrari
skv. tillögum landbúnað-
arráðherra en núverandi
verð.
Þar sem matarkörfu-
umræðan er áberandi í
kosningabaráttunni er
nauðsynlegt að skýra
þetta mál betur. í tengsl-
um við vinnu sem unnin
hefur verið á vegum
ríkisstjórnarinnar um framkvæmd
landbúnaðarskuldbindinga okkar
samkvæmt ákvæðum Alþjóðavið-
skiptastofnunarinnar (WTÖ) létu
utanríkis-, iðnaðar- og viðskipta-
ráðuneytin framkvæma athugun á
því hvert yrði verð 10 tegunda land-
búnaðarvara ef mismunandi tollum
yrði beitt við innflutning.
Tollfrjáls innflutningur,
segir Þröstur Ólafs-
son, var 55% ódýrari en
Hagkaupskarfan.
í fyrrnefndri nefnd hefur verið
unnið út frá mismunandi möguleik-
um við beitingu tolla.
Dæmi um tollfrjálsan inn-
flutning og lágmarksmarkaðs-
aðgang skv. GATT
í fyrsta lagi vom fengin erlend
viðmiðunarverð m.a. frá landbúnað-
arráðuneytinu (1.032 kr.) og fundið
út verð á matarkörfunni m.v. toll-
frjálsan innflutning. Verð til íslenkra
neytenda yrði þá 2.022 kr.
I öðm lagi voru samningsbundin
GATT-ákvæði um lágmarks- og ríkj-
andi markaðsaðgang beitt og niður-
staðan að verð til neytenda væri þá
kr. 5.050.
3 tillögur um tolla við
framkvæmd GATT
Síðan voru teknar þrjár mismun-
andi. leiðir við ákvörðun tolla sem
allar höfðu verið
ræddar í nefndinni og
þær reiknaðar út. Sú
fyrsta var svokölluð
verðjöfnunartillaga
sem gengur út frá því
að jafna verð á ákveð-
inn hátt, milli erlendr-
ar vöm og innlendrar.
Þessi karfa kostar
5.729 kr. Önnur að-
ferð var að bæta 20%
álagi við verðjöfn-
unarkörfuna og
fékkst þá 6.826 kr.
Að lokum var reiknað
út hvert verðið til
neytenda verður ef
hámarksheimildir
skv. GATT samningum eru notaðar,
en þá kostar karfan 12.801 kr. Það
er nærri því þreföldun á Hagkaups-
verðinu. Þá var tekið smásöluverð í
Hagkaup og var það 4.460 kr. Toll-
fijáls innflutningur var þannig 55%
ódýrari en Hagkaupskarfan meðan
allar aðrar körfur voru dýrari en
Hagkaupskarfan. Það hefur oft
komið fram í málflutningi fulltrúa
landbúnaðarráðuneytins að rétt sé
að nýta sér að fullu hámarkstolla
skv. útreikningum landbúnaðarráðu-
neytisins sem gerir innflutning um
þrefalt dýrari en Hagkaupskörfuna.
Það var þetta sem Jón Baldvin var
að segja.
24-26% lægra smásöluverð í
Bonn og Kaupmannahöfn
Nú er það ljóst að það er mörgum
erfiðleikum háð að finna rétt viðmið-
unarverð eða heimsmarkaðsverð.
Þær tölur sem miðað er við í skýrsl-
unni eru fengnar úr reglugerð land-
búnaðarráðuneytisins nr. 574/94,
úr tilkynningu iðnaðarráðuneytisins
til ESB og EFTA og frá Framleiðslu-
ráði landbúnaðarins. Þessar tölur
ættu því að vera tiltölulega áreiðan-
legar. Til fróðleiks hefur síðan verið
bætt við smásöluverði á s'ömu mat-
arkörfu í tilteknum búðum í Kaup-
mannahöfn og Bonn, en það var
ekki hluti af skýrslu hagfræðideild-
ar. í þeim samanburði er matarkarf-
an, samsett af 10 landbúnaðarafurð-
um 24-26% ódýrari en Hagkaups-
karfan.
Höfundur er aðstoðarmaður
utanríkisráðherra.
Forgangur í heilbrigð-
isþjónustu — verkin tala
Ásta R.
Jóhannesdóttir
Þröstur Ólafsson
HIÐ ÓÞEKKTA
hefur verið mann-
skepnunni efniviður
ótta og kvíða í rás ald-
anna jafnvel saklaust
myrkrið hefur t.d. ver-
ið látið fela ijöldann
allan af grýlum og
draugum og fáviskan
hefur nært hjátrú
manna og hindurvitni.
Með aukinni þekkingu
hefur mannskepnan
smátt og smátt losað
sig úr prísund fáfræð-
innar og stórlega
betmmbætt lífsskil-
yrði sín. Þessi þróun
stendur enn yfir. En
ennþá rekumst við þó á einstaka
dæmi, þar sem hið óþekkta eða
þekkingarleysið er beinlínis notað
í markvissum tilgangi, eins og t.d.
þegar andstæðingar ESB-aðildar
matreiða hræðsluáróður ofan í
þjóðina í pólitískum tilgangi. Þess-
ir menn ganga svo langt, að þeir
hika ekki við að hræða landsmenn
með því að skálda væntanlegar
niðurstöður viðræðna við ESB, þar
sem glatað forræði yfir auðlindum
hafsins er notað sem stuðlar og
höfuðstafir. Skoðum málið betur.
Um
andstæðingana
Nú hefur Alþýðu-
flokkurinn, gerandi
umbótanna í íslenskri
pólitík, samþykkt, að
undirbúa umsókn um
aðild að ESB. Þessi
tímamótaákvörðun
virðist annars vegar
hafa fengið ágætis
hljómgrunn meðal al-
mennings, en hins
vegar komið róti á
forystulið annarra
flokka. Viðbrögð
sumra birtust strax í
áðumefndum
hræðsluáróðri, en aðrir fylltust
heilagri vandlætingu. Ef við setj-
um mælistiku trúverðugleikans á
viðbrögð þessara manna, þá sýnist
mér tvennt koma aðallega í ljós.
Annars vegar sjáum við „eðlileg“
viðbrögð einangranarsinna þjóð-
rembu og tímaskakkrar fortíðar-
hyggju, en hins vegar sjáum við
andstæðinga, sem skortir alveg
trúverðugleikann í viðbrögðum
sínum. Þessir menn ættu alla jafn-
an að styðja áform eins og aðildar-
umsókn, en virðast ekki mega það
af óljósum ástæðum. Þeir vilja
fresta málinu. Ekki á dagskrá.
Mér hefur einna helst dottið í hug,
að hér væra á ferðinni vörslumenn
einhverra dulinna sérhagsmuna,
sem væri ógnað með ESB-aðild.
Gæti það t.d. verið svo, að auð-
menn fákeppninnar, sægreifar og
stórkaupmenn sjái einhveija ógn
Alþýðuflokkurínn er,
að mati Gunnars
Inga Gunnarssonar,
gerandi umbóta í
íslensku samfélagi.
í heildarhagsmunum ESB-aðildar?
Hver veit?
Ákvörðun Alþýðuflokksins
Alþýðuflokkurinn hefur ákveðið
að hefja skuli undirbúning um
umsókn hið fyrsta. Slíkt skref er
aðeins fyrsti áfangi í löngu ferli,
sem lýsa má með eftirfarandi
hætti.
* Undirbúningur - umsókn - við-
ræður.
* Slit viðræðna eða samningur.
* Itarleg kynning á samningi.
* Þjóðaratkvæðagreiðsla.
Með umsókninni vill Alþýðu-
flokkurinn fá spilin á borðið. Þann-
ig og aðeins þannig, getum við
metið hina eiginlegu kosti og galla
aðildar að ESB. Og fyrirfram
ákveðin forsenda samnings er auð-
vitað margumrædda krafan um
full og óskert ráð yfir fiskveiðilög-
sögunni.
Innfluttur agi
Með góðum aðildarsamningi er
ætlunin að koma íslandi í raun-
verulegan A-flokk. Stutt reynsla
af EES-samningnum hefur kennt
okkur, að við eigum að halda
áfram að auka og styrkja tengsl
okkar við Evrópu. Við höfum ekki
bara hagnast viðskiptalega á EES-
samningnum og öðram samskipt-
um við meginlandið. Við höfum
auk þess orðið vitni að ánægjuleg-
um og tímabæram innflutningi á
aga í íslenskt þjóðfélag. T.d. höf-
um við þegar fengið ákúrur þaðan
fyrir mannréttindabrot í íslenskri
löggjöf. Við höfum einnig fengið
athugasemdir vegna fjárausturs í
hið opinbera bankakerfi. Og það
er verið að kenna okkur að fara
eftir gerðum samningum, sbr.
ÁTVR-málið og bjórinnflutningur-
inn.
Önnur framtíðarsýn
í ESB-aðiId sé ég einnig fram-
haldsþátt í aðstoðinni við að slíta
barnsskóm hins íslenska þjóðfé-
lags að því er varðar verðmæta-
sköpun og markaðsmál okkar
helstu atvinnugreina, auk þeirra
umræddu almennu kjarabóta, sem
felast í verulegri lækkun á verð-
lagi einhverrar dýrastu matark-
örfu þessa heims a.m.k. Og ekki
er fjarri lagi að ætla að ESB-aðild
veiti okkur bolmagn til að frelsa
fjölda íslenskra bænda úr gapa-
stokkum þess landbúnaðarkefis,
sem hannað var af meintum vinum
þeirra á Alþingi og milliliðabarón-
um Sambandsins sáluga. En fyrst
og fremst tel ég þó ESB-aðild
vera kappsmál ungs fólks á ís-
landi. ESB gefur mér þá framtíð-
arsýn, þar sem ég sé ekki aðeins
áðurnefnda agavæðingu þjóðfé-
lagsins og viðráðanlegri matark-
örfur barnaijölskyldna, heldur
einnig, og ekki síður, fleiri og fjöl-
breyttari íslensk atvinnutækifæri
fyrir hæfíleikaríkt og vel menntað
ungt fólk. Látum því ekki áður-
nefnda úrtölumenn beita okkur
klofbragði hræðslu og ótta. Hið
óþekkta í ESB-málinu verður leyst
með aðildaramsókn. Við kjósum
Alþýðuflokkinn í það hlutverk.
Höfundur er læknir og
varafotmaður Alþýðuflokksfélags
Reykjavíkur.
Skoðum ESB
GunnarIngi
Gunnarsson