Morgunblaðið - 08.04.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 8. APRÍL1995 B 5
KOSNINGAR 8. APRÍL
Flakkarinn og misvægið
UPPBÓTARÞING-
SÆTUM var fyrst út-
hlutað í haustkostningum
1942. Þau voru 11 og
voru öll „flakkarar", þ.e.
þau gátu öll lent í hvaða
kjördæmi sem er. í reynd
voru þó nokkur þeirra
bundin við stærstu kjör-
dæmin, því að sex sætum
af 11 var úthlutað eftir
atkvæðafjölda en ekki
hlutfalli. Uppbótarsætin
héldu öll áfram að vera
flakkarar þar til í kosn-
ingunum 1987, að þau
voru öll fest í kjördæmi
nema eitt, sem áfram var
flakkari. Þá brá svo við,
að þessi staki flakkari fékk eins kon-
ar óorð á sig. Kosningamar 1995
verða fyrstu kosningamar frá vor-
kosningum 1942 án flakkara.
Mikið hefur verið rætt og ritað
um misvægi atkvæða. Með breyt-
ingunum 1987 náðist þó sá áfangi,
að jafnvægi náðist milli flokka, þótt
það hangi á bláþræði. Það er mis-
vægi milli kjördæma, sem um er
talað. Ég hygg, að nokkurt misvægi
af því tagi samræmist skoðunum
mikils hluta kjósenda. Það gætir
hins vegar misvægis af öðm tagi í
núverandi kerfi, það er misvægis
milli landshluta innan flokka, sem
ekki er jafnt og hið almenna mis-
vægi milli landshluta. Önnur hlið
þess er misvægi milli flokka innan
kjördæma. Þannig eiga dreifbýlis-
flokkar eins og Framsóknarflokkur-
inn (B) og jafnvel Alþýðubandalagið
(G) erfítt með að fá fulltrúa í sam-
ræmi við fylgi í stærstu kjördæm-
unum, en smáflokkar og þéttbýlis-
flokkar eins og Kvennalistinn (V)
og jafnvel Alþýðuflokkurinn (A)
eiga erfítt með að fá fulltrúa í dreif-
býlinu í samræmi við fylgi.
Gildi flakkarans góða var einmitt
að draga úr misvægi atkvæða innan
flokka. í síðustu kosningum fékk
V-listinn 3 þingmenn
í Reykjavík á 7.444
atkvæði, 1 á Reykja-
nesi á 2.698 atkvæði,
og 1 í dreifbýlinu
(Vestijörðum), flakk-
arann, á samtals
2.926 atkvæði. Með
þessu móti fékkst
ágætt jafnvægi milli
atkvæða innan V-list-
ans. Kjósendur hans
í sex dreifbýliskjör-
dæmum voru í inn-
byrðis samkeppni um,
hvert hljóta myndi
flakkarann. (Rétt er
þó að taka fram, að
stóru kjördæmin gátu
við vissar aðstæður tekið þátt í þess-
ari samkeppni). í kosningunum í ár
munu kjósendur V-listans út um
land hins vegar vart eiga annars
kost en að stuðla að kosningu þing-
Núfflldandi kosninga-
reglur, segir Hólmgeir
Björnsson, munu ekki
haldast lengi óbreyttar.
manna í tveimur stærstu kjördæ-
munum. Það er fróðlegt að skoða,
hvað orðið hefði 1991, ef flakkarinn
hefði verið festur í öðru stóra kjör-
dæminu. V-listinn hefði fengið einn
þingmann til viðbótar í því lq'ör-
dæmi. Ef það hefði verið í Reykja-
vík, hefði V-listinn fengið fjóra þing-
menn á 12,0% atkvæða, en G-listinn
aðeins tvo á 13,3% atkvæða og B-
listinn einn á 10,1% atkvæða.
Þokkalegt misvægi atkvæða það.
Ljóst er, að núgildandi kosninga-
reglur munu ekki haldast lengi
óbreyttar. Hugmyndir eru um fækk-
un þingmanna, a.m.k. í sumum kjör-
dæmanna. Til þess að draga úr
misvægi atkvæða innan flokka
þyrfti jafnframt að hafa nokkra
flakkara. Einnig þyrfti að taka upp
ákvæði þess efnis að tryggja fiokk-
um, sem njóta víðtæks fylgis, t.d.
6-7% á öllu landinu, þingsetu, þótt
þeir hljóti hvergi kjördæmakjörinn
mann. Nú er þetta háð geysilegum
tilviljunum. Það ræðst ekki síður af
því hvernig fýlgi annarra flokka
dreifíst og hve flokkar eru margir
en af fýlgi flokksins sjálfs, hvort
hann nær þingfylgi.
Grunnhugmyndin að núgildandi
kerfi um úthlutun þingsæta með
aðferð stærstu leifa er ágæt, en því
er spillt með flóknum endurreikningi
kjördæmistalna og takmörkunum.
Sumar þeirra eru beinlínis fráleitar.
Fáránleiki þeirra getur jafnvel orðið
enn ljósari, þegar flakkarinn er úr
sögunni og flokkum hefur fjölgað.
Verst er ákvæðið um, að í 2. áfanga
úthlutunar skuli aðeins úthlutað til
lista, sem fengu minnst 7% kjörfylg-
is. Þetta ákvæði varð til þess, að í
kosningunum 1987 fékk D-listinn á
Austurlandi tvo af fímm þingmönn-
um á aðeins 16,1% kjörfylgi. I kom-
andi kosningum getur svipuð staða
komið upp í fleiri kjördæmum, t.d.
á Vestfjörðum eða Suðurlandi.
Vart mun verða fundið það kerfi,
að ekki verði stundum komist í
þröng við úthlutun síðustu uppbót-
arsætanna. Viðleitnin til að komast
hjá því varð til þess, að kerfíð varð
óhæfilega flókið, og árangurinn er
ekki betri en svo, að úthlutun í ein-
um áfanga án þröskulda hefði vart
gefíð lakari raun. Reynslan af þessu
gallaða kerfí ætti ekki endilega að
verða til þess, að aðferð stærstu
leifa verði hafnað. Ég á í fórum
mínum drög að breyttum reglum
um úthlutun, sem byggjast á sömu
grunnhugmyndum, en næðu betur
þeim markmiðum, sem núverandi
þröskuldakerfi virðist ætlað að ná.
Höfundur er tölfræðingvr, starfar
á Rannsóknastofnun
landbúnaðarins.
Hólmgeir
Björnsson
Katrín Fjeldsted
er þingmaðurinn
sem foreldrasam-
tökin óska eftir
í FEBRÚAR sl. barst
með Morgunblaðinu
fjögra síðna blaðauki
frá Landssamtökunum
Heimili og skóli. Þar
auglýsa samtökin eftir
stjórnmálamönnum sem
væru reiðubúnir að
vinna að hagsmunum
grunnskólabarna á
næsta kjörtímabili. í
ágætu viðtali við form-
ann samtakanna undir
heitinu „Börnin vantar
þingmann" er útskýrt
hvað samtökin eigi við
með þessari auglýsingu.
Við lesturinn kom nafn Katrínar
Fjeldsted upp í huga minn en hún
skipar nú 9. sæti á lista Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík fyrir komandi
alþingiskosningar.
Sem skólamaður skora
ég á Reykvíkinga, segir
Helgi Árnason, að tefla
ekki velferðarmálum
bama í tvisýnu og kjósa
Katrínu Fjeldsted.
Ég hef kynnst viðhorfum Katrínar
til skóla- og uppeldismála í þessari
kosningabaráttu. Ég er þess viss að
hún uppfyllir þau þijú skilyrði forel-
drasamtakanna sem sett voru fram
í auglýsingunni, að hlusta á sjónar-
mið foreldra, vinna með fólki úr öll-
um flokkum og hún þekkir af raun
aðstæður grunnskóla-
nemenda sem foreldri.
Katrín hefur i skrif-
um sínum nú fyrir
kosningarnar lýst
áhuga sínum á bættum
aðstæðum bama til <
menntunar og uppeld-
is.
Nýju grunnskólalög-
in eru íslensku þjóðinni
mikilvæg framfara-
spor. Þar kemur fram
ný hugsun fyrir ís-
lenskt skólakerfi.
Gerðar eru auknar
kröfur um gæði í skóla-
starfí. Sérstök áhersla er lögð á að
stórauka hlut foreldra í mótun skóla-
starfsins. Katrín Fjeldsted er fulltrúi
þeirra foreldra sem ég vildi sjá
standa að þessum málum og fylgja
eftir á Alþingi þýðingarmiklu grunn-
skólafrumvarpi.
Ef marka má síðustu skoðana-
kannanir á fylgi stjómmálaflokka
er augljóst að Katrín Fjeldsted er í
baráttusæti á lista Sjálfstæðis-
flokksins í þessum alþingiskosning-
um. Sem skólamaður og uppalandi
bama á grann- og leikskólaaldri
skora ég á Reykvíkinga að tefla á
engan hátt velferðarmálum barna
okkar í tvísýnu.
Reynsla Katrínar Fjeldsted sem
heimilislæknir, borgarfulltrúi og for-
eldri mun skila okkur uppalendum
verðugum fulltrúa inn á Alþingi. 4
Tryggjum kjör Katrínar, kjósum X-D.
Höfundur er skólastjóri og skipar
15. sæti á lista Sjálfstæðisfiokksins
í Reykjavík.
Helgi Árnason
Ko sning-abrellur
Alþýðuflokksins
FYRIR fáeinum
vikum var Alþýðu-
flokkurinn í afskap-
lega erfiðri stöðu.
Fyrirgreiðsla flokks-
broddanna gagnvart
hinum ýmsu gæðing-
um var á hvers manns
vörum, fylgið nær al-
veg horfið og helm-
ingur þingliðs og ráð-
herra flokksins var
ýmist flúinn á vit
feitra embætta eða
kominn í sérframboð.
Formaðurinn, Jón
Baldvin Hannibals-
son, sá að við svo
búið mátti ekki standa
og hóf þess vegna mikla áróðurs-
herferð, sem einkum beindist að
tveimur málum; aðild íslands að
Evrópusambandinu og upptöku
veiðileyfagjalds í sjávarútvegi.
Er ESB kosningamál núna?
Hvorugt þessara mála er nýtt af
nálinni. Það sem vekur hins vegar
athygli er að Alþýðuflokkurinn skuli
setja þau á oddinn í kosningunum
þótt enginn annar telji að þau séu
sérstaklega á dagskrá um þessar
mundir. Að manni læðist sá grun-
ur, að krataforingjamir vilji fyrir
alla muni að kosningarnar snúist
um eitthvað annað en samfellda
stjórnarþátttöku þeirra í 8 ár og
telji að þessi mál dugi til að beina
athyglinni frá þeim ferli.
Ekki er liðinn langur tími frá því
að Jón Baldvin hafði uppi stór orð
um það, að samningurinn um evr-
ópska efnahagssvæðið væri farmiði
íslands inn í 21. öldina. Hann lét í
4-
veðri vaka, að framtíð-
arhagsmunir íslands á
mörkuðum í Evrópu
væru að fullu tryggðir
með þessum samningi,
en nú hefur hann hins
vegar snúið við blaðinu.
Nú dugir ekkert minna
en full aðild að ESB til
að koma í veg fyrir að
íslendingar dragist
langt aftur úr ná-
grannaþjóðunum.
Spyija má: Var ráðherr-
ann að segja fólki ósatt,
þegar hann hélt fram
ágæti EES á sínum tíma
eða er hann að beita
blekkingum í dag, þegar
hann heldur því fram að sá samn-
ingur sé ófullnægjandi?
Hvað sem því líður er rétt að
athuga, að ekkert bendir til að að-
ild íslands að ESB geti komið til á
næsta kjörtímabili, hvort sem ís-
lendingar hafa áhuga á því eða
Ekkert bendir til, segir
Sveinn Guðmundsson,
að aðild íslands að ESB
geti komið til á næsta
kjörtímabili.
ekki. Forysta ESB hefur sagt að
nýjum ríkjum verði ekki veitt aðild
fyrr en að lokinni ríkjaráðstefnu
sambandsins, sem hefst á næsta
ári. Búist er við að sú ráðstefna
standi yfír í nokkur ár og því mæla
öll rök gegn því að aðild íslands
komi til fyrr en um aldamótin.
Sveinn
Guðmundsson
Þarf útgerðin hærri skatta?
Hitt málið, sem Alþýðuflokkur-
inn leggur ofuráherslu á, nú vikum-
ar fyrir kosningar, er upptaka veiði-
leyfagjalds. Þetta mál er gersam-
lega úr samhengi við þann vera-
leika, sem sjávarútvegurinn býr við
um þessar mundir, enda hefur hann
þurft að takast á við afleiðingar
stórfelldra aflaskerðingar og fyrir-
tæki í greininni vítt og breitt um
landið beijast í bökkum. Lausn
krata á vandanum virðist vera sú
ein, að leggja nýjan skatt á þau.
Hætt er hins vegar við, að fá þeirra
megi við slíku.
Nýjasta uppákoman í sambandi
við stefnu Alþýðuflokksins í sjávar-
útvegsmálum sýnir vel fáránleikann
í málflutningi talsmanna hans.
Daginn fyrir þinglok vildu þeir fá
inn í stjórnarskrána sérstakt
ákvæði um að fiskimiðin væra
óframseljandleg sameign íslensku
þjóðarinnar. Þetta sögðu þeir að
væri nauðsynlegt til að tryggja að
íslendingar héldu eignarhaldi sínu
á auðlindinni þrátt fyrir inngöngu
í ESB. Nú gerðist það hins vegar
fyrir stuttu að hingað til lands kom
virtur þýskur fræðimaður á sviði
alþjóðaréttar. Eftir því sem ráða
má af fréttum var hann hingað
fenginn af ungum jafnaðarmönnum
til að boða ágæti ESB. í viðtölum
við fjölmiðla kom fram sú afdráttar-
lausa skoðun hans, að stjórnar-
skrárákvæði til að vernda einkarétt
íslendinga á fiskistofnunum útilok-
aði aðild að ESB; sambandið færi
einfaldlega ekki í viðræður við þjóð-
ir sem settu skilyrði af því tagi.
Niðurstaðan er því sú, að tvö helstu
stefnumál Alþýðuflokksins í kosn-
ingabaráttunni stangast á. Flokkur-
inn þarf að svara því, hvoru markm-
iðinu hann hyggst fóma, ef hann
kemst í ríkisstjórn að loknum kosn-
ingum. Ella er hann ekki trúverðug-
ur kostur fyrir kjósendur.
Höfundur er kosningastjóri
Heimdailar.
Arétting að
gefnu tilefni
AÐEINS verð ég
að gera litla áréttingu
til viðbótar vegna
greinaskrifa áður.
Milli okkar Margr-
étar Sölvadóttur hafa
farið skrif í aðsendum
greinum Morgun-
blaðsins, hennar sein-
asta tilskrif 28.03 sl.
en vegna veikinda
hefur dregist hjá mér
að svara en skal nú
gert þó í litlu verði.
Margrét skrifar þó
nokkuð langt mál og
ýtarlegt, dregur
reyndar ályktanir af
ýmsu sem ég tel mig nú alveg
saklausan af að hafa nefnt á nafn
og hún þvertekur fyrir að hafa
sagt svo ljótt orð spilling. Það
Einn flokkur hefur
burði til trausts, segir
Helgi Ormsson, á með
D-listann.
getur vel verið að ég verði að
bakka með að hafa lesið það orð
í hennar fyrstu grein, mér finnst
það ekki skipta máli, heldur það
sem ég sagði til marks um stjórn
sjálfstæðismanna hjá Reykjavík-
urborg. Það mál virðist Margrét
hins vegar alveg hafa sloppið við
að lesa um og ég veit um marga
óvini flokksins sem gjarnan vildu
hafa það eins, gleyma bara að
Reykjavík hefur verið
stjórnað af Sjálfstæð-
isflokknum mestalla
öldina.
Jú; þó ég hafí aldrei
fundið mig tilheyra
neinni sérstakri stétt,
kannast ég við að hafa
upplifað flest sem hún
tekur sem dæmi og
hvort sem ég hef stað-
ið í stórræðum eða
haldið kyrra fyrir hef
ég aldrei séð ástæðu
til að skipta um skoð-
un fyrir það eitt að
þennan dyntinn gangi
ekki allt eins í haginn
og seinast, ef svo væri gæti ég
allt eins í dag verið að leita mér
að flokki eins og hún.
En guð minn góður Margrét,
þetta flokkaval! En þó gæti ég
allt eins hugsað mér að styðja ein-
hvern þeirra, ef sá hinn sami væri
í sömu aðstöðu nota bene, aðstöðu
til að hafa möguleika á að geta
stjórnað landinu einn. Líst þér á
að Framsókn geti það? Alþýðu-
bandalag? Alþýðuflokkur eða
Þjóðvaki? nú eða kannski Samtök
um kvennalista?
Ég held það sé engum blöðum
um að fletta að enginn þessara
kosta gæti haft minnsta mögu-
leika og hvar stöndum við þá? Enn
með þá von, að ef allir hafa skyn-
semi til, þá er einn flokkur sem
gæti það og honum getum við
treyst og það er D-listinn.
Höfundur cr fulitrúi hjá
Rafmagnsveitu Reykjavikur.
Helgi Ormsson