Morgunblaðið - 27.05.1995, Blaðsíða 6

6 D LAUGARDAGUR 27. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LEIKARARNIR Hinrik, Vig-
dís og Valgeir, á myndina
vantar Kormák trommuleik-
ara og Einar bassaleikara.
Morthens
SÍÐASTA dagskrá Listaklúbbs
Leikhúskjallarans í vetur verður
mánudaginn 29. maí og er hún
helguð Hauki Morthens.
Sagt verður frá ferli Hauks og
mörg af vinsælustu lögum hans
sungin: Bjössi á mjólkurbflnum,
Simbi sjómaður, Til eru fræ og
fleiri. Flytjendur eru leikararnr
Hinrik Ólafsson, Valgeir Skagfjörð
og Vigdís Gunnarsdóttir og tón-
listarmennimir Kormákur Geir-
harðsson og Einar Sigurðsson.
Dagskrár Listaklúbbins heíjast
um kl. 20.30 og er aðgangseyrirr
kl. 500 en 300 kr. fyrir félaga
klúbbsins.
Litlar mynd-
ir í Eden
BJARNI Jóns-
son listmálari
hefur opnað
sýningu á litlum
myndum í Eden
í Hveragerði og
stendur hún
fram á annan í
hvítasunnu.
Á þessari sýn-
ingu eru margar
frumgerðir að stærri málverkum
sem eru þjóðlegs eðlis, nýjar vatns-
litamyndir sem unnar eru á mis-
munandi pappír og með fj'ölbreyttri
tækni.
Bjarni Jónsson
listmálari.
Morgunblaðið/Halldór
KÓR Öldutúnsskóla ásamt stjórnanda sínum Agli Friðleif ssyni. Kórinn efnir til afmælistónleika í Víðistaðakirkju klukkan 17 í dag.
Þetta hefur verið
indælt stríð
Kór Öldutúnsskóla efnir til afmælistónleika í Víði-
staðakirkju í dag en um þessar mundir eru liðnir
þrír áratugir frá stofnun hans.Orrí Páll Ormars-
son brá sér á kóræfingu og ræddi við stjórnand-
ann og kórfélaga.
ATÓNLEIKUNUM í dag koma
Fram hátt á annað hundrað
kórfélagar - bæði núverandi
og fyrrverandi - en auk Kórs Öldut-
únsskóla taka lagið Litli kór Öldut-
únsskóla, „Skot 92“, Mömmukórinn
og kvennakór undir stjóm Margrétar
Pálmadóttur. Þá syngur Hánna Björk
Guðjónsdóttir einsöng og Valgerður
Andrésdóttir leikur á píanó. Undir-
leikari með kómum er Ingunn Hildur
Hauksdóttir. Allar em þær fyrrver-
andi kórfélagar og starfandi tón-
listarmenn.
Kór Öldutúnsskóla er skipaður
stúlkum á aldrinum 11-16 ára. Á
efnisskrá hans er nú sem endranær
að fínna lög allt frá 17. öld til okkar
daga. Sérstök áhersla hefur jafnan
verið lögð á kynningu íslenskrar tón-
listar og snar þáttur í starfi kórsins
er flutningur kórverka íslenskra tón-
skálda en mörg þeirra hafa samið
verk fyrir kórinn. Nú er á efnis-
skránni Maríuljóð eftir Hildigunni
Rúnarsdóttur sem er tileinkað kóm-
um en það var frumflutt á Myrkum
músikdögum fyrir skemmstu.
Kór Öldutúnsskóla var stofnaður
22. nóvember 1965. Árið 1966 kom
hann fyrst fram í útvarpi og ári síð-
ar í sjónvarpi. Árið 1968 var kórinn
valinn til þátttöku á norræna bama-
kóramótinu sem fram fór í Finn-
landi. Kórinn hefur farið fimmtán
sinnum utan og sungið í fjölda landa
í fimm heimsálfum. Hann hefur að
auki sungið víða um ísland, komið
fram í ótal útvarps- og sjónvarpsþátt-
um og sungið inn á hljómplötur. Þá
berast kómum jafnan boð víða að
úr heiminum um þátttöku í kóramót-
um og tónlistarhátíðum.
Stofnandi og stjómandi Kórs Öld-
utúnsskóla allar götur frá upphafí
er Egill Friðleifsson. Hann segir að
markmiðið með starfínu sé að gefa
nemendum skólans kost á að þjálfa
raddir sínar og þroska tónlistarhæfi-
leika. „Líf mitt hefur að miklu leyti
snúist í kringum kórinn og það má
eiginlega segja að þetta hafí verið
indælt stríð,“ segir Egill. „Ég er afar
þakklátur öllum þeim söngfuglum
sem starfað hafa með kómum en við
höfum átt margar skemmtilegar
stundir saman. Þetta hefur í senn
veitt mér ánægju og valdið mér
áhyggjum."
Egill segir að kórinn hafí einatt
notið skilnings og stuðnings frá ríki,
bæ, fyrirtækjum og einstaklingum.
Kann hann öllum sem stutt hafa við
bakið á kómum bestu þakkir enda
er erfitt að byggja upp starfsemi af
þessu tagi án þess að hafa traustan
fjárhagslegan bakhjarl.
Egill segir að margt sé á döfínni
hjá kórnum á afmælisárinu. Tónleik-
arnir í dag séu einungis fyrsti liður-
inn í veislunni. I ágúst fer kórinn í
tónleikaferð til Þýskalands og með
haustinu er fyrirhuguð útgáfa veg-
legs afmælisrits þar sem saga kórs-
ins verður rakin í máli og myndum.
Þá mun Kór Öldutúnsskóla að líkind-
um senda frá sér geislaplötu með
nýju og eldra efni í haust.
Tónleikarnir í dag leggjast ákaf-
lega vel í Egil. Þykir honum framlag
Mömmukórsins ekki síst virðingar-
vert en hann samanstendur af fyrr-
verandi kórfélögum sem eru í dag
„virðulegar frúr og mæður.“ Hafa
þær æft reglulega í vetur undir stjóm
Brynhildar Auðbjargardóttur til að
geta komið fram á afmælistónleikun-
um. Mömmukórinn hefur einu sinni
sungið opinberlega áður en það var
á 25 ára afmæli Kórs Öldutúnsskóla.
Egill segir að engan bilbug sé á
sér að finna. Hyggst hann halda
ótrauður áfram með kórinn enda
sannfærður um að kórstarf - ekki
síst bamakórstarf - sé í mikilli upp-
sveiflu nú um stundir.
Guðrún Ámý Karlsdóttir og Sig-
rún Steingrímsdóttir em félagar í
Kór Öldutúnsskóla. Þær em á einu
máli um að það sé ákaflega gaman
að starfa með kómum enda söngelsk-
ar.
Guðrún sem er 13 ára gekk til liðs
við kórinn þegar hún byijaði í Öldut-
únsskóla í fyrra. Hún leggur stund
á píanónám og segir að margar stöll-
ur sínar í kómum séu í tónlistarnámi
samhliða kórstarfínu.
Stúlkurnar þurfa að þreyta inn-
tökupróf þegar þær eru á ellefta ári
sakir þess að kórinn annar ekki eftir-
spurn. Sigrún, sem er 15 ára, segir
að áhugi stúlknanna sé mestur á
aldrinum 11-14 ára. Þegar hún gekk
í kórinn fyrir fímm ámm gerði fjöld-
inn allur af jafnöldrum hennar slíkt
hið sama. Nú hafa allar nema tvær
helst úr lestinni. Sigrún gefur þá
skýringu að miklar annir fylgi ungl-
ingsámnum og stelpur í 9. og 10.
bekk hafí einfaldlega ekki nægan
tíma til að sinna kórsöng.
Egill bætir reyndar við að þetta
sé afar mismunandi milli ára. Stund-
um haldi eldri stúlkumar ótrauðar
áfram. „Þetta er eins og með þor-
skinn í hafinu; árgangarnir eru mis-
munandi sterkir."
Mikið stendur til hjá kómum á
þessu ári og leggjast verkefnin sem
framundan em vel í þær Guðrúnu
og Sigrúnu. Utanlandsferðin er þar
efst á blaði. „Við emm farnar að
telja dagana."
Dagskrá
um Hauk
Rætur
TÓNLIST
Sígildir diskar
MARTINU
Bohuslav Martinu: Gilgamesh, óratória.
Ivan Kusnjer (Bar.), Stefan Margita (T),
Ludek Vele (B), Eva Depoltova (S). Fíl-
harmóníuhljómsveit og Kór Slóvaka u. stj.
Zdeneks Koslers. Upptaka: DDD, Bratisláva
11/1989. Marco Polo 8.223316.
Lengd: 55:36. Verð: 1.490 kr.
„HVERSU hófsk eða hvat var áðr?“ spyr
Gangleri á gamalli skinnbók. Löngu áður
en “nostalgía“ varð tízkuorð, hafa menn
heillazt af heimsupphafínu. Varla gefst svo
aum siðmenning, að hún hafí ekki einhveijar
hugmyndir um sköpun heims, um líf og
dauða, og jafnvel tilgang hvors tveggja. Og
þó að epíska kvæðið um Gilgamesh sé
kannski ekki beinlínís “genesískur“ kveð-
skapur, þá er það alltjent elzta varðveitta
ljóð á jörðinni, talið mnnið frá Súmemm en
fullsamið á akkadísku máli Fombabýlóníu-
manna fyrir rúmum 4000 árum. Titilpersón-
an var reyndar konungur í Landinu milli fljót-
anna um 2700 f. Kr. Til samanburðar má
geta þess, að Hómerskviður voru ortar a.m.k.
1500 árum síðar.
Gilgamesh ijallar í stómm dráttum um
vináttu konungs og villimannsins Enkidus,
um lát Enkidus af völdum ástargyðjunnar
Ishtarar og um tilraun Gilgamesh til að
kveðja vin sinn aftur til lífsins úr ríki dauðra.
Förin til skuggaveraldar látinna minnir á
leiðangur Orfeifs yfír Styx að
sækja Evridísi og viðleitni ása
til að heimta Baldur aftur úr
klóm Heljar. En í víðara skiln-
ingi fjallar kvæðið líka um spjöll-
un nátturubamsins (Enkidus) við
dvölina í borginni, um hverful-
leika lífsins og um að gefast
örlögum á vald.
Þetta ævafoma viðfangsefni
hefur höfðað til þónokkurra tón-
skálda. Nærtækast er að minna
á hið tuttugu ára gamla sam-
nefnda verk eftir danann Per
Norgaard, sem hann (ef rétt er
munað) hlaut verðlaun Norður-
landaráðs fyrir, gott ef ekki ári
áður en Atli Heimir Sveinsson
hlaut sams konar hnoss fyrir
Flautukonsert sinn. Enda óra-
fjarlægð þessa undraheims í tíma
og rúmi kærkomið tækifæri til
að fela hug og hönd þeim “exót-
isma“ sem sérkennt hefur mikið
af tónsköpun 20. aldar, ekki sízt Norður-
landabúa, er stundum virðast þurfa að fara
hálfan hring um hnöttinn til að forða inn-
blæstri frá sálarfargi lítilla sanda.
Tékkneska tónskáldið Bohusiav Martinu
(1890-1959), sem flúði undan nazistum vest-
ur um haf 1940, var afkastamikið með af-
brigðum, en verkin þykja að sama skapi ójöfn
að gæðum, enda iðkaði hann lítt að endur-
skoða þau. Óratóríuna Gilgamesh fyrir ein-
söngvara, kór, þul og hljómsveit (1954-55)
samdi hann á efri árum í Nice á frönsku
Rívíerunni, og er það talið með merkustu
verkum hans. Það virðist ekki ýkja útbreitt
á geisladiskum - skv. minni heimild er ekki
um aðrar útgáfur að ræða í því formi en
þessa - en ekki kæmi á óvart, ef þeim færi
senn að fjölga (einkum ef tekst
að yfírfæra tékkneska líbrettóið
á frambærilegt alþjóðamál), því
tónverkið sýnist hafa alla burði
til að endast sem sígilt meistara-
verk. Miðað við stærð kvæðisins
er það ekki mjög langt, enda
samfellt og hnitmiðað. Oratór-
ían býr yfir einkennilegum
dramatískum ferskleika; brúar
bilið milli vesturlenzkra hefða
okkar tíma og austurlenzkra
stílþátta, án þess þó að verka
samsuðukennt og draga úr hinni
epísku dulúð sen\manni finnst
hæfa þessari Kalevala morgun-
landsins. Martinu virðist hafa
hér náð að höndla sjálfar rætur
siðmenningar í tónum svo eftir
situr á litlum 55 mínútum.
Af fyrrgreindum ástæðum
vantar viðmiðun við annan
flutning, en þessi talar sínu
máli sterkar en meðalorð fá lýst.
Hann er einfaldlega frábær. Sama gildir um
upptökuna. Fullkomið tímaferðalag fyrir
hægindastólkonunga.
BARTOK
Béla Bartók: 44 Dúó f. fiðlur, Sz98. András
Kiss & Ferenc Balogh, fiðlur. Upptaka: DDD,
5/1991. Hyperion CDA66453. Lengd: 50:45.
Verð: 1.490 kr.
RÆTUR sígildrar tónlistar á Vesturlönd-
um, segja sumir, er að finna í þjóðlögum.
Víst er um það, að vegir þjóðlagsins þræð-
ast víðar en margur hyggur - m.a.s. í greg-
orssöng, sem af óskiljanlegum ástæðum er
allt í einu farinn að ríða húsum á vinsælda-
listum. Fáir hafa þó náð að endurnýja tón-
sköpun vorra tíma út frá þjóðlögum í sama
mæli og Béla Bartók. Hann var þeirrar skoð-
unar, að tónsmíðar væri ekki hægt að kenna,
og sjálfur reit hann varla aukatekið orð um
aðferð sína við að tvinna þætti þjóðlagsins
saman við nýja tónhugsun, enda þótt hann
hefði mikinn áhuga á tónlistaruppeldi og
stundaði þjóðlagasöfnun af kappi á yngri
árum ásamt Kodály. Þessum manni hefði
Jón Leifs átt að kynnast!
Um tónlistaruppeldishugsjón Bartóks ber
píanólagasafnið mikla Mikrokosmos fagurt
vitni. Eins og í Mikrokosmos er lögunum í
Fiðludúóunum 44 frá 1931 raðað eftir erfíð-
leikagráðu, hinum einföldustu fremst, hinum
erfiðustu síðast, og bendir það til, að hug-
myndin að baki hafí öðrum þræði verið að
hæfa kennslu. Engu að síður fer ekki illa
að hlusta á safnið frá upphafi til enda. Hér
er e.t.v. á ferðinni eitthvert skýrasta dæmi
um það fijóvgunarferli sem þjóðlög Balkan-
landa tóku í meðförum Bartóks að nýju og
fersku tónamáli sem engu öðru var líkt.
Þegar á líður fer hann að teygja og tosa
hina seiðandi rödd alþýðunnar í ýmsar
óvæntar áttir, hrynrænt, hljómrænt og pólý-
fónískt, svo útkoman verður einkennilega
tímalaus og óstaðbundin. í hnotskurn verður
á vegi hlustandans lítill en leiftrandi fjársjóð-
ur úr örstuttum (meðallengd hvers lags ca.
1 mínúta) gullmolum.
Dúóin eru ekki meðal þekktari verka Bart-
óks, en slitþol þeirra er auðheyrt, ekki sízt
í feikjandi flutningi hinna tveggja fíðlara úr
Nýja Búdapest-kvartettnum, sem gæta þess
að halda hæfílegum andblæ af sveitarþorpinu
í tónmyndunni, sama hvað á gengur. Upptak-
an er nálæg en þó breið, og angar af frum-
leika og fjallasal.
Ríkarður Ö. Pálsson