Morgunblaðið - 13.07.1995, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 13. JÚLÍ 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Sjá varútvegsfyrirtæki
á hlutabréfamarkaði
AÍSLENSKA hlutabréfa-
markaðnum eru nú
skráð sjö félög með
hlutabréf Granda í Reykjavík, Út-
gerðarfélag Akureyringa á Akur-
eyri, Skagstrendingur á Skaga-
strönd, Síldarvinnslan í Neskaup-
stað, Haraldur Böðvarsson á
Akranesi, Þormóður rammi á
Siglufirði og Vinnslustöðin í Vest-
mannaeyjum. Athyglisvert er að
fyrirtæki af Vestfjörðum og Snæ-
fellsnesi eru ekki skráð á mark-
aðnum.
Helstu áherslur í rekstri stærstu
sjávarútvegsfyrirtækjanna í dag
eru þær að framlegð kvóta ræður
mestu um nýtingu hans, sóknar-
mynstri er breytt með auknum
úthafsveiðum en dæmi um það eru
veiðar íslenskra fiskiskipa á
Reykjaneshrygg, í Smugunni og
við Nýfundnaland. Fyrirtækjanet
innanlands, þar sem stærstu fyrir-
tækin kaupa hlutabréf í minni sér-
hæfðum fyrirtækjum, en dæmi um
það eru t.a.m. kaup Granda á
hlutabréfum í Árnesi og Þormóði
ramma. Einnig hafa sjávarútvegs-
fyrirtæki fjárfest í fyrirtækjum í
öðrum löndum, t.a.m. ÚA í Þýska-
landi og Grandi í Chile.
Breyttar áherslur eiga sér stað
í sölu ýmissa afurða og nú er lögð
aukin áhersla á framleiðslu í neyt-
endapakkningar en tollar á fersk-
um flökum hafa t.a.m. farið lækk-
* andi auk þess sem unnið er að
sérvinnslu ýmissa afurða fyrir
veitingahús og verslanir erlendis.
íslensku sjávarútvegsfyrirtækin
eru stöðugt að fjárfesta í nýrri
tækni s.s. frystiskipum, nýjum
vinnslulínum og tölvustýrðum vél-
um sem auka bæði gæði og af-
köst. Þeim fyrirtækjum sem hafa
lagað sig að núverandi kvótakerfi
hafa sum náð hámarkshagnaði
hverju sinni.
Einkenni góðra sjávarútvegs-
fyrirtækja eru þaú helst að þar
starfa hæfir stjómendur sem
reyna að hámarka hagnað hveiju
sinni og kunna að notfæra sér þau
J tækifæri sem gefast til slíks. Einn-
ig hefur mikilvægi áhættudreifðs
rekstrar aukist, þ.e.a.s. að fyrir-
tækin hafí blandaðan rekstur í
hefðbundnum físktegundum,
loðnu, rækju, síld ofl. og framleiði
afurðir fyrir þá markaði sem gefa
best hveiju sinni. Auk þess þarf
fjárhagsstaða fyrirtækjanna að
vera góð, þannig að veltufjárhlut-
fall fari ekki undir 1 og eiginfjár-
hlutfall fari ekki undir 25% svo
hægt sé 'að notfæra sér hin ýmsu
tækifæri sem gefast, einnig að
bregðast við áföllum.
Þingvísitala hlutabréfa hefur
hækkað mun meira en vísitala
sjávarútvegs sem bendir til þess
að almennt hafí verð hlutabréfa
hækkað mun meira en verð hluta-
bréfa í sjávarúvegi. Það bendir til
þess að hlutabréf í sjávarútvegi
séu tiltölulega ódýr í samanburði
við önnur hlutabréf. Á meðan
þingvísitala hlutabréfa hækkaði
um 34% á þessu tímabili þá hækk-
aði vísitala sjávarútvegs um 20%
frá ársbyijun 1994.
Aðferðir við mat á
hlutabréfum
Við mat á hlutabréfum í sjávar-
útvegsfyrirtækjum þarf að beita
nokkuð öðrum aðferðum en al-
mennt eru notaðar við mat á hluta-
bréfum annarra fyrirtækja. Er það
fyrst og fremst vegna þess að út-
hlutaður fískveiðikvóti þessara
fyrirtækja kemur ekki fram í efna-
hagsreikningi þeirra en þegar
Sjónarhorn
Við mat á hlutabréfum í sj ávarútvegsfyrír-
tækjum þarf að beita nokkuð öðrum aðferð-
um en almennt eru notaðar við mat á hluta-
bréfum annarra fyrirtækja. Albert Jónsson
rekur hér helstu kennitölur________________
sem hafa þarf í huga
hann er reiknaður
með þá hefur það
áhrif á aðrar eignir.
Vegna þessa er eðli-
legt að taka til skoð-
unar ýmsar aðrar
kennitölur en venja er
til þegar metin eru
hlutabréf fyrirtækja.
Hér á eftir er gerð
grein fyrir helstu
kennitölum íslenskra
sj ávarútvegsfyrir-
tækja á hlutabréfa-
markaði, en þær gefa
veiðiheimilda og
markaðsverð skipa,
fasteigna og annarra
eigna í samanburði við
bókfært verð þeirra,
en verulegur mismun-
ur er oft á bókfærðum
eignum og markaðs-
verði eigna sjávarút-
vegsfyrirtækja.
Forsendur sem
notaðar eru við
endurmat eigna
Kennitölurnar sem
notaðar eru miðast
við eftirfarandi for-
vísbendingu um verð-
lagningu einstakra Albert Jónsson
hlutabréfa. Við þetta mat er nauð- sendur: Þorskígildiskíló er metið
synlegt að endurmeta verðmæti á 445 kr./kg og stuðst við úthlut-
aðan kvóta fyrir fiskveiðiárið
1994 - 1995 skv. upplýsingum
úr sjávarútvegsráðuneytinu. Ein-
stakar fisktegundir eru metnar á
markaðsverði skv. upplýsingum
frá Kvótamarkaðinum hf. Þorskur
er metin á 445 kr./kg, ýsa 87
kr./kg, ufsi 60 kr./kg, karfi 85
kr./kg, grálúða 160 kr./kg koli
125 kr./kg, rækja 220 kr./kg,
humar 1.900 kr./kg, síld 11
kr./kg og loðna á 4 kr./kg. Ut-
ankvótategundir eru ekki teknar
með í þessum samanburði, skip
eru metin á 50% af vátryggingar-
verði, fasteignir á 25% af vá-
tryggingarverði og aðrar eignir á
bókfærðu verði (100%). Við mat
á verðlagningu hlutabréfa og fjár-
hagsstöðu einstakra sjávarút-
vegsfyrirtækja er nauðsynlegt að
bera saman kennitölur úr rekstri
þeirra við rekstur annarra sjávar-
útvegsfyrirtækja. Þó verður að
ítreka að varast ber að draga ein-
hlítar ályktanir út frá einstaka
tölum.
í meðfýlgjandi töflu er gerð
grein fyrir nokkrum kennitölum
úr rekstri þessara fyrirtækja í lok
árs 1994:
Endurmetið eiginfjárhlutfall
Endurmetið eiginfjárhlutfall
segir til um hvert eigið fé er þeg-
ar búið er að endurmeta einstaka
eignaliði í efna-
hagsreikningi
miðað við
ákveðnar for-
sendur.
Endurmetið
Q-hlutfall er
hlutfallið milli
markaðsverðs
hlutabréfa og
endurmetins
eiginfjár. Við
mat á markaðs-
verði er stuðst
við síðasta við-
skiptaverð. í
framangreindri
töflu er þetta
hlutfall á bilinu
29 - 66%. Mun-
urinn á Q-hlut-
fallinu ræðst
einkum af mis-
munandi við-
horfum fjár-
festa til fyrir-
tækjanna, sem
m.a. mótast af
fjárhagslegum
styrkleika fyrir-
tækjanha og
arðsemiskröf-
um. Þó verður
120
110
100
- 90
80
70
60
Grandi UA Skagstr. Síldarv. H. Böðvars. Þormóður r. Vinnslust.
UppRÍörstímabil 31.12.1994 31.12.1994 31.12.1994 31.12.1994 31.12.1994 31.12.1994 30.04.1995
(allar tölur í miU). kr.)
Hlutofé - ’ “ • | | .. í
Nafnverð hlutafiár 1.095 762 159 264 400 418 562
Síðasta viðskiptaeengi L97 2,69 2,15 2,70 2,05 238 1,05
Markaðsverð hlutafiár 2.157 2.057 342 713 788 1.003 562
Endurmetið eigið fé 3.602 3.402 1.195 1.866 1.598 1.511 920

Fiöldi hiuthafa 31/121994 700 1818 507 303 647 253 253
Raunarðshiutfall 1994 4,02% 3,45% 0% 2,22% 3,68% 4,88% 4,88%
Kennitiilur ■■ 4 | 1 1 1 '
Bókfært eiginQárhlutfall 34% 39% 13% 22% 26% 37% 11%
Endurm. eiginfjárhiutf. 54% 53% 42% 46% 44% 57% 20%
Endurmetið Q- hlutfall 60% 60% 29% 38% 51% 66% 64%
Veltufjárhlutfall 1,19 i,n 1,30 1,00 1,61 2,06 0,84
Nettóskuidir (skuldir - veltufjámiunir) 2.334 1.880 1.199 1.582 1.524 705 2.670
Hagnaður 153 155 -82 119 103 126 62
V/H-hlutfall 14 13 -4 6 > 8 8 9
Yflrfæranlegt tap 360 592 360 812 655 466 1.000
Þorskígildistonn (markaðsverð) 5.973 6.632 3.198 3,900 3.574 2.793 2.936
að hafa í huga að aðrir þættir
hafa hér áhrif, t.d. arðsemi rekstr-
arins, staðsetning fyrirtækisins
sém hefur áhrif á markaðsverð
fasteigna, ástand og aldur skipa
sem hefur áhrif á markaðsverð
þeirra, auk þess sem samsetning
kvóta hefur áhrif á verðmæti hans
til lækkunar eða hækkunar.
Einstakir hlutir hlutabréfa geta
síðan selst á hærra eða lægra
verði, allt eftir því hvaða áhrif við-
komandi hlutur hefur á valdahlut-
föll í fyrirtækinu. Þegar aðstæður
á íslenska hlutabréfamarkaðinum
eru skoðaðar með tilliti til sjávar-
útvegsfyrirtækja sést að markaðs-
verð hlutabréfa þ'eirra nú tekur
mið af því að Q- hlutfallið sé yfir-
leitt á bilinu 30 - 65%, allt eftir
rekstraruppbyggingu, staðsetn-
ingu, arðsemi og skuldsetningu,
en til undantekninga telst ef þetta
hlutfall fer yfir 75%.
Undirstrikað skal þó að það
hefur mikil áhrif hvernig markað-
ur með bréf viðkomandi félags
hefur náð að þróast en áhrif á
það hefur m.a. hluthafastefna
fyrirtækisins, stærð hluthafa-
hópsins og hve vel fyrirtækið er
kynnt á meðal fjárfesta og verð-
bréfafyrirtækja. Líklegt er að
hlutabréfamarkaðurinn hafi
myndað þessi efri mörk vegna
óvissunnar um rekstrarhorfur og
verðmæti eigna í sjávarútvegi.
Q-hlutfall yfir 75% er töluvert
hátt hlutfall, nema viðkomandi
fyrirtæki sé talið hafa yfirburði á
sviði stjórnunar eða standi
frammi fyrir verulega arðbærum
tækifærum.
Hagræðing og aukin nýsköpun
Sjávarútvégsfyrirtækin hafa á
undanförnum misserum aukið
verulega hagræðingu í rekstri auk
þess sem stjórnendur þeirra hafa
leitað nýrra leiða til nýsköpunar í
rekstri. Sú hagræðing er byijuð
að skila sér í minni rekstrarkostn-
aði og í sumum tilfellum auknum
rekstrartekjum. Það sem hefur
fyrst og fremst vakið athygli fjár-
festa er sú mikla aðlögunarhæfni
sem mörg fýrirtækin virðast búa
yfir. Einnig eru stjórnendur fyrir-
tækjanna byijaðir að taka meira
tillit til krafna ijárfesta um arð-
semi eigin fjár.
Framtíðarsýn
Á næstu 5-10 árum mun skýr-
ast hvort erlendir aðilar geti fjár-
fest í íslenskum sjávarútvegi.
Gera má ráð fyrir að sjávarútveg-
ur sé sú grein sem erlendir fjár-
festar hafi mestan áhuga á vegna
möguleika á mikilli arðsemi. Mik-
il umræða hefur orðið um veiði-
leyfagjald og eru ýmsir hags-
munahópar sem halda því fram
að veiðileyfagjald muni taka við
af núverandi kvótakerfi þegar
ástand fiskistofna verður betra.
Aukin samþjöppun í atvinnu-
greininni er staðreynd, en mikil
eftirspurn er eftir hlutabréfum í
smærri og meðalstórum sjávarút-
vegsfyrirtækjum.
Stóru sölusamtökin eru byijuð
að auka verulega markaðsstarf-
semi sína á nýjum mörkuðum.
Sjávarútvegsfyrirtækin hafa fjár-
fest mikið á undanförnum misser-
um í nýjum vinnslulínum, frysti-
togurum og tækni sem eykur
framlegð hjá viðkomandi fyrir-
tækjum. Ef ástand þorskstofnsins
batnar mun það hafa mikil áhrif
á rekstur þeirra og á verð hluta-
bréfa þeirra.
Af framangreindu má álykta
að töluverð tækifæri séu með
hlutabréf sjávarútvegsfyrirtækja
þar sem verulegt bil er á milli
endurmetins Q-hlutfalls þeirra fyr-
irtækja sem eru á hlutabréfamark-
aði eða á bilinu 30% - 65%. Þau
fyrirtæki sem eru nálægt neðri
mörkum þessa hlutfalls verða telj-
ast góð fjárfesting á hlutabréfa-
markaði.
Höfundur er viðskiptafræðingur
hjá Lnndsbréfum hf.