Morgunblaðið - 24.08.1995, Blaðsíða 12

12 C FIMMTUDAGUR 24. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MICIIAEL Eisner er glaðbeittur þessa dagana, enda virðist honum ganga allt í haginn. Framkvæmda-
stjóri eins stærsta verðbréfafyrirtækis í Bandaríkjunum orðaði það svo; „Disney er ekki aðeins orð-
ið stærsta fyrirtæki á sviði afþreyingar í heiminum, heldur líka best rekna.“
Mikki mús
fíleflist
Michael Eisner stjóm- I America, ásamt
arformaður Disney er stjórnarformanni
kampakátur þessa iWm Jm Capital Cities/ABC
dagana, enda skammt 1 - og tilkynnti nývökn-
um liðið síðan hann uðum Bandaríkja-
kom óvænt fram í J■hti mönnum að Disney
morgunþætti ABC-sjónvarps- hefði keypt síðamefnda fyrir-
stöðvarinnar, Good Moming tækið fyrir 19 milljarða dala.
KAUP DISNEY á ABC er
önnur stærsta yfirtaka á
fyrirtæki í sögu Banda-
ríkjanna, en óhaggað
met er yfirtakan á tóbaks- og mat-
vælafyrirtækinu RJR Nabisco á
seinasta áratug, sem kostaði kaup-
andann, Kohlberg Kravis Roberts,
25 milljarða dala. Eisner hefur ekki
stært sig mjög af kaupunum opin-
berlega, þótt menn þykist vita að
hann sé alsæll, og segir aðeins að
hann hafi nú „fleiri eignir til að
hugsa um í sturtu". Tímaritið U.S.
News lagði til að einhver benti hon-
um á, með hliðsjón af núverandi
stærð Disney, að það er vatnsskort-
ur í Kaliforníu.
Degi síðar urðu enn frekari svipt-
ingar á bandarískum fjölmiðla-
markaði, fyrirsjáanlegri þó, þegar
CBS féllst á kauptilboð Westing-
house-fyrirtækisins sem hljóðaði
upp á 5,4 milljarða dala. Tvær af
þremur stærstu sjónvarpsstöðvun-
um í Bandaríkjunum skiptu þannig
um eigendur á tveimur dögum.
Viku síðar tilkynnti Eisner að
hann hefði ráðið Michael Ovitz,
æðsta prest Creativ Artists Agency-
umboðfyrirtækisins til starfa sem
sína hægri hönd frá og með 1. októ-
ber. Ovitz er talinn einn áhrifa-
mesti maður í Hollywood, kallaður
„hæfileikasegullinn" af sumum, og
hafnaði í júní sl. tilboði um að
stjórna MCA-fyrirtækinu fyrir litlar
250 milljónir dala. Eisner hafði
áður gert hosur sínar grænar fyrir
Eisner, en án árangurs. Aðspurður
um ástæður þess að hann galt Eisn-
er jáyrði nú, svaraði Ovitz : „Hann
sagði „viltu vera svo vænn“.
Áhersla á samvirkni
Bæði Disney og ABC skiluðu
methagnaði á seinasta ári og er
talið að haldi þau áfram á svipaðri
braut eftir kaupin, takist Eisner að
greiða upp 10 milljarða dala skuld-
ir fyrirtækisins á fjórum árum, sem
hann leggur í raun mikið kapp á
að sögn heimildarmanna Time.
Samningurinn þýðir einfaldlega
að Disney-veldið, sem samanstend-
ur mestmegnis af skemmtigörðum
og fyrirtækjum sem framleiða kvik-
myndir og sjónvarpsefni, fær tang-
arhald á mikils metnum og öflugum
sjónvarps- og kapalstöðvum ABC,
þar á meðal íþróttasjónvarpsrásinni
ESPN sem hefur náð fótfestu í um
100 löndum heimsins. Lykilorðið er
samvirkni og víst er að samanlögð
áhrif Disney og ABC verða meiri
en hvors í sínu lagi. Kaupin styrkja
ekki einungis framleiðslu Disney á
heimamarkaði, þar sem fjöldi þeirra
sem beija efni fyrirtækisins augum
mun margfaldast (Disney-rásin hef-
Ur t.d. 14 milljónir áskrifenda en
útsendingar ABC ná til þorra
bandarísku þjóðarinnar), heldur
opnast einnig gífurlegir möguleikar
fyrir Disney á alþjóðamarkaði. Þá
er sérstaklega horft til landa á borð
við Indland, þar sem búa 250 millj-
ónir líklegra áhorfenda á aldrinum
18 til 35 ára, eða Kína sem myndi
tæpast telja mikla pólítíska ógn
fólgna í íþróttaefni og teiknimynd-
um. Disney var sterkur á báðum
sviðum og fíleflist við kaupin.
Afdrifaríkur golfleikur
Kaupin voru gerð á bandarískum
hraða og forsaga þeirra minnir helst
(i einfaldan söguþráð í Disney-
mynd. Lykilmenn voru auk Eisners,
áðurnefndur stjórnarformaður Cap-
ital Cities/ABC, Thomas Murphy,
og Warren Buffett, sem var í senn
eigandi að 13% hlut í fyrirtækinu
og afar umfangsmikill og lánsamur
fjárfestir. Eisner rakst á Buffett á
bílastæði fyrir utan golfvöll nokk-
urn, ætlaðan auðkýfingum, og
spurði eftir hefðbundnar kurteisis-
kveðjur, hvort ABC væri enn til
sölu. Svo skemmtilega víldi til að
Buffett var á leið til fundar við
Murphy á golfvellinum og Eisner
felóst í hópinn. Þeir léku 18 holur,
lögðu hraustlega undir, Murphy
tapaði fyrir Buffett og ríkasta
manni heims, Bill Gates og eigin-
konu hans sem léku einnig með,
og ákvað að ræða málin betur við
Eisner nokkrum dögum síðar.
Samningaviðræður gengu
pnurðulaust fyrir sig, að því undan-
skildu að Murphy vildi fá greitt í
hlutabréfum í Disney en Eisner vildi
aðeins borga í reiðufé. í lok júlí
náðist samkomulag um að fyrir
hvert hlutabréf í Capital Citi-
es/ABC fengist eitt hlutabréf í Di-
sney, að viðbættum 65 dölum á
bréf. Undirtyllurnar gengu frá laus-
um endum og tíndu spörðin og
höfðu hugfastar strangar skipanir
beggja samningsaðila um algjöra
launung. Ekkert spurðist út, eins
og Eisner sá glögglega þegar hluta-
bréf í Capital Cities lækkuðu í verði
föstudaginn áður en kaupin voru
gerð heyrum kunnug.
„Landslag skemmtanaiðnaðarins
hefur tekið algjörum stakkaskipt-
um,“ hefur Time eftir John Turo,
sérfræðingi hjá verðbréfafyrirtæk-
inu Rodman & Renshaw. „Héðan í
frá er að vænta aukins samruna
hvarvetna innan skemmtanaiðnað-
arins, samruna sem gerist svo hratt
að öllum hindrunum verður rutt úr
vegi.“
Kvikmyndaleikstjórinn Martin
Scorsese veltir hins vegar eðlilega
fyrir sér því sem skiptir bíóáhuga-
menn og kvikmyndagerðarmenn
mestu: „Það verður áhugavert að
uppgötva hvaða myndir verða gerð-
ar og hveijir blómstra í nýrri heims-‘
skipan."
Endurlífgaði nátttröllið
Eisner er 53 ára gamall og þykir
einn sá alharðasti og metnaðar-
fyllsti í bandarísku viðskiptalífi,
sem kallar ekki allt ömmu sína í
þeim efnum. Hann var ráðinn til
starfa hjá Disney árið 1984 til að
endurlífga fyrirtækið eftir feit ár
hjá Paramount og hefur árangurinn
ekki látið á sér standa. Disney
breyttist úr veikburða nátttrölli sem
stutti sig nær alfarið við hagnað
af skemmtigörðum sínum og tekjur
upp á um 1,5 milljarða dala á ári,
í öflugan risa á sviði skemmtanaiðn-
aðar með tekjur upp á 10,1 milljarð
á ári. Hagnaður seinasta árs nam
1,1 milljarði dala. Tekjur Disney
utan Bandaríkjanna jukust úr 142
milljónum dala árið 1984 í 2,4 millj-
arða dala á seinasta ári, sem sýnir
vel hversu mjög áhrif Disney hafa
vaxið um heim allan.
Sú deild fyrirtækisins sem annast
gerð kvikmynda var sérlega gjöful
og stendur að baki nær helmingi
tekna Disney’s á seinasta ári, ekki
síst vegna methagnaðar af teikni-
myndinni Konungi ljónanna í kvik-
myndahúsum, plötubúðum og á
myndbandi. Aður en Eisner kom til
skjalanna var rætt um að Disney
hætti gerð teiknimynda. Disney
stendur að baki sjö söluhæstu
myndbanda í sögunni og sex
skemmtigarðar þess í Bandaríkjun-
um laða til sín fleiri gesti en allir
þjóðgarðar landsins, sem eru 54
talsins. Disney-sjónvarpsrásin er
svo vinsæl að hún ógnar nú HBO-
kapalstöðinni, helsta keppinaut sín-
um og ókrýndum sigurvegara í
kapphlaupinu um hylli sjónvarps-
áhorfenda. Pyrirtækið hefur jafn-
framt hnýtt fastar tengslin við leik-
fangaiðnað heimsins og opnað Dis-
ney-verslanir víða um heim, sem
hefur leitt til að tekjur þess af sölu-
varningi hafa aukist úr 110 milljón-
um dala í 1,8 milljarða dala á einum
áratug.
Og enn er verið að færa út
kvíarnar. Fyrirtækið treystir nú ítök
sín í íþróttaheiminum og mun síðar
á þessu ári hefja sölu á fasteignum
í bænum Celebration í Florida, sem
Disney er að reisa frá grunni og á
að hýsa 20 þúsund manns. Stefnt
er að því að skemmtiferðaskipum á
vegum fyrirtækisins verði hleypt
af stokkunum árið 1998 og í vetur
verður boðið upp á endurmenntun-
arferðir fyrir fullorðna.
Eisner er sjálfur sagður hafa
hagnast um hálfan milljarð dala frá
því að hann hóf störf hjá Disney,
að hluta til vegna hækkana á hluta-
bréfum þeim sem hann á í fyrirtæk-
inu. Fjórum dögum eftir að kaupin
á ABC voru gerð opinber, hafði
verðmæti hlutabréfa hans aukist
um 16 milljónir dala. En þrátt fyrir
velgengni fór Eisner ekki varhluta
af gagnrýni úr ýmsum áttum.
Röð áfalla
Áður en ABC-samningurinn var
gerður opinber, gerðust æ háværari
raddir innan viðskiptalífsins um að
hrikti í stoðum Disney-risans. Þess-
ar úrtöluraddir létu á sér kræla
þrátt fyrir áðurnefnda sigurgöngu
Konungs ljónanna, þrátt fyrir að
sjónvarpsþátturinn Handlaginn
heimilisfaðir (sem Disney framleiðir
og er sýndur á ABC) væri sá vinsæl-
asti í Bandaríkjunum og þrátt fyrir
að söngleikurinn Fríða og dýrið sem
Disney setti upp á Broadway í apríl
sl. félli skemmtanasjúkum almenn-
ingi afspyrnuvel í geð. (Disney er
nú að gera upp New Amsterdam
Theater í New York sem á að hýsa
næstu sýningu á vegum fyrirtækis-
ins, og er áformað að um aldamót-
in verði þijár til fjórar sýningar á
fjölunum í New York, auk þess sem
t.d. Fríða og dýrið stíga á svið á
átta stöðum í heiminum fyrir árs-
lok, m.a. í Japan og Austurríki).
Ástæður þess að fyrirsagnir á
borð við Þungbúið yfir Disneylandi
birtust í blöðum, voru þær helstar
að forseti Disney-samsteypunnar
og náinn samstarfsmaður Eisners
til margra ára, Frank Wells, lést í
þyrluslysi í ársbyijun og að Eisner
neyddi yfirmann kvikmyndavera
fyrirtækisins, Jeffrey Katzenberg,
til að segja af sér. Katzenberg þyk-
ir skarpgreindur, var iðinn og
kröfuharður í starfi sínu, malaði
gull fyrir vinnuveitenda sinn og var
talinn erfðaprinsinn í ríkinu af þeim
sem til þekktu. Hann hafði áður en
Wells fórst gert kröfur um stöðu-
hækkun, og varð enn kröfuharðari
eftir andlátið.
Eisner dró ekki dul á að hann
hyggðist fráleitt færa Katzenberg
stjórnvölinn á silfurfati, og fékk
stuðning stjórnarinnar við þær
skoðanir sínar. Katzenberg tók þá
hatt sinn og staf og stofnaði
Draumaverksmiðjuna ásamt millj-
ónamæringnum David Geffen og
leikstjóranum Steven Spielberg.
Hann hótar nú að lögsækja Disney
og er rætt um bótakröfur upp á
100 milljónir dala í því sambandi.
Ekki bætti úr skák að Eisner þurfti
að leggjast undir hnífinn í vor, þeg-
ar læknar hans kröfðust þess að
hann færi í hjartaþræðingu. Fyrir
tæpu ári var hann sagður hafa sest
niður og samið lista með nöfnum
hugsanlegra eftirmanna, færi að-
gerðin á versta veg.
Öll bar þessi atburðarás að sama
brunni, veðurfræðingar viðskipta-
lífsins spáðu súld ogjafnvel fárviðri
í konungsríki Eisners. Hann var
sagður vera orðinn linur og skorta
alþjóðlega sýn á sviði viðskipta.
Taprekstur Hollywood Records, sem
Eisner segir nema 10 milljónum
dala en aðrar heimildir fullyrða að
nemi 70 milljónum dala, og hörð
mótstaða við staðarval Disney fyrir
nýjan skemmtigarð í Virginiu-fylki,
juku enn á armæðuna.
Þríeykið í Draumaverksmiðjunni
var nýbúið að undirrita samstarfs-
samning um þáttagerð fyrir ABC
að andvirði um 200 milljónir dala,
þegar Eisner skákaði sinum forna
ijanda og gleypti fýrirtækið með húð
og hári. Katzenberg bar sig borgin-
mannlega í fjölmiðlum og viður-
kenndi að Eisner stæði með pálmann
í höndunum, en gat ekki fremur en
aðrir leynt undrun sinni. Hann sagði
í viðtali við Time að hann hefði ekki
trúað þvi að óreyndu að Eisner hygð-
ist kaupa ABC. „Hefði ég verið
spurður að því kvöldið áður [en
greint var frá kaupunum], hvort
Eisner ætlaði að borga 19 milljarða
dala fyrir ABC, hefði ég sagt við-
komandi að leita sér hjálpar geð-
læknis. Svo mikið er víst.“