Morgunblaðið - 04.10.1995, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995 C 7
V
„Fjölbreytnin í hafinu
kemur okkur á óvart“
LISA, Samtök um samræmd
landræðileg upplýsingakerfí
á íslandi, stóð á dögunum
fyrir ráðstefnu um landfræði-
leg upplýsingakerfi og hafið.
Þar var fjallað um ýmis
gagnasöfn tengd hafinu,
uppbyggingu þeirra og samnýtingu gagnanna. Á ráðstefnunni var meðal
annars kynnt samstarfsverkefnið Botndýr á íslandsmiðum og uppbygg-
ingu gagnagrunns tengdum verkefninu. Einnig voru kynntar staðbundnar
uppiýsingar um hafið sem koma til með að auka eftirlit og öryggi ís-
lenskra fiskiskipa.
Ráðstefna haldin um
upplýsingakerfi
og hafið við landið
Á TRILLU TIL GRÆIMLANDS
• ÞAÐ er ekki algengt að farið sé á smábátum milli íslands og
Grænlands, en það gerðu þeir félagarnir Einar Hallsson og Guð-
bjartur Agnarsson nú í haust. þeir fóru þá með 9,7 tonna plastbát
frá Hafnarfirði til Angmagssalik á Grænlandi. Fyrir nokkrum
árum var tveimur Sómabátum siglt yfir á vesturströnd Græn-
lands, en það var liður í víðtækri kynningu íslenzkra plastfiski-
báta þar á þeim tíma.
Þeir Einar og Guðbjartur voru um þrjá sólarhringa á leiðinni
vestur yfir enda ekki um svokallaðan hraðfiskibát að ræða. Þeir
glimdu einnig við lítilsháttar vélarbilun á leiðinni, en annars fengu
þeir mjög gott veður. „Við sáum mikið af borgarís, þegar vestar
dró, töluvert var af hval og mikið líf í sjónum. Múkkinn byijaði
líka að dökkna við miðlínuna, en sá grænlenzki er mun dekkri
en múkkinn hér við land. í stærstu borgarísfjöllunum voru til
dæmis mikil „fuglabjörg". Þá lóðaði töluvert á loðnu vestur undir
Grænlandi og í Angmagssalik voru karlamir með mjög stóra beitu-
loðnu, 18 til 19 sentímetra langa," segri Einar Hallsson í samtali
við Verið.
Báturinn verður notaður við línuveiðar við Grænland, en tilraun-
ir til veiða á handfæri á þessum slóðum hafa ekki gengið vel.
Sj ávarútvegnr inn
ræddur á Glóðinni
Rannsóknarverkefnið Botndýr á
íslandsmiðum hófst 1992 og áætiað
var að því lyki 1998 en að. sögn
Jörundar Svavarssonar hjá Líffræði-
stofnun H.Í. sem situr í verkefnis-
stjórn framlengist verkefnið vænt-
anlega um eitt til tvö ár af ýmsum
ástæðum. Verkefnið er unnið á veg-
um umhverfisráðuneytisins en að því
standa Hafrannsóknarstofnun, Líf-
fræðistofnun H.Í., Náttúrufræði-
stofnun íslands, Sjávarútvegsstofn-
un H.í. og Sandgerðisbær, auk fjöl-
margra erlendra aðiia en um áttatíu
sérfræðingar koma að verkefninu.
Sýni af 758 þúsund
ferkílómetra svæði
í máli Jörundar á ráðstefnunni
kom fram að tilgangur ransóknanna
væri að kanna hvaða botntegundir
lifa innan íslenskrar efnahagslög-
sögu, skrá útbreiðslu þeirra, magn
og tengsl við aðrar lífverur sjávar
og umhverfisþætti.
Sýna er aflað á þæði grunn- og
djúpslóð umhverfís ísland á um 758
þúsund ferkílómetra svæði á 20 til
3.000 metra dýpi. Reiknað er með
að við lok verkefnisins hafi verið
aflað um 1.800 sýna á um 600 stöðv-
um.
Nýjar nytjategundir
Jörmundur sagði að upplýsingar
um útbreiðslu og magn botndýrateg-
unda kæmi til með að nýtast á marg-
víslegan hátt. Til dæmis til að meta
magn nýtanlegra tegunda og sýndi
hann á ráðstefnunni myndir af hugs-
anlegum framtíðar nytjategundum í
hafínu umhverfis ísland. Þá kæmu
rannsóknirnar sér vel til að meta
áhrif veiðarfæra á botn auk þess sem
upplýsingarnar væru mikilvægar til
að varpa ljósi á uppruna íslensku
botndýrafánunnar og skyldleika
hennar við fánur annarra svæða.
Hann sagði að stór hluti íslenska
hafsvæðisins væri illa þekktur og
margar upplýsingar byggðar á svo-
kölluðum Ingólfsleiðangri sem farin
var á árunum 1895-6.
Mikill fjölbreytfleiki tegunda
Jörundur telur að þessar rann-
sóknir komi til með að nýtast fisk-
veiðum íslendinga á beinan hátt.
„Þær upplýsingar sem að koma úr
botndýraverkefninu koma til með
að tengjast fæðuathugunum Haf-
rannsóknastofnunar. Þar koma fram
ákveðnar upplýsingar um hvert
fæðuframboðið er fyrir fiskana."
Jörundur segir þetta sérlega for-
vitnilegt verkefni. Það sé mikill fjöldi
tegunda kringum landið og sýnin
hafi verið góð. Þá hafi verið að
finnast nýjar og óþekktar tegundir
öðru hveiju sem geri þetta vitaskuld
mjög spennandi.
„Fjölbreytileikinn í hafínu kemur
okkur á óvart. Djúpslóðin suður af
landinu er mjög fjölbreytileg á með-
an djúpslóðin norður af landinu er
minna fjölbreytileg. Það eru sögu-
legar ástæður þar að baki. Norður-
höfin eru svo ung. Þau eru ekki
nema þriggja milljón ára gömul sem
grunnslóð. En náttúran við ísland
er ótrúlega fjölbreytt," segir Jörund-
ur.
Áhugi í Sandgerði
Sandgerðisbær er þátttakandi í
verkefninu og segir Jörundur að
hlutverk hans felist einkum í þvi að
hann leggi til rannsóknaraðstöðu.
„Þar er meðal annars flokkunar-
stöð verkefnisins. Þegar sýnin hafa
verið tekin er farið með þau í Sand-
gerði þar sem átta stúlkur sitja og
flokka þau niður í ættir og jafnvel
ættkvíslir og þaðan eru sýnin send
til sérfræðinga hérlendis eða erlend-
is. Stór hluti vinnunar er því unninn
í Sandgerði og Sangerðisbær hefur
tekið mjög vel á móti okkur og sýnt
þessu verkefni mikinn áhuga,“ segir
Jörundur.
Gagnagrunnur fyrir
vísindamenn
Sigmar Arnar Steingrímsson frá
Hafrannsóknastofnun fjallaði á ráð-
stefnunni um gagnagrunn um botn-
dýr á íslandsmiðum. Í máli hans kom
fram að skipulegri skráningu upplýs-
inga um botndýr við ísland er ætlað
að tryggja víðtækt notagildi gagn-
anna fyrir vísindamenn af ólíkum
fræðisviðum, sem lúta að rannsókn-
um á botndýrum. Gagnasafn um ís-
lensk botndýr sé vistað í Oracle-gag-
nagrunni Hafrannsóknastofnunar
og muni hann varðveita upplýsingar
um fundarstaði einstakra tegunda
auk upplýsinga um helstu umhverf-
isþætti á hveijum stað, til dæmis
vistfræðilegar upplýsingar um fæðu-
nám. Til viðbótar þeim umhverfis-
þáttum sem skráðir eru jafnharðan
og sýni eru tekin af sjávarbotni, er
ennfremur stefnt að því að tengja
söfnunarstaði við frávik í botnhita
og áætlað togveiðiálag en báðir
þættir yrðu byggðir á upplýsingum
úr öðrum gagnasöfnum.
Sigmar sagði að leitast yrði við
að veita hinum fjölmörgu fræði-
mönnum, sem taka þátt í verkefninu
Botndýr við ísland, gott aðgengi að
gagnasafninu. Tryggt yrði að ís-
lenskir sérfræðingar á sviði botndýra
fengju beinan aðgang að gagna-
grunninum en einnig yrði hugað að
því hvort mögulegt yrði að bjóða
erlendum sérfræðingum beina teng-
ingu við gögnin.
„Lifandi veöurvarp"
„Lifandi veðurvarpi" er ætlað að
koma veðurmælingum til notenda á
rauntíma. Bergur Þórisson frá Kerf-
isverkfræðistofu H.í. kynnti á ráð-
stefnunni verkefnið en það er sam-
vinnuverkefni Kerfisverkfræðistofu
H.Í., Flugmálastjórnar, SVFÍ og
Vegagerðarinnar og er styrkt af
Rannsóknarráði.
Hann sagði að.ætlun-
in væri að nýta sjálf-
virka tilkynninga-
skyldu til að skila
m.a. skyndilegum
frávikum frá veð-
urspá til sjófarenda.
Markmið verkefnisins
væru að sameina veð-
urmælingar sem
gerðar eru af ýmsum
aðilum og stöðlun á
geymslu þeirra. Þá
væri einnig stefnt að
því að koma á mynd-
rænni framsetningu
fyrir notendur.
Öflug
tilkynningaskylda
Bergur kynnti
einnig rannsókn-
arverkefnið Sjálfvirkt
tilkynningakerfi en
það er unnið í sam-
vinnu við SVFÍ og
Marel og er styrkt af
Alþingi. Þar er um
að ræða alsjálfvirka
tilkynningaskyldu
skipa á fimmtán mín-
útna fresti. Hann sagði að gerðar
væru kröfur um að slíkt kerfi gæti
ráðið við 2.000 skip samtímis á 'ó
og opnaði leið fyrir gagnafjai :
milli skips og lands. Þá væri le. .ot
við að halda tækja- og fjarskipta-
kostnaði niðri þannig að hann væri
einnig á færi smábáta.
Bergur sagði að mikil þróun hafí
átt sér stað í staðsetningartækni og
fjarskiptum sem gerði þau aðgengi-
legri og hraðvirkari. Þá yæri líka ör
þróun á ódýrari og öflugri tölvutækni.
Upplýsingabanki fyrir
skipstjóra
Þorsteinn Björnsson frá Radíó-
miðun, kynnti á ráðstefnunni
Macsea skipstjórnunarkerfið. í kerf-
inu er komin á einn stað sjálvirk
gagnaskráning frá ýmsum tækjum
skipstjórnenda, til dæmis dýptar-
mæli, loran o.s.frv.
Fjarskipti í gegnum gervihnetti
spiia stórt hlutverk í Macsea-kerfinu
og koma þar meðal annars upplýs-
ingar um veðurspá næstu fimm daga
beint frá franskri veðurstofu. Þá eru
reglulega send gögn inn í upplýs-
ingabanka Radíómiðunar, meðal
annars upplýsingar um lokanir Fiski-
stofu, sæstrengi, hafís o.fl.
Um 200 íslensk fiskiskip eru nú
búin Macsea-búnaðinum og sagði
Þorsteinn að íslenskir skipstjórnar-
menn væru fljótir að tileinka sér
nýjungar á þessu sviði.
SKIPSTJÓRA- og stýrimannafé-
lagið Vísir heidur ráðstefnu úm
sjávarútvegsmál næstkomandi
laugardag. Fyrirhuguð eru erindi
um 6 flokka veiða. Oddur Sæ-
mundsson mun fjalla um vertíðar-
fiskirí og þorskveiðar, Ingvi R. Ein-
arsson ræðir um veiðar á loðnu og
síld, Gunnar Hannesson fjalla rum
veiðar smábáta, Ölver Skúlason
flytur erindi um veiðar á humri og
rækju og Ragnar Ragnarsson ræðir
um veiðar með snurvoð, einkum
kolaveiðar. Þá verður fjallað um
veiðar á karfa og grálúðu, en ekki
var ljóst í vikubyijun hver flytti það
erindi. Ráðstefnan verður haldin á
Glóðinni í Keflavík og hefst klukkan
10 árdegis.
ATVINNA ÍBOÐI
Yfirvélstjóra vantar
á beitingarvélabát sem mun fara á frystingu.
Upplýsingar hjá skipstjóra í síma 853 9745
og 456 1139.
KVIilTABANKINN
Vantar þorsk, karfa og
grálúðu til leigu
Sími 565 6412, fax565 6372, Jón Karlsson.
ÝMISLEGT
Línuveiðar
Yfir 200 tonna beitingarvélabátur óskar eftir
að komast í viðskipti við útgerðaraðila, sem
hefur umráð yfir verulegu magni af þorski.
Þeir, sem áhuga hafa, leggi inn nafn og síma-
númer á afgreiðslu Mbl., merkt: „Línuveiðar
- 10229“, fyrir 10. október.
BEITUKÓNGUR er eitt þeirra botndýra, sem rannsökuð hafa verið. Töluvert
af honum er við landið og nokkrir möguleikar taldir á nýtingu hans. Hér er
verið að vinna beitukóng á Akranesi en tilraunir til þess voru gerðar fyrir
nokkrum árum.