Morgunblaðið - 25.11.1995, Blaðsíða 6

6 D LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Oddbogasöngur
Afmælis-
sýning
Þórðar frá
Dagverðará
„KERLING móðir mín fór á
ball níræð og dansaði eins og
hinar stelpurnar!" segir af-
mælisbamið Þórður Halldórs-
son refa-
skytta frá
Dagverðará.
„Og ekki vil
ég ættleri
kallast, svo
það er best
að ég skelli
mér á ball á
afmæiinu og
dansi þær all-
ar þreyttar!"
Þórður mun bregða sér í
höfuðstaðinn á níræðisafmæl-
inu með á þriðg'a tug málverka
sem hann hefur fest á léreftið
á þessu ári og hinum síðustu.
Hyggst hann nota tækifærið
og slá upp afmælissýningunni
„Lífsgleði njóttu!" í sal Menn-
ingarstofnunar Bandaríkjanna
á Laugavegi 26 í Reykjavík
(bflastæði og inngangur frá
Grettisgötu).
Sýningin stendur frá mánu-
deginum 27. nóvember til og
með laugardagsins 9. desem-
ber. Opið er á skrifstofutíma,
frá kl. 9-17 virka daga og frá
kl. 14-18 um helgar.
Norðurljós
í Normandí
NORRÆNA lista- og bók-
menntahátíðin Norðurljós sem
haldin er árlega í Normandí
hófst um síðustu helgi og
stendur til 6. desember. Sér-
stök áhersla er að þessu sinni
lögð á finnska menningu.
Tveir íslenskir rithöfundar,
Einar Már Guðmundsson og
Þórarinn Eldjám, kynna verk
sín á hátíðinni og Bíódagar
Friðriks Þórs verða sýndir.
Dagskrá Íslendinganna verður
í Caen í dag, en hefur áður
verið í Séves og Blainville.
Olíumálverk
og teikningar
ALEXANDER Ingason mynd-
listarmaður stendur fyrir mál-
verkasýningu í kaffíhúsinu
Úlfaldinn og mýflugan, Ár-
múla 17a.
Á sýningunni verða sýnd
olíumálverk og penna- og blý-
antsteikningar. Þetta er ijórða
sýning Alexanders í Reykja-
vík.
Sýningin vérður opin dag-
lega frá kl. 20-23.30 á virkum
dögum en um helgar er opið
frá kl. 16-23.30.
Kynning
á leikþætti
Á BÓKASAFNINU í Keflavík
fer fram kynning á leikþætti
sem settur var upp í Finnlandi
á Kvennaráðstefnunni 1994.
Sýnd verður sviðsmynd, mynd-
bandsupptaka og ljósmyndir
af leikverkinu.
Sýningin verður opnuð í dag
laugardag kl. 14.
Síðasta
sýningarhelgi
SÝNINGU Guðnýjar Richards,
Thomas Ruppel og Martin
Leiensetter í Nýlistasafninu
lýkur á morgun, sunnudag.
Sýningin er opin frá kl.
14-18.
TONIIST
Sígildi r diskar
ANONYMOUS 4
Love’s illusion. Tónlist úr Montpellier
handritinu frá 13. öld. Anonymous
4. Harmonia mundi, HMU 907109.
Upptaka: DDD?, Kalífomíu 9/1993 &
2/1994. Lengd: 64:04. Verð: 1.899 kr.
AÐALGALLI þessa disks er til-
breytingarleysið. Fyrir aðra en dýrk-
endur frönsku 13. aldar mótettunnar
eru 29 númer með tví- og þrírödduð-
um miðaldasöng, a cappella og án
hljóðfærasláttar- innskota af neinu
tagi, anzi drjúgur skammtur, og jafn-
vel framúrskarandi flutningur getur
þar litlu um bætt.
Þrennt virðist liggja að baki ein-
hæfninnar: -1) hinn stóraukni áhugi
á miðaldamúsík síðustu árin, sem
ginnt hefur aðstandendur til 2) að
einstcorða sig við „Codex Montpelli-
er“ í stað þess að leita tilbreytingar
frá fleiri stöðum, enda þótt téð hand-
rit, „H 196“, sé merkasta heimild
sem til er um frumskeið mótettunn-
ar, fyrstu fjölradda tóngreinina með
sjálfstæðar raddir (oftast þijár), sem
stóð ca. 1220-1750 og sem átti sér
síðastan hátind í mótettum Bachs (þá
var þetta göfuga söngform raunar
löngu orðið óþekkjanlegt frá upphafí
sínu á 13. öld með rætur í organum
Notre Dame skólans í París, clausul-
unni og sönglist franskra trúbadúra
og trúvera); og loks, 3) að ekkert,
svo sem „instrúmental“-númer, hafi
mátt draga athygli frá að vísu óve-
fengjanlegri raddsnilld Anonymous 4
LEIKBRÚÐULAND frumsýnir
barnaleikritið Jólasveinar einn
og átta að Fríkirkjuvegi 11, í
dag kl. 15. Tuttugu ár eru nú
liðin síðan leikurinn var fyrst
sýndur og segir Bryndís Gunn-
arsdóttir, sem annast stjórn
brúðanna og brúðugerðina
ásamt Ernu Guðmarsdóttur,
Helgu Steffensen og Þórunni
Magneu Magnúsdóttur, að nú
standi til að gera þessa sýningu
að föstum punkti í hverjum des-
embermánuði. „Okkur langar
til að gera þetta að hefð um
hver jól. Það er reyndar dálítið
skemmtilegt að þau sem komu
og sáu sýninguna fyrir tuttugu
árum eru nú sennilega orðin
foreldrar sjálf og geta komið
og endurupplifað hana með
börnunum sínum."
í leiknum koma fram margar
þekktar þjóðsagnapersónur,
jólasveinar brölta ofan úr fjöll-
um, skrautklæddir álfar dansa
út á svellum, jólakötturinn skýt-
ur upp kryppunni uppi á bæjar-
burst og meira að segja birtast
Grýla gamla og Leppalúði.
„Leikritið fjallar um það þegar
kvartettsins, sem uppskorið hefur
ómælt lof gagnrýnenda hvaðanæva.
Því það er engin spurning, að
söngur hinna fjögurra bandarísku
söngkvenna er í sérflokki hvað varð-
ar nákvæmni og fágun. Þó að tónlist-
in sé samin fyrir hærri karlmanna-
raddir (falsettu-alt, háan og lágan
tenór), en hér útfærð (og stundum
upphækkuð) fyrir sópran, mezzo og
kven-alt, þá virðist kvenraddaút-
færslan gefa jafnvel skýrari pólýfó-
níu. Á móti kemur, að stöku sinnum
saknar maður karlmennskulegs
krafts í öllum þessum ljósvakra got-
neska oddbogasöng, hreint burtséð
frá því, að hæverskir textamir fjalla
yfirleitt um hug karls til .konu, en
ekki öfugt!
Það er skemmtileg tilviljun, að
upptökustaðurinn, þar sem hið æva-
foma söngefni var hljóðritað, skuli
kenndur við geimgengilinn úr
Stjörnustríðunum: „Skywalker So-
und“, undirdeild hjá „LucasArts Ent-
ertainment Company“. Hafí Star
Wars myndirnar vakið efasemdir ein-
hverra, þá mun þessi plötuútgáfa
staðfesta, þrátt fyrir allt, að enn
leynast rætur í evrópskri fommenn-
ingu með Bandaríkjamönnum. Upp-
takan er óaðfínnanleg.
'WOLF
Hugo Wolf: Spanisches Liederbuch.
Anne Sofie von Otter (MS), Olaf
Bör (Bar), Geoffrey Parsons, píanó.
EMlClassics, 7243 5 55325 2 7.
Upptaka: DDD, 7/1992,2/1993 &
6/1994. Lengd (2 diskar): 1.48:59.
Verð: 3.999 kr.
Palli og amma hans eru ein
heima á jólanótt," segir Bryn-
dís, „og fá til sín óvænta heim-
sókn frá Grýlu, Leppalúða, jóla-
syeinunum sonum þeirra og
álfadrottningunni. Hersingin
kemur með miklu brambolti í
bæinn og verður úr mikið ævin-
týri.“
Verkið var endurnýjað fyrir
tveimur árum en þá voru brúð-
ur endurgerðar sem og búning-
ar og öll umgerð. Einnig var
samin ný tónlist við leikinn og
áhrifahljóð af Magnúsi Kjart-
anssyni. Auk þess var gerð ný
hljóðupptaka en það eru tíu
leikarar sem tala fyrir brúðurn-
ar. Höfundur og leikstjóri
verksins er Jón Hjartarson.
Auk þess að sjá leikritið gefst
áhorfendum kostur á að skoða
leikbrúðusafn Leikbrúðulands
sem er orðið allmikið að vöxtum
eftir 27 ára starf. Að þessu sinni
verða aðins fjórar sýningar á
leiknum; ásamt sýningunni í
dag verða sýningar næstu þijá
sunnudaga, á morgun„3. desem-
ber og 10. desember. AHar sýn-
ingamar hefjast kl. 15.
HUGO Wolf (1860-1903), þriðji
og síðasti stórmeistari þýzka söng-
ljóðsins á 19. öld, samdi frægustu
söngvasöfn sín (Götheljóð, Mörike-
ljóð, Spænsku ljóðabókina og I.
hefti þeirrar ítölsku) í einni fimm
ára innblásturgusu 1887-91, sem
á vart sinn líka í tóngreininni, nema
ef vera skyldi sköpunareldgosið hjá
Róberti Schumann um 1840. Líkt
og fyrirrennararnir dó hann fyrir
aldur fram, og lenti, eins og Schu-
mann, í heljargreipum geðveikinn-
ar síðustu æviárin. Til að bæta
gráu ofan á svart, virðist hann
hafa haft sérstakt lag á að egna
fólk á móti sér, bæði á stuttum
ferli sínum sem hljómsveitarsjóri,
en ekki sízt árin fjögur sem hann
var tónlistargagnrýnandi fyrir Wi-
ener Salonblatt.
En þrátt fyrir erfitt skap og
svartsýnisköst höfundar ná lögin í
Spænsku ljóðabókinni við þýðyng-
ar Geibels og Heyses frá 1889-90
yfír ótrúlega breidd. Að vísu er list
Wolfs sýnu innhverfari en flest hjá
Schubert og Schumann; í stað þess
að beygja kveðskapinn undir lög-
mál laglínunnar, lætur Wolf söngv-
arann oft nánast segja hann fram
í n.k. dramatísku sönglesi, þar sem
hið hefðbundna sönglag er orðið
að „senu“ eða sviðsrænnni stemn-
ingu. Þetta framsögukennda lag-
ferli, við mjög útfærðan píanómeð-
leik sem styður sálræna framvindu
textans á svipaðan hátt og hljóm-
sveitin hjá Wagner, er dæmi um
háþróaða tónsköpun sem á sér fáar
hliðstæður að dýpt og kynngi í síð-
TONLIST
Listasafn ísiands
KAMMERTÓNLEIKAR
Kammersveit Reykjavíkur flutti verk
eftir Cesar Cui, Tsjaikovskíj, Glas-
unov og Glinka. Mánudaginn 20,
nóvember, 1995.
SAGA tónsköpunar í Rússlandi
hefst í raun við upphaf 19. aldar.
Rússar höfðu um langt skeið farið
að dæmi Péturs mikla og leitað til
Vestur-Evrópu um allt sem til fram-
fara mætti horfa og þar með á sviði
tónlistar. Sá sem er kallaður faðir
rússneskrar tónlistar var Mikail
Glinka, fæddur 1804, og hóf hann
feril sinn með því að semja tónlist
í ítölskum stfl. Sagan segir, þá hann
var við tónlistamám á Ítalíu, að ítal-
ir hafí haft meiri ánægju af því að
heyra Glinka leika og syngja rússn-
esk þjóðlög en ekki viljað hlusta á
ítölsku tónlistina eftir hann og þá
hafí honum skilist, að rússnesku
þjóðlögin byggju yfir einhveiju sér-
stöku og í anda þeirra gæti hann
skapað sérstæð rússnesk tónverk.
Tónleikamir hófust á fimm smá-
lögum eftir César Cui fyrir fiðlu,
flautu og píanó og léku Rut Ingólfs-
dóttir, Martial Nardeau og Þorsteinn
Gauti Sigurðsson þessi látlausu lög
mjög fallega. Næsta verkefni var
einþáttungur, Adagio molto í Es-dúr
fyrir hörpu og strengi eftir Tsja-
ikovskíj, samið 1863, þá hann var í
námi hjá Rubinstein en um þetta
leyti sagði Tsjaikovskij upp stöðu
sinni við dómsmálaráðuneytið og
gerðist atvinnutónlistarmaður. I
þessu stutta verki er ekkert það að
finna, sem einkennir þennan meist-
ara persónulegrar túlkunar eða þann
glæsileika í notkun hljóðfæranna,
sem síðar varð aðalsmerki hans.
Flytjendur, sem voru Rut og Unnur
María Ingólfsdætur, Herdís Jóns-
dóttir, Bryndís Halla Gylfadóttir og
Elísabet Waage, skiluðu þessu svip-
laua nemandaverki ágætlega.
Elegie eftir Glasunov fyrir
strengjakvartett var þriðja verkefni
tónleikanna, sem var eins konar
„come back“ hans eftir rúmlegá 20
rómantískum ljóðasöng.
Söngvararnir hér eru ekki af
verri endanum, og á bezta aldri,
módel 1955 og ’58. Það kann sum-
um að þykja skammur ferill fyrir
jafnkrefjandi viðfangsefni og Wolf,
en þýzki barítoninn Olaf Bár debút-
eraði sem ljóðasöngvari með glæsi-
brag og þótti þá þegar verðugur
arftaki Fischer-Dieskaus. Hann
hefur og sungið inn óperur á hljóm-
plötur, m.a. Ariadne á Naxos eftir
Richard Strauss, og hin fallega,
hlýja rödd hans og skýra, innlifaða
textatúlkun njóta sín frábærlega
hér.
Hin sænska Anne Sofie von Ott-
er hefur og slegið í gegn í bæði
ljóðasöng og óperum, m.a. í Gluck
og Mozart, og þó að textaskýrleiki
hennar jafnist ekki á við Bár, þá
fer hún með Wolflögin af næmleika
og krafti. Mezzosópran hennar býr
einmitt nú yfir þessu sérkennilega
samblandi af ferskleika æskunnar
og hljómdýpt þroskans, sem heillar
mann upp úr skónum.
í niðurröðun laganna er ekki
farið eftir Schott-útgáfunni (sem
skilja má af plötubæklingi að sé
ekki upphafleg röðun tónskálds-
ins), heldur eftir þeirri sem reynd-
ist þeim félögum bezt á hljómleik-
um, og kemur hún býsna vel út
við heimahlustun. Ef menn eru
ósammála, gerir „Program“-takki
flestra geislapilara auðkleift að
fylgja Schott, ef óskað er. Hið
þýðingarmikla píanóhlutverk er í
frábærum höndum Geoffreys Par-
sons, og upptakan er jöfn og hæfi-
lega nálæg fyrir textann.
Hikstalaust ómengað hnossgæti
fyrir alla Liedergeggjara.
ára þögn. Glasunov var mjög bráð-
þroska og hafði samið sína fyrstu
sinfóníu aðeins 17 ára og er megin-
hluti verka hans saminn á árunum
1881 til 1904. Elegian er hugþekk
tónsmíð og var fallega leikin af fyrr-
nefndum kvartett.
Glinka (1904-1857) er eitt af
áhugaverðari tónskáldum Rússa á
fyrri hluta 19. aldar og í sögu hans
má fínna sérkennilega tvöfeldni,
átök sem margir skapandi listamenn
þurfa að yfirstíga, það er að gegna
kalli tímans, eða vera þeir sjálfír.
Serenaðan, sem Glinka byggir á
stefjum úr óperu eftir Donizetti, er
samin 1832, þá hann var við „nám“
í gerð ítalskrar tónlistar í Milano.
Þrátt fyrir að verkið væri vel flutt,
er það sýnisbók þess sem listamaður
má ekki gera og það er að herma
eftir öðrum.
Aðalverk tónleikanna var sextett
fyrir strengi op. 70 eftir Tsjaik-
ovskíj, sem hann nefnir Minningar
frá Flórens og er sérlega glæsilegt
verk, glaðlegt og lítið mótað af þeim
tilfínningaþrengingum, sem önnur
verk hans frá sama tíma eru mettuð
af. Til viðbótar við fyrrnefndan
kvartett komu Sarah Bucley og Inga
Rós Ingólfsdóttir. Margt var fallega
leikið af sextettinum, t.d. samleikur
Rutar (1. fíðla ) og Bryndísar Höllu
(1. selló) í öðrum þætti, Adagio
cantabile, sem var einstaklega
fallegur.
I heild var verkið leikið af miklum
ákafa, þrungið tilfinningum, sem
stangast nokkuð á við skilning
margra á þessu listaverki, er telja,
að því hæfi betur glaðlegt fjör og
hefði þá ekki þurft að fara fram á
ystu brún í sterkum og tilfinninga-
þrungnum leik, eins og varð raunin
í flutningi Kammersveitar Reykja-
víkur. Hraðinn var góður og sam-
spil oft mjög gott, nema að því leyti
að styrkleikajafnvægi á milli hljóð-
færa var á köflum nokkuð óhamið.
Hvað sem þessu líður var sextettinn
í heild vel fluttur, svolítið yfírspennt-
ur en í anda rússneskrar tilfínninga-
semi, eins og hún kemur skarpast
fram hjá Tsjaikovskíj.
Jón Ásgeirsson
ÞÓRÐUR frá
Dagverðará.
Ríkarður Ö. Pálsson
Leikbrúðuland sýnir barnaleikrit
LEIKBRÚÐULAND ásamt höfundi, ljósahönnuði og jólasveinun-
um einum og átta. Frá vinstri: Bryndís Gunnarsdóttir, Jón Hjart-
arson, Erna Guðmarsdóttir, Sigurður Kaiser, Helga Steffensen
og Þórunn Magnea Magnúsdóttir.
Æ vintýri á j ólanótt
Rússnesk
rómantík