Morgunblaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1995 B 3
Jólabókaflóðið fer brátt að ná hámarki. Fjöldi útgefinna titla virðist nokkuð svipaður
í ár og undanfarin ár, en svo virðist sem fleiri bækur séu nú prentaðar erlendis en
áður. Þorsteinn Víglundsson kannaði stöðuna á bókamarkaðnum.

Sf í-\ Wk grastvWkmr W;. j
i ilm ^®i§|

JÓLABÓKAÚTGÁFAN er
komin á fullan skrið og
bókabúðimar eru nú í óða
önn að stilla upp þeim bók-
um sem að landsmönnum bjóðast
fyrir jólin. Samkvæmt því sem
Morgunblaðið kemst næst verður
fjöldi nýrra titla fyrir þessi jól svip-
aður og verið hefur á undanförn-
um árum en um 330 nýjar bækur
munu slást um hylli landans þetta
árið. Það virðist því sem álagning
virðisaukaskatts hafi ekki leitt til
minni bókaútgáfu, líkt og spáð
var. Hins vegar virðist sem aukinn
ijöldi bóka sé nú prentaður erlend-
is vegna þessa. Skiptar skoðanir
eru þó á milli bókaútgefenda og
bókagerðarmanna um hversu mik-
ið prentun erlendis hafi aukist.
Kostnaður við erlendar
prentanir haldist svipaður
Félag íslenskra bókaútgefenda
hefur fengið Hagfræðistofnun til
þess að vinna fyrir sig úttekt á
bókamarkaðnum. Endanlegar nið-
urstöður þeirrar úttektar liggja
ekki fyrir en tölur um prentunar-
kostnað og bókaverð liggjá þó fyr-
ir og má sjá í töfiunni hér til hlið-
ar. Ólafur Ragnarsson, formaður
Félags íslenskra bókaútgefenda
og framkvæmdastjóri Vöku-
Helgafells, bendir á að skipting
kostnaðar á milli bóka sem prent-
aðar eru hér á landi og bóka prent-
aðra erlendis, hafi lítið breyst á
undanförnum árum. „Árið 1991
voru 29% alls prentunarkostnaðar
komin til vegna erlendrar prentun-
ar, en árið 1994 var hlutfallið
komið niður í 25%. Mér sýnist að
það verði nokkuð svipað í ár,“
segir Ólafur.
Hann segir mikilvægt að hafa
það í huga að stór hluti þeirra
bóka sem prentaðar eru erlendis,
eru prentaðar í svokölluðu sam-
prenti. í slíkum tilfellum leitar
erlenda forlagið eftir tilboðum í
alla prentun á viðkomandi bók til
þess að auka hagkvæmni. Þeir
útgefendur sem hreppa útgáfu-
réttinn hér heima hafi því sáralítið
um það að segja hvar bókin sé
prentuð.
Ólafur segir að það vegi þyngst
í þessu sá sveigjanleiki sem fylgi
prentun innanlands. „Þessar
dæmigerðu jólabækur sem að
koma út tiltölulega seint eru lang
flestar prentaðar hér á landi. Út-
Prentun
áleið
úr landi?
Meðalverð þriggja
bókaflokka
1987-1994
þús. kr.
4.0
Ævisögur
íslensk skáldverk
““ Þýdd skáldverk
Hlutfall
framleiðslukostnaðar
1989 1990 1991 1992 1993 1994
gefendur þurfa að hafa svigrúm
til að láta endurprenta ef sala
þeirra gengur vel og um leið draga
þeir úr áhættunni með því að láta
prenta bækurnar í smærri
skömmtun. Ef þessar bækur eru
prentaðar erlendis þá taka menn
áhættuna af því að geta ekki pant-
að fleiri eintök ef salan gengur
vel, eða sitja uppi með hluta upp-
lagsins óseldan ef þeir láta prenta
of mikið,“ segir Ólafur.
Reynt að fá neytendur
til þess að velja íslenskt
Georg Páll Skúlason, varafor-
maður Félags bókagerðarmanna,
segir það valda mönnum þar á bæ
talsverðum áhyggjum hversu stór
Prentun íslenskra bóka
hérlendis og erlendis
80,52%
277 bækur
77,81%
Singapore 17 bækur 4,8%
Italía 13 " 3,6%
Portúgal 10 “ 2,8%
Danmörk 8 " 2,2%
Önnurlönd 23 " 6,4%
SamtaJs 79 " 22,2%
1995 254 bækur
69,20%
Portúgal 19bækur 5,2%
Singapore 15 “ 4,1%
Svíþjóð 10 “ 2,7%
Italía 9 “ 2,5%
Önnur lönd 57 “ 14,4%
Samtals 113 “ 30,8%
en það verður að segjast eins og
er að áhugi fyrir slíku átaki virð-
ist eingöngu liggja hjá útgefend-
um sem eingöngu láta prenta fyr-
ir sig hér á landi. Aðrir virðast
frekar vilja fá að njóta vafans,
enda gá fæstir að því hvort að
bókin sé prentuð hér á landi eða
ekki.“
Georg segir að hefðbundin átök
svo sem „Veljum íslenskt11 hafi
heldur ekki skilað sér nægilega
vel og því sé félagið nú að reyna
að fínna nýjar aðferðir til þess að
fá fólk til að skoða 'hvar bókin sé
prentuð og velja hana eftir því.
Georg segir það athugunarvert
hvort að lægri prentkostnaður
erlendis skili sér til neytenda.
Hann segir að sér sýnist að svo
sé ekki og þá sé spurningin hvers
vegna?
hluti íslenskra bóka sé prentaður
erlendis í ár. „Við erum dálítið
uggandi yfir þessari þróun enda
sjáum við að hlutfall þeirra bóka
sem prentaðar eru erlendis hefur
farið úr tæpum 20% _________________
árið 1993 í 30% fyrir
þessi jól.“
Að sögn Georgs
hefur félagið gert til-
raun til þess að fá
neytendur til þess að
kaupa frekar þær
bækur sem prentað-
ar eru hér á landi og
í því skyni hafi meðal annars ver-
ið reynt að merkja þær bækur
sérstaklega. „Við gerðum þessa
tilraun í samstarfí við útgefendur
Virðisauka-
skattur á bækur
virðist skila sér
í aukinni prent-
un erlendis
Innlendur prentiðnaður ekki
samkeppnishæfur?
Það vekur athygli að þrátt fyrir
að fleiri titlar séu nú prentaðir
______' erlendis virðist
kostnaðar við prent-
un þeirra sem hlut-
fall af heildarkostn-
aði svipaður á milli
ára. Séu þessar tölur
nærri sanni hlýtur
það að vekja upp
spumingar um sam-
keppnishæfni ís-
lensks prentiðnaðar.
Heiðar Ingi Svansson, fram-
kvæmdastjóri Skjaldborgar segir
að fyrirtækið vildi gjarnan skipta
meira við innlenda aðila, en aukinn
þrýstingur á bókaverð í kjölfar
þess að virðisaukaskattur var
lagður á bækur leiddi til þess að
fyrirtækið leitaði í auknum mæli
út fyrir landssteinana. Virðisauka-
skatturinn hafí því sett aukinn
þrýsting á prentunarkostnaðinn
hér heima þar sem ekki hafí verið
hægt að velta honum út í verðlag-
ið. „Við buðum út ákveðinn pakka
síðastliðið vor og það var greini-
legt að íslenskar prentsmiðjur
lögðu sig nokkuð fram í því að
bjóða í verkið en engu að síður
voru þær ekki samkeppnishæfar
við þá verksmiðju í Singapore, sem
hefur prentað fyrir okkur hluta
af okkar útgáfu undanfarin ár.
Hins vegar höfum við auðvitað
prentað talsverðan hluta af okkar
útgáfu hér á landi eftir sem áður.“
Heiðar segir að innlendar prent-
smiðjur séu fyllilega samkeppnis-
hæfar varðandi gæði og í sumum
tilfellum séu gæðin betri hér á
landi. Hins vegar skorti talsvert á
áreiðanleika þeirra. „Það má segja
að það sé undantekningatilfelli ef
afhending tefst hjá þeim prent-
smiðjum sem við höfum skipt hvað
mest við erlendis en því miður er
því alveg öfugt farið hér á landi.
Hér myndast alltaf ákveðinn
flöskuháls og jafnvel þó að við
höfum reynt að skipuleggja prent-
unin betur en áður með því að
vera með handrit tilbúin í júní og
óska eftir því að prentun sé lokið
um haustið þá hefur iðulega lítð
gerst fyrr en farið er að setja
mikinn þrýsting á. Hins vegar er
þeim auðvitað nokkur vorkunn því
að skipulagið hér á landi er ekki
sambærilegt við það sem gerist
erlendis og þar eiga útgefendur
kannski ekki minni sök. Þeir eru
oft á tíðum mjög seinir með sín
útboð sem þá riðlast heildarskipu-
lagið á prentuninni.“
Fyrirsláttur
Þorgeir Baldursson, forstjóri
Prentsmiðjunnar Odda, segir inn-
lendan prentiðnað um margt sam-
keppnishæfan við erlenda aðila,
sér í lagi þegar kemur að sérhæfð-
ari verkum. „Sókn okkar á erlenda
markaði, líka í bókaframleiðslu,
er vissulega merki um þetta,“ seg-
ir Þorgeir. Hann segir að hins
vegar vanti nokkuð upp á að hag-
kvæmni í rekstri íslenskra prent-
smiðja sé nægilega góð og því sitji
þær eftir þegar kemur að einföld-
um og stöðluðum prentverkum.
Hann segir það þó vera fyrirslátt
hjá útgefendum að bera við slæm-
um skilum hjá prentsmiðjum hér
á landi. „Það kann að hafa verið
tilfellið áður fyrr en á ekki við í
dag,“ segir Þorgeir.
„Það sem að menn eru að reyna
að gera hér til þess að standast
betur erlenda samkeppni er að
reyna að koma betra skipulagi á
hlutina. Við stöndumst enga sam-
keppni ef okkur tekst ekki að
koma á viðlíka skipulagi og tíðk-
ast erlendis. Þar er það t.d. viðtek-
in venja að ef að bók berst ekki
frá útgefenda fyrir umsamda dag-
setningu þá færist hún aftar í
framleiðsluröðina. Hins vegar er
enginn skilningur á því að það
þurfí að koma eiphvetju skipulagi
í þessum iðnaði. Ég er ekkert endi-
lega að kenna útgefendum um það
heldur þurfa prentsmiðjur líka að
bæta ýmislegt hjá sér. Þetta ger-
ist þó ekki nema í samstarfi við
útgefendur."
Að sögn Þorgeirs væri það mjög
gagnlegt að forlögin og prent-
smiðjurnar kæmu sér upp betra
skipulagi fyrir framleiðslu sína.
Of lítið sé vitað fyrirfram um hvað
sé í vændum og þá hvenær. „Það
skiptir t.d. talsverðu máli að geta
framleitt nokkrar bækur af sömu
stærð saman, í stað þess að þurfa
að vera að breyta vélastillingum
fyrir hvetja prentun eins og raun-
in er nú. Þetta eru hlutir sem við
þurfum að laga, ef við ætlum að
geta keppt við erlendar prent-
smiðjur."