Morgunblaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Virk stýring á
hlutabréfasafni
Sjónarhorn
Er hægt að ná betri árangri en markaðurinn
með virkri stýringu? spyrja Hreiðar Már
Sigurðsson og Bjami Armannsson í seinni
grein sinni um hlutabréfamarkaðinn.
Virkni og stærð hlutabréfamarkaða
á Norðurlöndum
s>.
Verðbréfa-
markaður
Reykjavík
Osló
Helsinki
Stokkhólmur
Kaupmannahöfn
=> Uj ~|5‘ £ g Markaðs- virði Veltuhraði á 3. ársfj. Jl á ^ 5 « 15 • • 1 e"?
18,8 373,0 5,9% 6,5% 209,1%
13.794.1
10.811.4
53.854.4
15.537.2
'39.574,9
32.802,0
107.157,8
44.487,9
59,5%
39,0%
56,6%
50,5%
56,5%
40,5%
61,9%
49,9%
59,0%
48,4%
11,3%
8,1%
Veltuhraði er hér skilgreindur sem velta deilt með markaðsvirði á mánaðarlegum grunni
faert upp til árs. Heimild: Nordic securities markets 3rd quarter 1995.
Spá um afkomu atvinnugreina á hlutabréfa-
markaði og samanburður við afkomu ársins
1994 . _
fi
igl
«o
3
<Q
I
5
Fyrirtæki <§• I
Sjávarútvegsf. 903,3 883,7
Samgönguf. 1.120,0 1.180,8
Fjármálaf. 510,0 552,0
Olíudreifingarf. 530,0 466,8
Framleiðsiuf. 208,2 182,4
Þjónustuf. 305,3 279,3
-2%
+5%
+8%
-12%
-12%
-9%
-S
fs
£
oqS
H
^ 1
735 -17% 6,9%
1300 +10% 9,5%
690 +25% 7,'4%
430 -8% 5,3%
348 +91% 10,3%
365 +31% 12,7%
•sl
S|
S 6
22,4%
28,8%
19,5%
16,9%
7,1%
5,3%
FJÁRFESTING í hlutabréf-
um er í eðli sínu gjörólík
fjárfestingu í skuldabréf-
um. Með fjárfestingu í
skuldabréfum má segja að verið sé
að binda ávöxtun í ákveðinn tíma.
Ávöxtunin er ákveðin föst stærð,
þó vaxtaþróun hafi áhrif á verðgildi
viðkomandi bréfs á tímabilinu breyt-
ir hún ekki lokaverði þess á gjald-
daga.
Áætlanir fjárfesta um
f ramtíðar hagnað fyrirtælya
Fjárfesting í hlutabréfum ræðst hins
vegar af afkomu viðkomandi fyrir-
tækis til lengri tíma litið. í því til-
liti er áhættan fólgin í þvi að tapa
öllu kaupverðinu, en fræðilega séð
getur hagnaðurinn orðið óendanlega
mikill, í það minnsta margfaldur.
Þess vegna er það grundvallaVatriði
við ijárfestingu í hlutabréfum að
fjárfestirinn hafi skoðun á því hver
framtíðarhagnaður fyrirtækis, sem
fjárfest er í, verður.
Hagnaður fyrirtækja, eða afleidd-
ar stærðir út frá hagnaði, s.s. lykil-
tölur úr sjóðstreymi, segja til um
peningamyndun í fyrirtækinu.
Grunnforsenda fyrir verðmati á fyr-
irtæki er að gera sér grein fyrir
hvaða peningamyndun mun eiga sér
stað í fyrirtækinu til lengri tíma lit-
ið. Ef fjárfestir sem vinnur á opin-
berum markaði tekur sjálfan sig
alvarlega verður hann því í raun að
áætla framtíðarhagnað fyrirtækja
sem endurspeglast síðan i kaup- og
sölutilboðum hans í einstök hluta-
bréf á verðbréfamarkaði. Sífellt
fleiri félög gefa upp á aðalfundum
sinum markmið um hagnað ársins
og eru slíkar upplýsingar ásamt
ársreikningum undanfarinna ára
grunnheimild í verðmati. Þá er hægt
út frá fréttum og hagstærðum, sem
tengjast einstökum félögum og at-
vinnugreínum, að mynda sér gleggri
skoðun á því hvaða áhrif það hefur
á reksturinn í bráð. Nýting á sk.
innherjaupplýsingum sér til fram-
dráttar fyrir félög sem skráð eru á
Verðbréfaþingi íslands er bönnuð.
Þ.e.. upplýsingar um rekstur eða
stöðu fyrirtækisins sem gæti haft
áhrif á verð á hlutabréfum í félaginu
sem lykilstjómendur eða aðrir þeir
sem vita um innri málefni félagsins
hafa einir aðgang að, eða hafa ekki
verið kunngerðar opinberlega á
markaði, s.s. með fréttatilkynningu
til þingaðila eða i fjölmiðlum. Kaup-
þing hf. birti í fyrra áætlun sina
um hagnað einstakra fyrirtækja á
markaði fyrir árið 1994 (sjá töflu
1). Eins og sjá má á töflunni skeik-
aði einungis um 6% varðandi hagnað
á þeim félögum sem skráð vom.
Þess ber að geta að Kaupþing hf.
spáði ekki um hagnað fjögurra af
þeim félögum sem þarna em og eins
var ekki tekið tillit til flugvélasölu
Flugleiða hf. í árslok og var því leið-
rétt með tilliti til þessara liða, þann-
ig að spáð var raunverulegri afkomu
þessara flögurra félaga og hagnaði
vegna flugvélasölunnar bætt við
spána um hagnað Flugleiða hf.
Mörgum kann hins vegar að koma
á óvart hversu nálægt spáin er raun-
verulegum hagnaði fyrirtækjanna.
Annað sem vekur athygli er að þrátt
fyrir þó nokkrar hækkanir á hluta-
bréfamarkaði, gerði spáin um hagn-
að fyrirtækja í fyrra ekki ráð fyrir
nema 8,3% arðsemi markaðsvirðis
hlutafjár. Nú er gert ráð fyrir arð-
semi markaðsvirðis sem nemur 8,1%
sem sýnir að þrátt fyrir örlitla lækk-
un á arðsemi eru enn möguleikar
til hækkana og að fyrirtækin hafa
hingað til staðið undir þeim vænt-
ingum sem gerðar hafa verið um
hagnað. Nú birtir Hlutabréfasjóður-
inn Auðlind hf., sem er hlutabréfa-
sjóður í vörslu Kaupþings hf., áætl-
un fyrir þær atvinnugreinar sem
sjóðurinn er fjárfestur í hvað hluta-
bréf áhrærir. Skv. spánni ættu fjár-
festar að beina augum sínum að
samgöngu-, framleiðslu-, fjármála-
og þjónustufyrirtækjunum í ríkara
mæli en sjávarútvegs- og olíudreif-
ingarfyrirtækjum. Það er hins vegar
vandamál við fjárfestingu í hluta-
bréfum í framleiðslu- og þjónustu-
fyrirtækjunum hversu lítil þau eru
í samanburði við markaðinn í heild.
Markaðsvirði þeirra hlutabréfa, sem
birt eru í töflu 2, er 47,6 miiljarðar
kr. og eru þessar tvær atvinnugrein-
ar einungis um 12% þeirrar fjárhæð-
ar. Hlutabréfasjóður sem fjárfestir
í miklum mæli í þessum greinum
eykur áhættu sína að þvi ieyti að
farið er lengra út fyrir þingvísitölu
hlutabréfa, sem mælir breytingar á
verði hlutabréfa á Verðbréfaþingi
íslands. Ein af ástæðum þess að
samval hlutabréfa í Auðlind lítur
ekki út eins og fullkomið samval
skv. kenningum Markowitz er sú
að markaðurinn er ekki fullkominn,
og því ýmsar væntingar um framtíð-
arhagnað ekki inni í verðinu. Því
er nauðsynlegt að hafa ætíð skoðun
S framtíðarhagnaði hvers fyrirtækis
og reyna að hagnast í samræmi við
væntingar.
Að hafa alltaf skoðun á verði
hlutabréfa
Um verð á hlutabréfum má segja
að alltaf sé tii verð. Ef markaðurinn
telur bréfín verðlaus er verðið núll.
Hvaða skoðun sem menn hafa á því
hvort verðið sé hátt eða lágt, er verð-
ið sú fjárhæð sem einhver er tilbúinn
að kaupa bréfm á og einhver annar
tilbúinn að selja bréfín á. Ofangreind
staðhæfíng er í sjálfu sér einfaidur
veruleiki, en á undanfömum ámm
(sérstaklega ef horft er 3-4 ár aftur
i tímann) hefur verið erfítt að fá
aðila á hlutabréfamarkaði til að hafa
skoðun á þvi á hvaða verði þeir
væru tilbúnir til að selja, og á hvaða
verði þeir væm tilbúnir að kaupa.
Þannig vora oft ekki skráð kauptil-
boð í félög með jafnvel einn til þtjá
milljarða í markaðsverðmæti hluta-
bréfa. Þetta hefur um margt breyst.
Þó er ljóst að enn vantar mun fleiri
aðila, sem hafa skoðun á kaup- og
sölugengi hlutabréfa á íslenskum
hlutabréfamarkaði. Breytingin á sl.
1-2 ámm hefur hins vegar verið
gríðarleg. E.t.v. er markaðurinn með
of einhæfan hóp kaupenda sem hafa
of líka framtíðarsýn og sú flóra
hlutabréfa, sem kaupendur hafa að
velja úr, með of svipaða samsveiflu
til að stýring úr einu hlutabréfí í
annað sé vemlega hagstæð. Þá má
einnig vera að breytingin yfír í
„prútt“markaðinn taki lengri tíma
og íslendingar séu enn of fastir í
viðjum „sjö manna nefndar ákvörð-
unar“ um verð á einstökum hlutum
og eigi af þeim sökum erfíðara með
að átta sig á tilboðsfyrirkomulaginu.
Á undanfömum misserum hefur
Hlutabréfasjóðurinn Auðlind reynt
að hafa kaup- og sölutilboð í lang-
flest íslensk hlutafélög á markaði.
Stundum er skoðun félagsins nokkuð
langt frá markaðnum (þ.e. kaupverð
lægra en viðskiptaverð eða söluverð
hærra en viðskiptaverð). Ekki þarf
þó endilega að vera um það að ræða
að kaup- eða sölutilboð endurspegli
mat á virði félagsins almennt, því inn
í slíkt tilboð blandast starfsemi sjóðs-
ins, s.s. þátttaka sjóðsins í öðrum
félögum i sama geira, eign sjóðsins
í hlutabréfum í viðkomandi félagi,
vaxta- og verðbólguþróun o.s.frv.
Til að hlutabréfamarkaðurinn hér
á landi verði virkari þurfa margir
að hafa sjálfstæða skoðun á virði
einstakra félaga og setja slíkt fram
í kaup- og sölutilboðum opinberlega
á markaði. Sé horft til virkari mark-
aða með hlutabréf, sést að velta sem
hlutfall af markaðsverðmæti fyrir-
tækja er mun meiri en hér á landi.
Eigum við enn langt í land með að
ná t.d. hlutabréfamörkuðum á Norð-
urlöndum þar sem velta sem hlutfall
af markaðsverðmæti félags er sú
sama á einum mánuði og einu ári
hérlendis. Þetta má sjá á töflu 3 þar
sem borinn er saman veltuhraði hér-
lendis og á öðram verðbréfaþingum
Norðurlanda.
Þó hefur orðið algjör stökkbreyt-
ing hvað varðar veltuhraða hérlend-
is, en eins og sjá má er tvöföidun á
veltu á hlutabréfamarkaði hérlendis
milli þriðja ársfjórðungs 1994 og
1995. Vöxtur í veltuhraða er mun
meiri hérlendis en á hinum Norður-
löndunum enda eram við langt á
eftir hvað uppbyggingu þessa mark-
aðar varðar. Engu að síður er
ánægjuiegt að sjá að við eram á
réttri leið. Án efa munu tiikoma
pappírslausra viðskipta og nýjungar
á hlutabréfamarkaðnum hérlendis
stórauka veltu hans á næstu áram.
Af einhveijum ástæðum hafa
ýmsir aðilar hérlendis verið við-
kvæmari fyrir því að aðilar birti opin-
berlega spár sínar um afkomu hluta-
félaga. Jafnvel þó hinum sömu aðil-
um fínnist jafnsjálfsagt að spá um
vaxtaþróun, ríkishalla og ýmsa fleiri
hluti sem ekki era minni óvissu háð-
ir er afkoma einstakra hlutafélaga
hér á landi. Tilgangurinn með þess-
ari grein er m.a. að breyta þessum
hugsunarhætti og fá fleiri til að taka
afstöðu og hafa skoðun á verði hluta-
bréfa i ljósi framtíðarvæntinga til
afkomu fyrirtækja.
Niðurstaða fyrir einstaklinga
og stofnanafjárfesta
En hvaða ályktun má svo draga
af þessum skrifum? Ef horft er til
einstaklinga og stofnanafjárfesta era
nokkur atriði sem hér era sam-
andregin og vert að gefa sérstakan
gaum.
• Arðsemi yfírstandi árs er viðun-
andi og ýmsir möguleikar ónýttir á
hlutabréfamarkaði.
• Hægt er að ná betri ávöxtun með
minni áhættu heldur en markaður-
inn.
• Markaðurinn hefur þroskast og
eflst á undanfömum ámm, bæði
hvað varðar veltuhraða og virkni
annars vegar og fjöida þátttakenda
og sjálfstæði þeirra hvað varðar
kaup- og sölutilboð hins vegar.
• Virk stýring er áreiðanlega væn-
legur kostur hér á landi. Með áætlun
um framtíðararðsemi og breytingu
milli einstakra hlutabréfa og at-
vinnugreina má ná hærri ávöxtun
en markaðurinn.
• Áætlanir fagfjárfesta um framtið-
arhagnað era forsenda framþróunar
markaðarins. Líkt og um verðbólgu-
spár ýmissa aðila er nauðsynlegt að
þessar spár séu birtar og þær séu
byggðar á upplýsingum sem fram
era komnar en ekki óbirtum innri
upplýsingum fyrirtækja.
• Hlutabréfasjóðir sem nýta sér
virka stýringu era vænlegur kostur
fyrir einstaklinga en ekki síður fyrir
stofnanaíjárfesta, þess vegna ættu
þeir að gera hvort tveggja að fjár-
festa sjálfír með skoðanir og fjár-
festa í hlutabréfasjóðum.
Höfundar stýra hlutabréfa- og
skuldabréfasjóðum í vörslu Kaup-
þings hf.
IKEA selnr
eldhústæki
VERSLUN IKEA hefur hafið sölu
á eldhúsraftækjum frá Bræðrun-
um Ormsson. Tækin verða til sýn-
is og sölu í innréttingadeild IKE A
og gefst viðskiptavinum fyrirtæk-
isins nú tækifæri til þess að kaupa
eldhúsinnréttingar og öll nauðsyn-
leg eldhústæki á einum stað, að
því er fram kemur í fréttatilkynn-
ingu frá IKEA. Meðal þess sem
verður til sölu í verslunum IKE A
eru helluborð, ofnar, eldavélar,
kæliskápar og viftur frá AEG og
Indesit. Þessi tæki verða boðin á
IKEA verði að því er fram kemur
í fréttatilkynningunni.
Á MYNDINNI eru f.v. Skúli H. Oddgeirsson og Bjarni Svavars-
son frá Bræðrunum Ormsson, Hulda Haraldsdóttir frá IKEA
og Anders Ruöne frá AEG í N-Evrópu.
Ný þjónusta hjá Nýju
sendibílastöðinni
NÝJA sendibílastöðin hf. býður
nú upp á nýja þjónustu sem ber
heitið N.S. hraðflutningar. Að
sögn Leifs Amar Leifssonar, fram-
kvæmdastjóra Nýju sendibíla-
stöðvarinnar, er þessi þjónusta
sniðin að þörfum þeirra sem flytja
þurfa bréf og smápakka innan
höfuðborgarsvæðisins.
Boðið er upp á tvenns konar
þjónustu. Annars vegar er um að
ræða hraðsendingu, þar sem send-
ingu er ekið beint til viðtakanda.
Hins vegar er um að ræða boð-
sendingu, þar sem sending er af-
hent innan 2ja klukkustunda. Leif-
ur segir að greitt sé fast verð fyr-
ir hverja sendingu og sé lögð
áhersla á að halda verðinu í lág-
marki. Hraðsendingin kosti 475
krónur auk vsk., en boðsending
kosti 280 krónur auk vsk.
Að sögn Leifs hefur þessi þjón-
usta hlotið góðar viðtökur hjá við-
skiptavinum fyrirtækisins á þeim
skamma tíma sem hún hefur verið
í boði og kveðst hann bjartsýnn á
framhaldið.