Morgunblaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
• FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER1995 B 7
___________VIÐSKIPTI________
Daimler-Benz
í endurhæfingu
Erfiðleikar þýska stórfyrirtækisins þykja sýna hvernig fer þeg-
ar stjórnendurnir fara sínu fram á tillits til hagsmuna hluthafa
NÝR stjórnandi vill að Daimler haldi sig við
bílaframleiðsluna.
FYRIR aðeins þremur árum gaf
Daimler-Benz, stærsta fyrirtæki í
Þýskalandi, út fagra yfirlýsingu um
hina „nýju öld“, sem það kallaði
svo, og þar hreykti þáverandi for-
stjóri, Edzard Reuter, sér af því að
hafa breytt fyrirtækinu úr bílafram-
leiðanda í „samhæfða tæknisam-
steypu“ með ítök í flugvéla- og raf-
eindaiðnaði og ýmsum sviðum sam-
gönguiðnaðarins. Þessi fagra mynd
er nú öll í molum.
1 stjórnartíð Reuters keypti Da-
imler megnið af fyrirtækjum í her-
gagna- og flugvélaiðnaði í Þýska-
landi á sama tíma og kalda stríðinu
lauk og eftirspurn eftir flugvélum
í borgaralegu flugi hrundi. Áður eða
1986 hafði Daimler keypt AEG og
öðlast þar með aðgang að mörkuð-
um, allt frá heimilistækjum til járn-
brautarlesta, án þess þó að fá yfir-
burðastöðu á neinu sviði.
Frá 1985 hefur Daimler keypt
upp fyrirtæki, aðallega í taprekstri,
fyrir um 362 milljarða ísl. kr. en
þrátt fyrir það hefur gengi hluta-
bréfanna lækkað. 1986 voru þau
metin á 2.400 milljarða ísl. kr. en
á 1.585 milljarða nú. Á síðasta árs-
fundi fyrirtækisins var Reuter út-
hrópaður af hluthöfum sem „mesti
eyðsluseggur" allra tíma.
The Economist segir nýverið að
allt þetta klúður hjá Daimler sé
einnig áfellisdómur yfir kapitalis-
manum í Þýskalandi, sem einkenn-
ist af nánu og næstum innilegu
sambandi forstjóra og bankastjóra
en lítilli virðingu fyrir hluthöfum.
Deutsche Bank, stærsti banki í
Þýskalandi, á næstum fjórðung
hlutafjár í Daimler og fram til 1993
var mikið hlutafé í eigu sérstaks
eignarhaldsfélags. Var tilgangurinn
með því að koma í veg fyrir, að
önnur fyrirtæki gætu ásælst Daiml-
er. Er slíkt fyrirkomulag fremur
fallið til að letja stjórnendur í starfi
sínu en hvetja.
Nýr stjórnandi
í maí sl. tók nýr maður við stjórn-
artaumunum hjá Daimler, Jurgen
Schrempp, sem áður var yfir flug-
véliðnaðinum, og hann leggur
áherslu á, að fyrirtækið skili arði
og vill koma fram við hlut-
hafa sem eigendur en ekki
ómaga. Fljótlega eftir að
hann tók við tilkynnti hann,
að Daimler-Benz hefði tap-
að rúmlega 70 milljörðum
ísl. kr. á fyrra misseri 1995
vegna gengisfalls dollarans
en fyrri stjórnendur hefðu
áreiðanlega fundið leið til
að fela þessa staðreynd.
Síðan hefur Schrempp
snúið sér að því að hluta
sundur heimsveldið, sem
Reuter hafði byggt, upp,
annaðhvort með samstarfs-
samningum við önnur fyrir-
tæki eða með beinni sölu.
í stað þess að dreifa kröft-
unum i allar áttir, vill
Schrempp, að Daimler haldi
sig við bílaframleiðsluna.
Meiri arðsemiskröfur
Þrátt fyrir þetta eru hlut-
hafar ekki búnir að taka
gleði sína á ný. Meðal ann-
ars vegna þess, að eitt
meginverkefni Schrempps,
að losa Daimler við DÁSA
eða flugvéladeildina, er
mikið komið undir duttlungum
stjórnmálamanna og gjaldeyris-
markaðarins. í öðru lagi finnst
mörgum sem hugmyndir hans varð-
andi bílaframleiðsluna séu álíka
þokukenndar og Reuters. Þriðja
áhyggjuefnið varðar Mercedes-
Benz, sem enn stendur undir tveim-
ur þriðju sölunnar. Þótt framleiðsla
bílaverksmiðjanna sé talin sú ábata-
samasta í Evrópu . þykjast sumir
markaðssérfræðingar sjá þar blikur
á lofti.
Sannleikurinn er raunar
sá, að byltingin, sem
Schrempp er að boða, hófst
í tíð forvera hans, Reuters.
Hann réð þvi, að Daimler
varð fyrst þýskra stórfyrir-
tækja til að skrá hlutabréf-
in í Bandaríkjunum og opna
þannig fyrir miklu meiri
upplýsingar um bókhald
fyrirtækisins og rekstur.
Schrempp vill hins vegar
ganga lengra og hraðar.
Hann hyggst til dæmis losa
sig við þau fyrirtæki, sem
ekki ná því að skila 12%
arði af eiginfé fyrir skatt
og það er þess vegna, sem
AEG verður látið róa að
mestu leyti.
Schrempp ætlar einnig
að auka miðstýringuna inn-
an fyrirtækisins. Aður var
það látið nægja að setja
dótturfyrirtækjunum
nokkrar meginreglur en nú
mun Daimler-stjórnin hafa
síðasta orðið um stefnu-
mörkun, fjárlög og ijárfest-
ingar allra 35 dótturfyrir-
tækjanna.
Það verður nokkur prófraun á
miðstýringuna hvernig til tekst með
DASÁ en ýmsar greinar þess geta
ekki staðið á eigin fótum. Schrempp
hafði sex ár til að leysa úr þessum
vanda en hann jók hann með kaup-
um sínum á Fokker-flugvélaverk-
smiðjunum í Hollandi, fyrirtæki
með langa taprekstrarsögu. Svip-
aða sögu er að segja um evrópska
flugvélaframleiðandann Airbus,
sem DASA á 39% hlut í.
Áætlun Schrempps er að byija á
því að skera sem mest niður og
endurskipuleggja síðan reksturinn
en það er ekki víst, að það nægi.
Schrempp á sér þann draum, að
DASA verði í fararbroddi í Evrópu
í smíði lítilla farþegaþotna en Brit-
ish Aerospace og Aérospatiale
munu ekki sitja með hendur í skauti
í þeirri samkeppni. Það er aðeins í
smíði gervi- eða fjarskiptahnatta
sem DASA getur verið öruggt um
forystuna í samstarfi við Aérospat-
iale.
Minnkandi hlutdeild
Þótt Daimler-Benz hverfi aftur
til upphafsins og fari að helga sig
bílaframleiðslu fyrst og fremst þá
er ekki þar með sagt, að framundan
sé beinn og breiður vegur. Hagnað-
ur Mercedes Benz á fyrra helmingi
ársins var um 68 milljarðar kr. og
nýja E-gerðin, sem kostar litlu
meira en sú gamla, er 30% ódýrari
í framleiðslu. Hlutur Mercedes-
Benz á markaðnum hefur hins veg-
ar verið að minnka í langan tíma.
Mesta áhyggjuefnið er, að litla
C-gerðin, sem átti að stöðva þessa
þróun, hefur ekki gert það. Salan
á henni minnkaði um 1% í Vestur-
Evrópu á fyrra helmingi ársins en
á sama tíma jókst salan í helsta
keppinautinum frá BMW um 5,5%.
Það var þó litli Audi-bíllinn, sem
sló öll met en sala í honum jókst
um 27%.
Hugsanlegt er, að það verði ac
lokum samkeppnin um alþjóðlegl
fjármagn, sem sker úr um framtíð
Daimler-Benz. Mercedes, sem ný-
lega hafði betur en Chrysler í sam-
keppni um 65 milljarða kr. bílaverk-
smiðju í Kína, vill aukið fjármagn
til fjárfestinga í Asíu. Þess vegna
kann það að þrýsta á um, að
Schrempp hætti öllum draumum
um forystuhlutverk á einhverju
sviði flugvélaiðnaðarins.
Kauphallarviðskipti
hafin með rusl
Vilja breytingar á
yfirtökureglum
RUSLIÐ, sem leggst til á heimilum
og annars staðar, hefur ekki alltaf
verið í miklum metum en nú hefur
þó hagur þess vænkast verulega.
Kauphöllin í Chicago hefur opnað
fyrsta rafræna markaðinn með not-
aðar mjólkurumbúðir, gömul dag-
blöð og glerflöskur.
Mikill vöxtur hefur verið á endur-
vinnslumarkaðinum í Bandaríkjun-
um að undanförnu eins og sést best
á því, að á fimm árum hefur fjöldi
fyrirtækja, sem endurvinna plast,
næstum þrefaldast og eru nú 1.400.
Nú eru endurunnin 35 milljón tonn
af pappír og hefur vinnslan aukist
úr 26 milljónum á skömmum tíma.
Verð á gömlum dagblöðum hefur
hækkað svo mikið að undanförnu,
að ófrómir menn eru jafnvel farnir
að stela blaðabunkum, sem settir
hafa verið út fyrir húsdyrnar til að
endurvinnslan geti hirt þá.
Stöðluð vara
og lægra verð
Kauphöllin í Chicago telur, að það
muni auðvelda viðskipti með þessa
vöru að taka upp skráningu á henni
og lækka verðið. Hún setur líka allri
vöru, sem verslað er með, ákveðna
staðla og það er ekki vanþörf á því
í pappírnum. Hann er af öllum gerð-
um, allt frá dagblöðum til bylgju-
pappa í kassa, og íblöndunarefnin
af ýmsum toga.
Stóru endurvinnslufyrirtækin í
Bandaríkjunum hafa sýnt markaðn-
um í Chicago mikinn áhuga og nú
þegar hafa 140 fyrirtæki greitt rúm-
lega 60.000 kr. árgjald til að fá að
nýta sér hann.
Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem
kauphöllin í Chicago reynir fyrir sér
á græna markaðinum, sem svo er
kallaður. Fyrir tveimur árum hélt
hún sín fyrstu uppboð á mengunar-
leyfum en þau eru gefin út af banda-
ríska umhverfisráðuneytinu. Þessi
leyfi veita kaupendum, gjarna orku-
verum, heimild til að láta frá sér
mengandi efni, til dæmis brenni-
steinstvísýring. í mars sl. var verslað
með 176.400 svona leyfi en þeim
verður smám saman fækkað.
Hugsast getur, að þessi háttur,
að selja mengunarleyfi, verði tekinn
upp á alþjóðavettvangi. Graciela
Chichilnisky, prófessor við Columb-
ia-háskóla, lagði það nýlega til á
ráðstefnu Alþjóðabankans og er til-
gangurinn sá að beijast gegn meng-
un, sem, valdið getur gróðurhúsa-
áhrifum.
STÆRSTU fjárfestingarsjóðir í
Þýskalandi þrýsta ákaft á um, að
lögum um yfirtöku fyrirtækja verði
breytt, aðeins fáum vikum eftir að
þau tóku gildi. Krefjast þeir þess,
að hagsmunir hluthafa í minnihluta
verði jafn vel tryggðir og á alþjóða-
mörkuðum.
Talsmenn fjárfestingarsjóðanna,
sem svara til 20% veltunnar á hluta-
bréfamarkaði, segja, að verði ekki
hert á nýju lögunum um yfirtöku
fyrirtækja sé hætta á, að staða
Þýskalands sem fjármálamiðstöðv-
ar veikist verulega.
Nýju reglurnar, sem tilkynnt var
um í júlí, komu í kjölfar annarra
umbóta en tilgangur þeirra var að
koma í veg fyrir innheijaviðskipti
og tryggja meiri og betri upplýs-
ingar um málefni fyrirtækja. Tóku
þær gildi í síðasta mánuði um leið
og nýtt yfirtökuráð var skipað.
„Það, sem helst skortir á til að
FRAMKVÆMDANEFND Evrópu-
sambandsins hefur heitið að halda
fast fram fyrirætlunum um að opna
fjarskiptamarkað ESB þrátt fyrir
gagnrýni sumra aðildarlanda, sem
telja bandalagið ganga of langt og
fara of geyst.
„Ég tók af öll tvímæli um að við
værum ráðnir í að halda okkar
striki," sagði Karel Van Miert sem
Þýskaland standi undir nafni sem
alþjóðleg fjármálamiðstöð, er að
allir standi jafnt að vígi og yfirtöku-
reglurnar séu sanngjarnar," sagði
Christian Strenger, forstjóri DWS,
stærsta fjárfestingarsjóðins í
Þýskalandi og dótturfyrirtækis De-
utsche Bank.
Strenger og fleiri vilja, að hags-
muna hluthafa í minnihluta verði
betur gætt, einkum með tilliti til
erlendra fjárfesta og fjárfestingar-
sjóða. Manfred Mathes, forstjóri
Union Investment og stjórnarmaður
i yfirtökuráðinu, telur, að breyta
verði nýju lögunum til að þau upp-
fylli alþjóðlega staðla.
Óskir um breytingar
Meginatriði nýju laganna eru
þessi:
Fyrirtæki, sem kaupir meira en
50% hlut í öðru, verður að bjóða í
afganginn. Þeir, sem vilja breyting-
fer með samkeppnismál í nefndinni.
Hann sagði að samkvæmt regl-
um, sem nefndin mundi gefa út í
janúar og febrúar, yrði flestum að-
ildarlöndum gert að afnema höft á
öllum fjarskiptamörkuðum fyrir 1.
janúar 1998.
Löndunum verður einnig uppálagt
að gn'pa til skjótra ráðstafana til að
gera „öðrum boðveitukerfum“ kleift
ar, segja, að þessi mörk séu of há.
í Bretlandi eru þau 29,9% og fram-
kvæmdastjórn Evrópusambandsins
hefur lagt til, að þau verði 33%.
Verðið, sem eigendum minnhluta
hlutaijárins er boðið, á að vera í
samræmi við markaðsverð og aldrei
nema 25% lægra en það, sem kaup-
andi hefur greitt á sex mánaða
tímabili áður en hann eignaðist
meira en 50% hlut. Strenger segir,
að þessi afsláttur sé of mikill og
erfitt að réttlæta nokkurn afslátt
yfirleitt.
Formlegt boð skal leggja fram
innan 18 mánaða. Sumir telja
þennan tíma of langan en talsmenn <
fyrirtækja segja, að oft taki það
þennan tíma að minnsta kosti til
að ganga frá öllum lagalegum hlið-
um yfirtökunnar. „Rétt væri að
bjóða í minnihluta hlutafjárins um
leið og yfirtakan á sér stað,“ segir
Mathes.
að keppa við hefðbundin símafélög
um að bjóða fjarskiptaþjónustu.
Bretar, Svíar^ Hollendingar, Dan-
ir, Finnar og Italir hafa lýst yfir
stuðningi við fyrirætlun fram-
kvæmdanefndarinnar að sögn
starfsmanns ESB. Reyndar hafa
Bretar, Danir, Finnar og Svíar gefið
út yfirlýsingu, þar sem hvatt er til
jafnvel skjótara frelsis.
Þryst á fjarskiptafrelsi
Brílssel. Reutcr.