Morgunblaðið - 01.12.1995, Blaðsíða 4

4 B FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF

Heilari
og fræðari
um líf sitt og starf
SAGAN um ævi og starf Guðrúnar
Óladóttur reikimeistara er skráð af
Birgittu H. Halldórsdóttur. í bókinni
rekur Guðrún lífshlaup sitt og segir
frá hvernig hún þróaði hæfíleika
sína frá barnæsku og vann bug á
ólæknandi sjúkdómum með jákvæðu
hugarfari og heilun.
Skýringu á fyrirbærinu „nýöld“
er að finna í eftirfarandi kafla bók-
arinnar „Hvert liggur leiðin?“:
„Samkvæmt Biblíunni erum við á
leiðinni inn í ljósið. Samkvæmt vís-
indamönnum stefnum við beint í
glötun, en samkvæmt meisturunum
er mannkynið á leiðinni að verða
þeir meistarar, sem við vorum upp-
haflega. í ýmsum spádómum er tal-
að um endalok eða heimsendi, en
það tel ég að merki endalok þeirra
takmarkana, sem við búum við, og
upphaf nýrra tíma, þar sem við
mennirnir eigum kost á að öðlast
upprunalega eiginleika okkar. Þar
með er komin skýring á fyrirbærinu
„nýöld," sem er ekki nýtt fyrirbæri,
heldur hefur verið talað um hana
öldum saman í ýmsum spádómum,
t.d. Biblíunni, í spádómum eða tíma-
tali maja, svo og í spádómum þeim,
sem er að finna í píramítanum mikla
í Gisha, svo eitthvað sé nefnt. Og
það sem meira er, það fer að koma
að þessu, þ.e.a.s. fyrir aldamót.-“
Útgefandi: Skjaldborg
Verð: 2.980 kr. ■
Bjarni Kristjáns-
son miðill.
Miðill und-
ir verndarhendi
„ÉG HELD að ég hljóti sjálfur að
hafa verið undir verndarhendi frá
upphafi. Það er fjarri mér að hall-
mæla foreldrum
mínum, nóg mun
hafa verið á þau
lagt, þó að ég fari
ekki til þess, en ég
hef oft undrast þá
tilviljun, að tvær
manneskjur svo
gjörsneyddar
viljaþreki skyldu hittast og búa sam-
an í mörg ár, eða þar til pabbi dó,“
segir Bjami Kristjánsson miðill í
upphafi viðtalsbókarinnar Undir
verndarhendi, sem Steinunn Ey-
jólfsdóttir skráði.
í kynningu á bókarkápu segir að
Bjami sé meðal virtustu miðla þjóð-
arinnar, en jafnframt einn þeirra
yngstu, en hann fæddist árið 1953.
Hann lýsir þeirri skoðun sinni í bók-
inni að allir menn séu undir guð-
legri vemdarhendi, svo framarlega
sem þeir vilji það sjálfir. „Eitt dæmi
þess er hans eigin ævi. Þrátt fyrir
óvenju erfiða bemsku og andstætt
umhverfi hefur hann náð langt á
hinni andlegu braut og vinnur nú
eingöngu við að hjálpa öðrum.
Útgefandi: Skjaldborg. ■
Fróðleikur
fyrir börn um
líkama og heilsu
„SVONA eram við“ eftir Joe Kauf-
man er ætlað að veita börnum, 6-12
ára, skilning á líkömum sínum og
hjálpa foreldrum að svara spurning-
um barna sinna. Fjallað er um lík-
amshluta manna, líffæri og starf-
Nytjagripir
og skúlptúrar í senn
Morgunblaðið/Kristinn
KRISTINN Brynjólfsson leggur Iokahönd á smíði húsgagna fyrir
sýninguna í Köln í byrjun næsta árs.
Jgj ÞESSA dagana er Kristinn
Brynjólfsson húsgagnasmið-
ur, innanhússarkitekt og hús-
w gagnahönnuður að leggja
lokahönd á smíði húsgagna,
sem hann hyggst kynna á
einni stærstu húsgagnasýn-
ingu heims, International Furnit-
ure Fair í Köln 16.-21. janúar
næstkoniandi.
Sýningin hefur lengi verið árleg-
ur viðburður, en þangað koma um
150 þúsund gestir víða að og gera
innkaup. Kristinn segist vitaskuld
vonast til að framtakið verði sér
til framdráttar og samningar tak-
ist við nokkrar erlendar verslanir.
„íslenskir hönnuðir og arkitekt-
ar hanna falleg húsgögn, en eru
ekki að sama skapi ötulir að koma
sér á framfæri og hefja fram-
leiðslu. Slíkt er líka óhemju kostn-
aðarsamt í byijun og fer ekki að
borga sig fyrr en að löngum tíma
liðnum. Islensk skrifstofuhúsgögn
eru þó framleidd í nokkrum mæli
og standast fyllilega samanburð í
verði og gæðum.“
„Avant-Garde"
Kristinn er fyrstur íslendinga
til að kynna húsgögn á Internati-
onal Furniture Fair. Hann sendi
umsókn og auglýsingabækling frá
fyrirtæki sínu, Desform, í ársbyij-
un, en fékk ekki svar fyrr en í
október. Sýningin er á geysistóru
svæði og þar sýna um 1.500 fram-
leiðendur. Annars vegar verða
sýnd hefðbundin og oft fjöldafrám-
leidd húsgögn og hins vegar svo-
nefnd Avant-Garde, eða framúr-
stefnuhúsgögn, yfirleitt framleidd
eftir pöntun. Húsgögn Kristins eru
í síðarnefnda hóprium. I 20 fm bás
ætlar hann að leggja áherslu á
nýjustu framleiðsluna, sem er sófi,
borðstofuskápur úr kirsuberjaviði
og tveir stólar.
Kristinn, lærði húsgagnasmíði í
Iðnskólanum í Reykjavík og starf-
aði við iðnina í fjögur ár áður en
hann hélt til þriggja ára náms í
innanhússarkitektúr á Ítalíu árið
1985. Istituto Superiore Di Archi-
tettura E Design í Mílanó varð
fyrir valinu. „Mér fannst ekki
koma annað til greina en læra
hönnun á Ítalíu, á því sviði eru
ítalir fremstir. Reynsla og þekking
á húsgagnasmíði hefur komið mér
að góðu gagni. Ég hef góða að-
stöðu á smíðastofu og smíða alltaf
„frumburðinn“ sjálfur. Síðan velt-
ur á ýmsu til hverra ég leita þegar
ég fæ pantanir."
Kristinn stofnaði hlutafélagið
Desform fyrir fjórum árum til að
sinna markaðs- og auglýsingamál-
um. Sjálfur hefur hann reksturinn
að mestu á sinni könnu og segir
fyrirkomulagið gefast vel. „Þótt
hönnun og skapandi vinna höfði
meira til mín en markaðsmál finnst
mér gaman að vasast í þeim líka.
Mér finnst nauðsynlegt að koma
ákveðinni ímynd á framfæri með
auglýsingum og kynningarefni. Ef
slíkt er vanrækt er lítil von um
árangur."
Á brattan að sœkja
Eftir að Kristinn kom heim frá
námi, var hann með annan fót-
inn á Ítalíu í tvö ár þar sem
hann vann að ýmsum verkefn-
um. Hér heima hafði hann líka
nóg að gera á teiknistofu sinni
og við innflutning á ítölskum
húsgögnum. Fyrir rúmu ári
sneri hann sér alfarið að
hugðarefninu; hönnun og
smíði húsgagna.
„Falleg húsgögn eru
skúlptúrar og nytjagripir
í senn. Mig dreymir um að hafa
lifibrauð af hönnun og framleiða
hágæðavöru til útflutnings. Innan-
landsmarkaðurinn er lítill og met-
tur því íslendingar eru hættir að
kaupa sérhönnuð og vönduð hús-
gögn í sama mæli og áður, enda
mikið flutt inn af ódýrum húsgögn-
um.“
Um leið og hentugt húsnæði
fæst ætlar Kristinn að opna lítið
gallerí. Þar hyggst hann jafnframt
skapa sér vinnuaðstöðu og reka
vísi að húsgagnaverksmiðju. „Eftir
heilmikla þrautagöngu tel ég mig
HVERS vegna hlæjum
við og grátum?
Sjálfsvíg
- hættan greind
með blóðrannsóknum
semi þeirra á einfaldan og auðskil-
inn hátt.
Hvers vegna við roðnum, geispum
og grátum, hvemig börn verða til,
hversvegna við þurfum að borða og
sofa og ótal margt annað er útskýrt
í máli, myndum og samlíkingum.
Bókin, sem prýdd er 300 teikn-
ingum eftir höfundinn, kom út á
Islandi árið eftir að hún var fyrst
gefin út. í Bandaríkjunum 1975, en
er nú prentuð í fjórða sinn hér.
Útgefandi: Setberg.
Þýðing: Ömólfur Thorlacius.
Verð: 1.767 kr. ■
Sjálfsvíg hefur löngum
verið tengt við afbrigði-
legt magn af boðefninu
serotónín
GREINING á einstaklingum sem eru í sjálfs-
vígshættu er meðal höfuðmarkmiða geð-
læknisfræðinnar. Stuðst hefur verið við
sjúkraskrár, viðtöl og sérstök próf
en nú eru teikn á lofti um að ein-
föld blóðrannsókn geti hjálpað til
við úrskurð um í hversu mikilli
hættu sjúklingurinn er.
Fólk sem hefur gert tilraun til
að taka eigið líf og þeir sem eru
alvarlega að hugsa um það, hafa
verið viðfangsefni sérfræðinga við Illinois-
háskólann sem hafa fundið leið til að meta
líkurnar á sjálfsvígum.
BLÓÐSÝNI notað við mat
á sjálfsvígshættu.
Sjálfsvíg hefur löngum verið
tengt við afbrigðilegt magn af
boðefninu serotónín. En það
hefur einnig verið vitað, að í
heila fórnarlamba hefur fundist
meira af viðtökunum 5-HT2A
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1995 B 5'
DAGLEGT LÍF
LÚÐVÍK I - fyrirrennari
Lúðvíks I kom á markað fyr-
ir tveimur árum, en Kristinn
hefur undanfarið unnið að
breytingum, sem aðallega er
fólgin í bólstrun sætis og
baks.
°liMO h
vera kominn yfir erfiðasta hjall-
ann. Á íslandi ríkir nokkurs konar
veiðimannasjónarmið, ætlast er til
að farið sé út á sjó að morgni og
komið með aflann í land að kvöldi.
Skammtímalán eru einu lánin sem
bjóðast og þeir sem byggja upp
fyrirtæki verða að veðsetja og
hefja afborganir löngu áður en
fyrirtækið skilar arði. Styrkir frá
Iðnlánasjóði, Reykjavíkurborg og
utanríkisráðuneytinu hafa hjálpað
mér mikið. Margir hafa áhuga á
hönnun og ég hef víða mætt skiln-
ingi og jákvæðu viðhorfi.“ ■
vþj
F yrir sætur oft
þvingaðar til að fara í skurðaðgerðir
S„FYRIRSÆTUSTARFIÐ er
hálfgert vændi og snýst einkum
___ um að afla umboðsskrifstofum
tekna með sölu á ungum kven-
líkömum," segir Michael Gross,
fyrrum tískupistlahöfundur hjá The
New York Times og höfundur bókar-
innar „The Ugly Business of Beauti-
ful Women exposes the exploitive
nature of the fashion industry" eða
Ljótur leikur með fagrar konur af-
hjúpar eðli tískuiðnaðarins að mis-
nota.
Ef marka má grein í The Sunday
Telegraph nýverið tekur Gross ekki
of djúpt í árinni. Fullyrt er að tísku-
sýningarstúlkur séu nánast þvingaðar
til að fara í ýmiss konar lýtaaðgerðir
til að laga útlitið að mismunandi kröf-
um tískunnar. Bijóst þeirra, nef, mitti
og eyru eru minnkuð og stækkuð á
víxl, eða löguð og bætt á alla lund
til að þóknast þeim sem skapa fyrir-
myndirnar.
Nokkur dæmi era tekin af grófleg-
um tilmælum, t.d. þurfti fyrirsæta
að hafna hlutverki í James Bond kvik-
myndinni Goldeneye, eða Gullauga,
vegna þess að hún neitaði að láta
stækka á sér bijóstin. Leiðandi tísku-
frömuður þvingaði aðra til að fara í
bijóstastækkunaraðgerð til þess að
fötin færu henni betur. Sú þriðja fór
í bijóstaminnkunaraðgerð fyrir þrem-
ur árum samkvæmt fyrirskipun um-
boðsmanns síns til þess falla betur
að flækings- eða umrenningsútliti,
sem þá átti upp á pallborðið. Stúlkan
hlýddi, en var nýverið sagt að hún
væri of barmlítil til að falla að því
þrýstna útliti, sem nú er í tísku og
því væri bijóstastækkun óhjákvæmi-
leg.
Hugsa ekki um gjaldið sem
þær þurfa að greiða síðar
menn sem vora á tískusýningum í
París, New York og Mílanó hafi aðal-
lega stytt sér stundir við að tímasetja
skurðaðgerðirnar. „Bijóstaaðgerðir
eru alvanalegar, en stúlkurnar láta
líka fjarlægja rifbein til þess að fá
grennra mitti, draga úr sér endajaxl-
ana til að yerða kinnfiskasognari og
fleira og fleira. í rauninni líta þær á
líkama sinn sem verslunarvöru og
hugsa ekkert um gjaldið sem þær
þurfa að greiða síðar.“
Opinberlega segjast umboðsmenn
ekki hvetja til lýtaskurðaðgerða. Þó
viðurkennir Vincenzo Liberato, for-
stjóri New Faces hjá Elite, einni áf
stærstu alþjóðlegu umboðsskrifstof-
unum, sem m.a. hefur Cindy Craw-
stingum
upp á
skurð-
aðgerð
ein-
staka
Tilhneiging til að laga útlit fyrir-
sætna er ekki ný af nálinni. Byijaði
með ofuráherslu á megrun, sem
stundum fór út í öfgar og varð lífs-
hættuleg. Undanfarið hafa útlits-
breytingar með meiriháttar skurðað-
gerðum orðið æ algengari. Til að
fyrirsæturnar standist „gæðakröfur"
og fái meiri vinnu eru umboðsskrif-
stofur, sem fá 20% af launum þeirra,
sagðar mælast til lýtaaðgerða í aukn-
um mæli.
Haft er eftir Michael Gross að
tískuritstjórar og
blaða-
ERU BAÐAR í TISKU?
Ofurfyrirsæturnar Kate
Moss, tágrönn og flat-
brjósta, og Claudia
Shiffer. íturvaxin og
brjóstastór.
ford á sínum snærum,
að „stundum" ráðleggi
hann slíkt. „Rétt eins
og að búa fallegt hús
viðeigandi húsgögnum
til þess að það verði enn
fegurra,“ segir hann
spakur og fer út '
nánari útskýr-
ingar. „Við
sinnum, en segjum aldrei að hún sé
nauðsynleg. Ef stúlka er fullkomin
fyrirsæta að öllu leyti nema hvað hún
er með útstæð eyru þá ýjum við að
skurðaðgerð, en setjum slíkt þó aldrei
sem skilyrði. Aðrar umboðsskrifstofur
era miklu harðari í þess háttar verk-
smiðjuframleiðslu."
Því yngri því betri
Henrietta Graham, 23 ára, sú sem
hafnaði hlutverkinu í Gullauga og
starfað hefur fyrir Modeis One í Bret-
landi og Monte í París segir að þrýst-
ingurinn, sem táningsstúlkur á við-
kvæmu skeiði, séu beittar sé oft við-
bjóðslegur.
„Ég þótti ekki nógu grönn. Sífellt
var verið að segja mér að fara í megr-
un og hamra á að myndavélin bætti
á mann tæpum fjórum kílóum.“ Gra-
ham lét ekki segjast, enda hafði hún
kynnst stúlkum, sem þjáðust af melt-
ingartruflunum
vegna megrunar-
kúra. Hún gaf fyr-.
irsætuferilinn upp
á bátinn. Sömu
sögu er að sega
um Zoe Winson,
21 árs, sem
sagt var að
léttast um 21
kíló þegar hún
hóf fyrirsætu-
störf aðeins
16 ára. Á
fímm
árum
reynd- ~
ist
henni
um
megn
að upp-
fylla
kröfur
umboðs-
skrifstof-
unnar. „Ég
borðaði lítið
og óreglu-
lega, auk
þess sem ég
var haldin
þeirri firru
að ég gæti
orðið eins
Kate
sem taka við boðefninu, en í
öðrum. Það hefur hins vegar
verið óhugsandi að mæla við-
takana í lifandi fólki. En blóð-
flögur hafa einnig 5-TH2A við-
taka og sérfræðingarnir í Illino-
is hafa nú stutt tilgátur um að
þeir endurspegli virkni viðtak-
anna í heilanum.
Hjá fólki sem íhugar sjálfsvíg
alvarlega taka fleiri viðtakar
við skilaboðum serotóníns, en
hjá sjúklingum með önnur geð-
ræn vandamál eða heilsuhraust-
um, skrifar sérfræðingurinn dr.
Ghanshyam Pandey í American
Journal of Psychiatry (Vol.
152).
Það merkilega er, að um leið
og fólk hættir að ihuga sjálfsvíg
taka færri viðtakar við skila-
boðum serotóníns.
Upplýsingar um hversu mikil
hætta er á sjálfsvígi má með
öðrum orðum bæta með þessari
blóðrannsókn. Dr. Pandey sem
fer fyrir rannsóknarhópnum
segir að vonir standi til um að
með þessari einföldu blóðrann-
sókn megi spá betur fyrir um
hættuna á sjálfsvígum. Á hinn
bóginn leysir hún ekki önnur
greiningarpróf eða aðferðir af
hólmi. Eldri rannsóknir um
sama efni hafa sýnt sömu niður-
stöður og Iljinois-liópurinn
fékk, og ef til vill verður nýja
blóðprófið að föstum lið í geð-
læknisprófum.
Mat á sjálfsvígshættu verður
samt áfram eitt af erfiðustu við-
fangsefnum geðlæknisfræðinn-
ar. ■
Psychology today
MEIRIHÁTTAR C-VÍTAMÍN
MEÐ
KALKI
Fólk
kaupir
ESTER
C-Vitm.
aftur og
aftur.
ESTER
£-vitamin
med calcium
Vilamin- og mineialpræparal
> HOJEFFHKTIV
■ SYRENEUTRAL
Fæstí
heilsubúðum,
mörgum
apótekum og
mörkuðum.
BIO-SELEN UMB.SIMI 5S7 66I0