Morgunblaðið - 09.12.1995, Blaðsíða 4

4 B LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Áþreifanleg
viðfangsefni
ASÝNINGUNNI voru 1.500
bókatitlar frá útgáfufyrir-
tækjum í Egyptalandi,
Kúveit, Jórdaníu, Líban-
on, Sameinuðu arabísku furstadæm-
unum, Bahrein, Sýrlandi, Marokkó
og Palestínu. Einnig var bandanska
forlagið University of Texas press
með lítinn sýningarbás. Garnet for-
lagið í Englandi, sem sérhæfir sig í
útgáfu bóka eftir og um arabískar
konur, ætlaði að vera með en vegna
einhverra skriffínnskuvandamála
komu bækur þess ekki fyrr en síð-
asta daginn.
Sýningin stóð í fjóra daga í A1
Hanger-listamiðstöðinni. Þama
kenndi margra grasa og starfs-
stúlka, sem gekk með mér um sal-
inn, sagði að langflestar væru skáld-
verk, ljóð og smásögur. En þarna
voru einnig viðtalsbækur, ævisögur,
barnabækur og alls konar úttektar-
rit/skýrslur um stöðu kvenna í
Arabalöndum.
Bækurnar voru misjafnar að útliti
og í sumum var pappír lélegur og
frágangur ekki upp á marga físka,
einkum fannst mér ýmsar sýrlensku
bækumar muskulegar.
Konur í bókum karlasýna
hve grunnur skilningur
þeirra er oft og tíðum
I öðrum sal voru haldnir fyrirlestr-
ar alla dagana þar vom rædd ýmis
fýsileg og forvitnileg mál. Meðal
þeirra talaði kona um „ímynd kvenna
í bókum eftir karla“ og karl fjallaði
um „ímynd karla í bókum eftir kon-
ur“.
í stuttu máli má segja að konur
telji að karlhöfundar — með undan-
tekningum þó — eigi erfítt með að
draga upp mynd af konum sem þær
geti fellt sig við. „Karlar hafa óhagg-
anlegar skoðanir á konum og skiln-
ingur þeirra ristir ekki djúpt,“ sagði
fyrirlesarinn Sumaya Ramadan.
Aftur á móti sagði Sabri Hafez,
sem ræddi um karla í bókum kvenna,
að stundum væri óþægilegt að finna
að konur virtust sjá í gegnum þá
Það er óhætt að fullyrða að fyrsta sýning á
bókum eftir arabíska kvenrithöfunda, sem var
haldin hér í Kairó á dögunum, tókst mæta
vel, skrifar Jóhanna Kristjónsdóttir frá
Kairó. Hún var ekki ýlga stór í sniðum en
aðgengilega upp sett og fyrirlestrar, pallborðs-
umræður og fleira í tengslum við hana dró
margt fram í dagsljósið og skýrði annað.
Á MILLI fyrirlestra og skoðun-
arferða voru líflegar umræður
í kaffistofunni á sýningunni í
Kairó. Gestir alla dagana voru
langflestir kvenkyns.
mynd sem karlar vildu að konur
hafí af þeim.
„Mér er ljóst að konur njóta hvorki
þeirrar félagslegu né lagalegu stöðu
sem Kóraninn boðar. Óneitanlega
nær beiskja i garð karla stundum
yfirhöndinni í skrifum kvenna og það
dregur oft úr listrænu mikilvægi
sagnanna og úr verður leiðinda „fem-
inista“-áróður,“ sagði Hafez.
Einnig voru fyrirlestrar um konur
í þjóðsögum og ævintýrum, rætt um
Múbarak forseti er hér
sem annars staðar.
Morgunblaðið/Jóhanna Kristjónsdóttir
ARABÍSKAR kvenbókmenntir á sýningu í Kairó.
konur í fjölmiðlum, konur í ábyrgðar-
stöðum o.fl. o.fl. Pallborðsumræður
voru tvisvar á dag, m.a. um kvenna-
hreyfingar, hlutverk þeirra og mikil-
vægi.
Þess á milli voru svo líflegar um-
ræður í kaffistofunni. Gestir alla
dagana voru langflestir kvenkyns.
Ungar konur voru ekki áberandi,
mér sýndist aldurshópurinn vera frá
35 ára og uppúr.
Útgáfufyrirtækið Nour
var stofnað til að
sinna hugverkum kvenna
Aðaldriffjöðrin í að til þessarar
sýningar var efnt er Hasna Mekd-
ashi. Hún er framkvæmdastjóri No-
ur-útgáfufyrirtækisins.
„Við höfðum orðið mikið varar við
hvað konum gengur erfiðlega að fá
gefnar út bækur. Því var Nour hleypt
af stokkunum. Það gefur út sam-
nefnt bókmenntatímarit, sem kemur
út ársfjórðungslega, og í þessum
fyrstu sex heftum hafa birst ljóð,
sögur og greinar eftir um 40 arabísk-
ar konur, sem búa í Arabalöndum
og víðar. Einnig hafa fjórar bækur
komið út hjá okkur.“ Mekdashi segir
að ákvörðunin um Nour hafi verið
tekin við undirbúning Alþjóðlegu
„feminista“-bókasýningarinnar í
Amsterdam 1992. Þá hafi runnið upp
fyrir henni hve hlutur arabískra
kvenna var rýr. Hún og 5 aðrar
hrintu síðan hugmyndinni í fram-
kvæmd. „Það nær ekki nokkurri átt
að af bókum sem koma út í Araba-
löndum eru aðeins 8-15% eftir kon-
ur. Nú vona ég að þessi sýning, sem
við viljum halda á tveggja ára fresti,
Leikið á listaverkaþjófana
IHVERT sinn sem stórþjófnaður
er framinn hjá söfnum og lista-
verkasöfnurum læðist að mönn-
um sú hugsun að eini maðurinn
sem geti verið ábyrgur fyrir slíku, sé
geðsjúkur milljónamæringur, sem sé
reiðubúinn að gera hvað sem er til
að fullnægja ást sinni á listaverkum.
Raunin er hins vegar önnur og síður
reyfarakennd. Á síðasta ári endur-
heimti norska þjóðlistasafnið „Óp“
eftir Edward Munch í kjölfar þess að
þjófamir reyndu að selja það á einum
hundraðasta hluta þess sem verkið
er metið á.
Sú athygli sem slíkir þjófnaðir
vekja allajafna er jafnframt ein besta
vörnin gegn listaverkaþjófnuðum sem
til er, því að hún kemur í veg fyrir
það að þjófarnir losni við verkin.
„Verðmætustu verkin er útilokað að
selja en þjófarnir eru svo heimskir
að þeir átta sig ekki á þessu,“ segir
Charles Hill, yfirmaður listaverka- og
fornmunadeildar Lundúnalögregl-
unnar.
Því miður eru fæstir listaverkaþjóf-
ar heimskir. Það að sérfræðingar telji
að listaverkaþjófnaðir og -smygl nemi
um 4,5 til 6 milljörðum dala, 290 til
380 milljörðum ísl. kr. á ári, er merki
þess að þjófarnir viti upp á hár hvar
kaupendur er að finna. Þar við bætist
að um 5% hinna stolnu verka, skila
sér aftur til eigendanna.
Nýlega var haldin í London tveggja
daga ráðstefna um listaverkaþjófnaði
og hvernig stemma megi stigu við
þeim. Þótti kveða við nýjan tón á
ráðstefnunni þar sem menn mættu
vígreifír til ieiks og ræddu um nýjar
og hátæknilegar öryggisráðstafanir
og leiðir til þess að merkja verk, þörf-
ina á strangari reglum og l'agasetn-
ingum um sölu með illa fengin verk,
auk þess sem ný lög um skil á stoln-
um munum voru kynnt.
Hvað er listaverkaþjófnaður?
Fjölmörg vandamál blasa við þeim
sem ætla að beijast gegn listaverka-
þjófnuðum og eitt þeirra er að skil-
greina þá. Fullyrt hefur verið að lista-
verkaþjófnaðir séu vart yngri en sjálf
listin. Rómveijar, Habsborgarar, liðs-
menn Napóleons, herir Hitlers og
sovéski herinn eru í hópi þeirra sem
hafa látið greipar sópa um listaverka-
söfn í kjölfar stríðs. Þá eiga mörg
þekktustu söfn í Evrópu og Banda-
ríkjunum mikið safn fornegypskra,
fomgrískra og rómverskra listmuna
sem komust í hendur þeirra eftir vafa-
sömum leiðum. Á síðustu fimintíu
árum hafa þjófar og smyglarar full-
nægt þörfínni fyrir listmuni frá Asíu,
Afríku og Suður-Ameríku á Vestur-
löndum.
Menn gera sér þó æ betri grein
fyrir vandanum og reyna Vesturlönd
að hvetja þau lönd sem eiga mikið
af listmunum og menningarverðmæt-
um til að gæta þeirra. Dæmi um það
er Angkor Wat í Kambódíu en Frakk-
ar hafa þjálfað um 450 lögreglumenn
til að gæta staðarins. Þá er reynt að
fá söfn, uppboðshaldara og lista-
verkasafnara til að krefjast þess að
þeir sem bjóða listmuni til sölu, sýni
fram á að þeir hafi komist yfir þá á
heiðarlegan hátt.
Það getur einnig reynst flókið að
sýna fram á að hlutum hafi verið stol-
ið, eins og níu ára barátta tyrkneskra
yfirvalda við Metropolitian-safnið í
New York var dæmi um. Tyrkir
reyndu með öllum ráðum að endur-
heimta mikið safn silfur-gripa sem
stolið var í Usak-héraði á sjöunda
áratugnum. Safngripunum var loks
skilað til Tyrklands árið 1993 en
ástæða þess að svo illa gekk að endur-
heimta gripina, var einfaldlega sú að
þeir höfðu hvergi verið til á skrá.
Ný og umdeild lög
Safnstjórnir eru æ varkárari gagn-
vart listmunum frá þriðja heiminum.
í haust hótaði British Museum að
taka aftur til sín 87 listmuni sem það
hafi lánað Konunglegu akademíunni
í tilefni mikillar Afríkusýningar þar,
ef ekki yrði hætt við að sýna högg-
myndir sem stolið hafði verið frá Malí.
Reglugerð Menningar-, menntun-
ar- og vísindastofnunar Sameinuðu
þjóðanna, Unesco, sem bannar inn-
flutning, útflutning og sölu á menn-
ingarverðmætum, ætti að koma í veg
fyrir listaverkasmygl og þjófnaði.
Staðreyndin er hins vegar sú að þrátt
fyrir að um 80 aðildarríki SÞ hafí
undirritað hana, er henni aðeins beitt
í Bandaríkjunum, Kanada og Ástral-
íu.
Til að staga upp í þau göt sem
geta leynst í reglugerðum á borð við
þeirri sem áður er nefnd, voru á þessu
ári sett lög sem kveða á um að sá
sem hefur undir höndum stolna eða
smyglaða muni, verðör að afhenda
réttmætum eigendum þá, jafnvel þótt
hann hafi keypt þá í góðri trú. Gera
verður kröfur innan þriggja ára frá
því að munirnir finnast og innan
fimmtíu ára frá hvarfi þeirra.
Ekki eru þó allir á eitt sáttir um
þessi lög, því 37 ríki greiddu atkvæði
með þeim, fímm voru á móti og sautj-
án sátu hjá. Margir listaverkasalar
fullyrða að þau muiii verða til þess
að leggja markað fyrir listaverk frá
þriðja heiminum í rúst.
Það eru ekki síst tryggingafélög
sem eru áfram um að koma þessum
málum í betra horf en þau greiddu
um 65 milljarða kr. í bætur fyrir stol-
in listaverk í Bretlandi einu á síðasta
ári. Mælast þau til þess að nýjustu
tækni verði beitt til þess að merkja
listaverk, með sérstökum efnum, raf-
eindatækni, ofl.
En víst er að listaverkum verður
áfram stolið og eigendur þeirra verða
að sýna stillingu. Verk eftir Moise
Kisling, sem stolið var í París árið
1979, fannst í Tel Aviv fimmtán árum
síðar. Sérfræðingur hjá Interpol varar
ÓP Edwards Munch fannst á síða
selja hana fyrir einn hundraðasta
fólk við of mikilli bjartsýni, því finn-
ist verkin ekki á fyrstu dögunum eft-
ir að þeim er stolið, geti liðið márgir