Morgunblaðið - 12.01.1996, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 12. JANÚAR 1996
I
ÞAÐ ER líka hægt að rífast um spýtu.
Leikfanga
laus leikskóli
EINN góðan veðurdag fyrr í vetur
hjálpuðu fimm og sex ára böm í leik-
skóla í borginni Solothurn í Sviss
fóstrunni sinni að pakka öllum leik-
föngum á deildinni niður í kassa.
Leikföngin voru „að fara í þriggja
mánaða frí“. Leikfangaleysið á deild-
inni er liður í átaki hins opinbera
gegn almennri ánetjan barnanna.
Sumir sálfræðingar áiíta að það
sé"gott fyrir börn að læra snemma
að neita sér um hlutina. Alveg eins
og það er gott fyrir böm að læra
umferðarreglurnar þá á það að vera
gott fyrir þau að átta sig á því
snemma áð þau geta ekki bara grip-
ið næstu dúkku eða kubbakassa ef
þeim leiðist. Þau verða að læra að
lifa með ieiðanum eða vinna úr hon-
um án tilbúinna, aðkeyptra hluta.
Þannig eiga þau að vera betur undir
það búin að neita sér um hættulega
hluti og efni seinna á ævinni þegar
vandamálin verða alvarlegri en leiði
í leikskólanum.
Færra tll að rífast um
Þýskur leikskóli í úthverfi Munc-
hen reið á vaðið fyrir fjórum árum
og lokaði öll leikföng niðri í kössum
í þijá mánuði. Reynslan þótti svo góð
að nú er þetta fastur liður í leikskó-
lanum og æ fleiri taka þetta upp.
Það er ekki sannað að leikfangaleys-
ið forði börnunum frá eiturlyflafíkn,
áfengissýki eða hver veit hverju á
fullorðinsárum en Elisabeth Seifert,
sem hefur yfirumsjón með átakinu í
Þýskalandi, segir að reynslan af því
að losa börnin við leikföng í vissan
tíma á ári sé mjög góð. ímyndunar-
aflið eykst, þau leika sér meira hvert
við annað, nýir krakkar eiga auðveld-
ara með að blandast í hópinn og
strákar og stelpur leika sér meira
saman. Börnin rífast minna af því
VIÐ sam-
kvæmislok
sækja karlar
hatta sína, hjálpa
konum sínum í kápurn-
ar og kveðja húsráð-
>ndur hjartanlega.
LAUF og tijákvistir geta verið ágætis dót.
F yrirgefið
þér að ég tók
ekki af mér hanzkann
KURTEISI er nærgætin fram-
35 koma. Hún er siðakunnátta og
menntun. Kurteis maður er
heflaður í háttemi og hæversk-
ur- Kurteisi er kostur, dóna-
21 skapur er hinsvegar mannlegur
F ókostur. Dóna skortir skilning
á gagnsemi fágaðrar fram-
Skomu og hugulsemi. Hann
skeytir oft ekki um tilfinningar
annarra og líðan.
Dónum má skipa í þijá flokka,
1) menn sem ekki hafa hlotið upp-
eldi og menntun í siðum; 2) menn
sem ekki bera virðingu fyrir öðrum,
skilninginn vantar þrátt fyrir utan-
bókarlærdóm; 3) menn sem traðka
á náunganum, skeytingarlausir um
allt og alla nema sjálfan sig.
Orðið kurt er fornfranska orðið
cortois og vísar til siðakunnáttu
konungshirðarinnar. Orðið dóni er
aftur á móti stytting á mannsnafn-
inu Corydón sem má finna í einu
hjarðljóði Virgils. Latínuskólapiltar
á 17. öld notuðu það yfir durta og
fruntalega menn. Hér verður fjallað
um mannasiði og gildi þeirra.
Snýtið yður ekki
hrottalega
Árið 1920 kom út bókin Manna-
siðir eftir Jón Jacobson sem var
nýlunda hér á landi. í henni fjallar
Jón um allt milli himins og jarðar,
eins og meðferð vasaklúta:
„Vasaklútar séu af meðal-
stærð, úr góðu lérefti
(hörlérefti) eða smágervu
líni (Batist) með ísaum-
uðu einföldu en smekk-
legu fangamarki í einu
horninu." Og jafnvel
um litun hárs: „Áð lita
hár sitt er blátt áfram
viðbjóðslegt. Grá hár
sóma sér jafn-vel
sem hver annar lit-
ur.“
Margar góðar
ráðleggingar má
finna í bókinni
Mannasiðir.
Varist skelli-
hlátur; kastið
yður ekki aft-
ur á bak með
galopinn hlæj-
andi munninn og sláið ekki á
lærin eða hnén. Forðist að hnerra
hátt ef unnt er því að þá afsk-
ræmist andlitið, hafíð munninn
lokaðan þegar þér eruð ekki
að nota hann. Notið vasa-
klútinn gætilega og snýtið
yður ekki svo hrottalega að
við kveði Þórdunur. Sleikið
ekki af matforki né hníf að lokn-
um málsverði."
Kurteisi er dyggð vegna þess
DAGLEGT LÍF
að hún stuðlar að vellíðan en
stendur gegn yfirgangi og að
valda öðrum óþægindum. Hins
vegar eru tilteknir siðir og venj-
ur ákvörðunarefni sem hver kyn-
slóð kemur sér ósjálfrátt saman
um. Það er ekki rangt í sjálfu sér
að ropa í fjölmenni en getur engu
að síður talist ósiður. Ef til vill er
slíkur ropi hvimleiður kvilli.
í Mannasiðum stendur:
„Ropar eru viðbjóðslegir,
og engin vöm í máli, að
ekki sé hægt „að gera
við þeim.“ Það er ógeðs-
legur ávani, sem hægt
er að venja sig af, og
aldrei þarf að verða
nokkrum tamur.“
Einnig stendur
„Hræðilegt er að sjá
menn fara að stanga
úr tönnurn sér eftir
máltíð.“ „Ýmsir eru
fleiri kækir og ávani,
og sumir þeirra mjög
ógeðslegir, svo sem að
tyggja matinn „smjatt-
andi“, í stað þess að tyggja
með lokuðum munni."
Sennilega er vænlegast að
læra mannasiðina sem barn, því
oft er erfítt að kenna gömlum
hundi að sitja eins og sagt er.
Jón Jacobson skrifar í bók sína
um börn: „Börn skulu vera
hógvær og kyrrlát og ekki
blanda sér í samtal fullorð-
inna, nema á þau sé yrt.“
Ekki er mælt með því að börn-
um sé haldið algerlega frá full-
orðnum en best að sýna þau í
höfi vegna þess að ýmsum leið-
börn.
Ókurteisi að spyrja
konur um aldur - konur
verða 39 ára
Árið 1945 kom út önnur bók
handa Islendingum um mannas-
iði, Kurteisi eftir Rannveigu
Schmidt. Í bókinni er fjallað um
fjölbreytilegt efni eins og borðs-
iði, yndisþokka, gláp, gort og
bréfaskriftir. Rannveig skrifar: „Á
Norðurlöndum taka karlmenn
djúpt ofan hattinn fyrir konum og
lyfta hattinum fyrir öðrum karl-
mönnum... Vel uppalinn maður
blístrar ekki eða kallar á konu á
götunni. Kona snýr sér ekki við ef
hún heyrir einhvem blístra."
Rannveig mælir með að „þegar
kona mætir karlmanni á al-
mannafæri, á hún að heilsa
fyrst... það er hún, sem á að
sýna, hvort hún vill heilsa eða
ekki.
Rannveig Schmidt segir það
að þau þurfa
hvert á öðru að
halda í leikjum
og hafa ekki leik-
föng til að rífast
um.
Stundin sem
leikföngin eru
lokuð niðri í Sviss
var mjög vel und-
irbúin. Skýrslur
voru skrifaðar,
foreldrum var
boðið á fund og
börnunum var
sagt að leikföng-
in væru bara að
fara í frí o g
kæmu örugglega aftur. Það þótti
mikilvægt að þau tækju sjálf þátt í
að pakka þeim niður. Börnin höfðu
gaman af því og virtust ekki sakna
leikfanganna neitt sérstaklega. Það
var verst með litina en þeim var leyfí
að klína mold og vatni á rúður leik-
skólans í staðinn fyrir að teikna á
blað með tússpenna.
Duglegrl aö dunda sér
Leikskólinn sem byijaði á þessu í
Múnchen er í góðu úthverfi þar sem
menntað og vel upplýst fólk er í
meirihluta. Leikskólinn í Solothurn
er hins vegar í blokkahverfi þar sem
stór hluti íbúanna er útlendingar.
Foreldrunum þar þótti einna verst
að þetta tiltæki leikskólans vakti
Á NORÐURLÖNDUM hefur
tíðkast að karlmenn taki djúpt
ofan hattinn fyrir konum en lyfti
honum fyrir öðrum körlum.
DÓNAR hafa ekki hlotið
uppeldi og menntun í siðum,
og skortir skilning á fágaðri
framkomu.