Morgunblaðið - 21.02.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 1996 B 3
VIÐTAL
Poulsen
Suðurlandsbraut 10, sími 568 6499.
ÞRÖSTUR, sonur Jóhannesar, vinnur hjá fóður
sinum og hefur greinilega gaman af.
í GAUKNUM er allur aflinn nýttur og hér er
Ásthildur Guðmundsdóttir önnum kafin við að
„fésa“ þorskhausa.
Jóhannes Jóhannesson í Gauk hefur verið lengi í útgerð og fiskverkun
BROOK CROMPTON
rafmótorar
JÓHANNES Jóhannesson hefur
lengi starfað við sjómennsku og
fiskverkun á Suðurnesjum. Hann
hóf að verka físk sjálfstætt að Vík-
urbraut 6 í Keflavík árið 1974 og
seldi bát sem hann átti árið 1991
vegna kvótaleysis, og segir að mein-
ingin hafi verið að eyða efri árunum
við fískverkun í landi. En Jói Gauk-
ur, eins og hann er kallaður, segir
það hafa farið á annan veg. Kvóta-
kerfið hafí séð fyrir því að hann
geti ekki hætt fiskverkun og það
vinni gegn smærri fiskverkendum.
Jóhannes rak fiskverkun Jóhann-
esar Jóhannessonar en fyrirtækið
varð gjaldþrota 1994 og keyptu
synir hans þá fiskverkunina á upp-
boði og stofnuðu Gauk hf. og starf-
ar Jóhannes við það fyrirtæki í
dag. Hann verkar nú saltfisk og
er með 10-20 manns í vinnu þegar
best lætur. Jóhannes segist hins
vegar ekki geta haldið fólki í fastri
vinnu því hann viti ekki frá degi
til dags hvort hann verði með físk
á morgun eða ekki. „Ég þarf að
kaupa físk af mörkuðunum og það
er tilviljunum háð hvenær kemur
fiskur þangað. Ég er í skýjunum
ef ég næ í 10 tonn einn daginn.
Ég hef verið til sjós og veit það að
það er til nægur fiskur og við höfum
alltaf getað fiskað hér á Suðurnesj-
unum. Ég fór bara í land og ætlaði
að hafa það huggulegt í ellinni. En
nú bý ég við það að fá ekki að vinna
því ég fæ engan fisk,“ segir Jóhann-
es.
Allur f Iskur ætti að fara
á markað
Jóhannes segist sannfærður um
núverandi kvótakerfi hafi riðlað öll-
um jafnaði í fiskverði á landinu. „Að
mínu viti ætti að setja allan fisk á
markað. Sjáum til dæmis útgerðar-
menn hér á Suðurnesjum sem eiga
kvóta og setja fiskinn á markað.
Þeir eru að fá allt upp í 150 krónur
fyrir kílóið af þorski. En úti á lands-
byggðinni fá útgerðarmenn aðeins
50 til 70 krónur þegar fiskur er
seldur beint frá útgerð til físk-
vinnslu sem oft er sami aðilinn. Ég
myndi sleikja út um ef ég gæti feng-
ið fisk á því verði. Þegar maður
kaupir svona dýran fisk má ekkert
koma upp á svo að allt fari ekki
aftur á bak. Ef allur fiskur færi á
markaðinn þá kæmi jafnaðarverð á
allt landið, allir fengju sneið af
kökunni og dæmið gengi upp.“
Fálr hagnast á kvótakerfinu
„Ég til dæmis náði í 20 kör á
markaðnum um daginn og borgaði
125 krónur fyrir kílóið. Og ég hef
ekki krónu út úr því þegar ég er
búinn að verka aflann. Sá sem
veiddi aflann hefur ekki krónu út
úr þessu heldur. En sá sem leigði
honum kvótann fær 95 krónur fýr-
ir kílóið. Þannig að það eru bara
vissir aðilar sem hafa það gott. Svo
er sagt ap það sé verið að styrkja
útgerð á íslandi en í raun er aðeins
verið að styrkja örfáa aðila. Og það
á kostnað til dæmis smábáta. Hver
lætur sér detta það í hug að smábát-
ar útrými stofninum?“
„Ekkert réttlæti
jafnvel missi þá niður eins og kom
fyrir um daginn. Það einfaldlega
hvessti á þessa báta í mokfiski og
þessar skeljar þola ekki mikið. Þess-
ir menn voru einungis að reyna að
færa björg í bú,“ segir Jóhannes.
Kunnl ekkl á kerflð
„Á pabbi þlnn kvóta?“
„Niðurrifsstefnan er orðin slík
að ef maður á trillu getur hann
fengið 80% af henni borguð svo
hann hætti sjómennsku. Mér finnst
það helvíti hart þegar ungir og
duglegir menn mega ekki kaupa sér
bát til að róa á. Og það í landi sem
gefur sig út fyrir að lifa á fiskveið-
um. Hvað eiga þessir menn að
kaupa? Dóp?“
Jóhannes segist verða áþreifan-
lega var við atvinnuleysið á Suður-
nesjum og á hveijum degi komi til
hans ungt fólk í leit að vinnu. „Ég
vorkenni unga fólkinu í dag. Það
fer í taugarnar á mér að sjá þessi
krakkagrey vafrandi hér um í al-
gjöru reiðuleysi. Þetta er ekkert
sniðugt. Að mínu mati er með þessu
verið að búa til atvinnuleysi. Nú er
höfnin í Keflavík næstum tóm. í
gegnum árin hafa verið hér allt upp
í áttatíu bátar. Núna eru þeir innan
við tíu. Og viðkvæðið hjá lánastofn-
unum í Reykjavík hefur alltaf verið
það sama: „Farið upp á Völl.“ Og
í dag þegar ungu mennirnir hérna
eru að leita sér að kærustu, þá er
nýjasta aðferðin þessi: „Á pabbi
þinn kvóta?“ Og ef pabbarnir eiga
kvóta þá hafa stelpurnar ekki frið
því eins og allir vita gengur kvóti
í erfðir,“ segir Jóhannes.
Það er orðið langt síðan ég sá
hvert stefndi. Ég kunni því miður
ekki á kvótakerfið þá. Ef ég hefði
gert það þá gæti ég með góðu
móti gert þessa hluti sem ég er að
fást við í dag. Ef ég hefði vitað
hvernig þetta hefði virkað hefði ég
aldrei selt bátinn minn. Ég hefði
getað tekið þátt í kvótasukkinu og
arðrænt sjómenn, látið þá leigja
kvóta og skammtað þeim laun eins
og mér sýndist. En mér finnst það
hart að geta ekki rekið fyrirtæki
án þess að fara illa með fólk,“ seg-
ir Jóhannes.
Jóhannes segist hafa lent í ýmsu
um dagana og vera þakklátur þeim
sem hafi sýnt honum skilning í
gegnum tíðina. „Það er sárt að
eyða lokum ævinnar í baráttu við
það fyrirtæki sem faðir minn stofn-
aði ásamt öðrum á sínum tíma,
fyrirtæki sem ég hef haldið tryggð
við alla tíð, fyrirtæki sem gefur sig
út fyrir að vera það eina rétta til
að skipta við og þykist vera best
og stærst á öllum sviðum," segir
Jóhannes.
JÓHANNES Jóhannesson á skrifstofu sinni í Keflavík.
Morgunblaðið/HMÁ
Menn ættu að veiða kvótann
sinn sjálfir
Jóhannes er á þeirri skoðun að
mikið nær væri að láta ríkið eiga
allan kvótan en ekki einstaka menn.
„Menn í útgerð fengju þá kvótann
á sanngjörnu verði, menn sem eru
að fiska. En þetta kerfi sem núna
er gengur ekki upp. Einn fær út-
hlutað kvóta og leigir mér hann en
fer síðan með sín eigin skip í Smug-
una eða Reykjaneshrygg eða gerir
eitthvað allt annað en að fiska kvót-
ann sinn sjálfur. Þetta er ekkert
réttlæti að mínu mati. Menn sem
ekki fiska kvótann sjálfir eiga ekki
að fá kvóta. Þetta eru eflaust allt
saman duglegir strákar, en það eru
duglegir menn úti um allt land sem
fá ekki kvöta gefins fyrir fleiri millj-
ónir á hverju ári. Kvóti er nefnilega
ekkert nema beinharðir peningar
sem þessir menn nota síðan í rekst-
ur fyrirtækjanna.
Miðað við aðstæður í dag þá kýs
ég nú heldur veiðileyfagjald en svín-
aríið sem nú viðgengst. Það á ekki
að vera að versla með kvótann.
Stærstu kvótaeigendurnir eru lög-
fræðingar og aðrir sem eiga pen-
inga því þetta er ein sú besta fjár-
festing sem hægt er að gera í dag,“
segir Jóhannes.
Búið að eyðileggja landgrunnið
Jóhannes segist ekki hafa trú á
því að fiskistofnar hér við land séu
ofveiddir. Hins vegar þurfi að
breyta sókninni því togarar breyti
hefðbundnum gönguleiðum þorsks-
ins. „Stærsta svínaríið var þegar
landhelgin var færð út í 200 mílur
og við komum með tíu sinnum
stærri flota á miðin en við rákum
út. Það var til þess að við erum
búnir að eyðileggja landgrunnið.
Það er allt orðið slétt. Togararnir
eiga helst ekki að koma inn fyrir
50 mílur. Þar eiga bátarnir að vera.
Á sumum stöðum þar sem var nóg-
ur fiskur ár eftir ár þegar ég var
til sjós, er núna allt orðið slétt og
fiskurinn stoppar ekki lengur þar
við.
Það er nógur fiskur til í sjónum
en það má ekki veiða hann. Hafró
ræður því. Ég man til dæmis að á
síldarárunum var sagt að þó að all-
ur floti heimsins kæmi á miðin
gæti hann ekki uprætt stofninn.
Eftir tvö ár sást ekki padda á mið-
unum. Maður gleymir þessu ekki.
En þetta sýnir bara að sem betur
fer ráðum við ekki við náttúruna.
Það eru skin og skúrir í þessu og
náttúran ræður því en ekki reikn-
ingsaðferðir.“
Jóhannes segir fiskveiðistefnuna
meingallaða og hreint og beint vit-
lausa í marga staði. „Kerfið býður
til dæmis upp á það að fiski sé hent
í stórum stíl því menn vilja ekki
eyða kvóta í smáan og verðlausan
fisk. Og trillukarlarnir þurfa nú
orðið að fá leyfi til þess að fara á
sjó. En auðvitað sér skaparinn fyrir
þessu öllu og þar á ég við veðrið.
Menn fara ekki á sjó nema þegar
þeim líst á veðrið en þeir eiga að
róa ákveðna daga hvernig sem veðr-
ið er. Svo verða menn hissa á að
trillukarlar ofhlaði báta sína og
í kvótakerfinu“
Jóhannes Jóhannesson, eða „Jói Gaukur“, hefur verið lengi í útgerð og því
lifað tímana tvenna. Hann sagði Helga Mar Arnasyni að fiskveiðistefnan
í dag væri meingölluð og í sumum tilvikum hreinlega vitlaus.