Morgunblaðið - 01.03.1996, Qupperneq 2

2 B FÖSTUDAGUR 1. MARZ 1996
MORGUNBLA.ÐIÐ
DAGLEGT LÍF
VIÐHORF til barna hafa breyst í
gegnum aldirnar. Einu sinni var
jafnvel talið að börn fæddust með
illan anda sem hyrfi á braut við
hreinsun skírnarinnar. Einnig var
vinnuharkan mikil og börn send í
vist átta ára gömul. Ekki var mikið
pælt í viðkvæmni barna eða hvernig
heili þeirra þroskaðist eða að þau
væru sérlega næm á tilteknum aldri
fyrir ákveðnu námi.
Strákar áttu að vera sterkir og
sjálfstæðir og stúlkur fomfúsar og
umhyggjusamar - og skörungar.
Á 18. og 19. öld var markmið
uppeldis að aga börn til hlýðni, guðs-
ótta og vinnusemi. En á þessari öld
hafa viðhorfin breyst og rannsóknir
meðal annars sýnt að nauðsynlegt
er fyrir börn að mynda traust tilfinn-
ingtengsl við uppalanda sinn á fyrstu
18 mánuðum lífs síns.
Risið gegn heimskulegum
viðhorfum til barna
Fyrstu mennirnir sem höfðu víð-
tæk áhrif um að gæta þyrfti að
uppeldi barnsins voru heimspeking-
arnir John Locke (1632-1740) og
Jean-Jacques Rousseau (1712-
1778). Locke gagnrýndi líkamsrefs-
ingar barna harðlega, en í Englandi
og víðar voru þau lamin, limlest,
borin út og þeim kynferðislega mis-
boðið. Rousseau sagði barnið gott
frá náttúrunnar hendi og að þjóðfé-
lagið gerði manninn slæman.
Síðar sagði Sigmund Freud að
geðheilsa fullorðinna ylti á tilfinn-
ingatengslum sem börn mynda í
æsku, John Watson að umhverfið
yrði að vera gott ætti barnið að verða
gott, Jean Piaget að vitsmunir
þroskist í þrepum, og John Bowlby
að sálarheiil barns standi og falli
með nánu og stöðugu sambandi við
móður.
En hverjar eru niðurstöður nútíma
rannsókna um þroska heilans og
næmiskeið til að' læra?
Tilfinningaþroski barna ræðst
fyrstu tvö ár ævinnar
Líkamsþungi barna við fæðingu
er 5% af væntanlegri þyngd á full-
orðinsárum. Hins
vegar
hefur
heili
STÖÐ reiknings og röklegra vitsmuna MÁLSTÖÐVARNAR eru í vinstra heila- TÓNLISTARGÁFUNA þarf að örva vel
er í framheila. hveli og ofurnæmi málfruma lýkur um 4 frá 3ja til 10 ára aldurs.
ára aldur.
Þroski heilans og
næmiskeið barna til að læra
„Gamaldags
gleraugnaumgjarðir
markaðssettar sem tískuvara
ÞEGAR gömlu skólasysturnar Gai
Gherardi og Barbara McReynolds
opnuðu gleraugnaverslun sína L.A.
Eyework við Melrose Avenue í Los
Angeles árið 1979, lögðu þær
áherslu á fjölbreytilegt úrval um-
gjarða frá sjötta og sjöunda ára-
tugnum auk þess að hafa á boðstól-
um þáð allra nýjasta á markaðnum,
þ. á m. umgjarðir þekktra hönnuða.
Hvorugri hugnaðist þó ríkjandi
gleraugnatíska, sem þeim þótti ein-
hæf, klunnaleg og hvorki taka mið
af andlitslagi né undirstrika per-
sónuleika. Eftir á að hyggja segja
þær að á þeim tíma hafi gleraugu
þó í fyrsta sinn verið hafín til vegs
og virðingar sem hluti af tísku og
tíðaranda, en ekki litið á þau sem
lítt eftirsóknarverð en nauðsynleg
hjálpartæki við slæmri sjón.
Þar sem Gherardi og McReynolds
voru ekki ánægðar með úrvalið á
markaðnum, lögðu þær land undir
fót og kynntu sér gleraugnatískuna
í Evrópu. Heim komu þær með
umgjarðir Alain Miklis og fleiri
þekktra hönnuða í farteskinu, en i
kollinum hugmyndina um að hefja
sjálfar framleiðslu gleraugna. Hug-
myndin var nýstárleg að því leyti
að þær ætluðu að bjóða gleraugna-
umgjarðir, sem enginn hafði fram
til þessa viljað kaupa. Þær fóru á
stúfana og keyptu ógrynni slíkra
umgjarða af hinum ýmsu framleið-
endum. Sumar umgjarðirnar létu
þær halda sér í sinni upprunalegu
mynd en gerðu lítilsháttar breyting-
ar á öðrum. Djarflegt tiltæki þeirra
bar árangur, enda markaðssetning-
in kænskuleg.
„Gamaldags" gleraugu
á ungu andliti
„Við Iétum ungan og myndarleg-
an karl auglýsa gleraugu eins og
afi var með í eina tíð í stað þess
þeirra náð 25% af endanlegri þyngd
við fæðingu. Spyija má hvað skýri
þennan mun. Svarið er einfalt, heil-
inn er einfaldlega mikilvægastur.
Við fjögurra ára aldur hefur heilinn
náð 80% Iokaþyngdar og 14 ára
endanlegri þyngd.
Margt þroskast með baminu í
beinum tengslum við ósjálfráðan
þroska heilans, eins og sjónin og
hreyfíleikni. Hins vegar er annar
þroski háður umhverfínu eins og til-
finningar, tungumál og félagsmótun.
Geðtengsl eru dæmi um hið síðar-
nefnda, en þau eru tilhneiging ung-
barna til að leita eftir mjög nánu
sambandi við tiltekinn ein-
stakling og finna til
ÆSKILEGT er að örva tóniistargáfuna snemma
eins og þjálfun í ballett.
öryggis í návist hans. Fæst ungbörn
eru róleg í örmum ókunnra og þau
róast iðulega aftur í fangi móður
sinnar. Þau þekkja handtökin, finna
lyktina og heyra röddina, þau eru í
öruggu skjóli. En geðtengsl við móð-
ur eða föður eru samt forsenda fyr-
ir eðlilegum samskiptum við hina
ókunnu síðar á ævinni.
Barnið bindur öryggistengsl
eða kvíðatengsl
Geðtengsl verða annaðhvort
merkt öryggi eða kvíða. Öryggis-
tengsl verða þegar uppalandi kann
að bregðast rétt við merkjum barns-
ins og lætur ekki eigið sálarástand
ráða viðbrögðunum. Kvíðatengsl á
hinn bóginn verða ef uppalandi er
ekki nógu næmur fyrir hlutverki sínu
og lætur eigið skap ráða samskipt-
unum við barnið.
Erlend rannsókn á leikskólabörn-
Morgunblaðið/Kristinn
klæðileg," rifja Gherardi og
McReynolds upp.
Á sautján árum hefur fyrirtæki
þeirra orðið heimsþekkt fyrir ný-
stárlega hönnun og vandaða fram-
leiðslu, sem seld er um allan heim,
m.a. á íslandi. L.A. Eyework gler-
augnaumgjarðir eru eftirsóttar á
hönnunarsýningar og söfn og Gher-
ardi og McReynolds er oft beðnar
um að halda fyrirlestra á hönnunar-
ráðstefnum. Auglýsingaherferðin A
fa.ce is like a work of ait. It deserv-
es a great frame, eða Andlit er eins
Andlit er eins
og listnverk,
sem á stór-
kostlega um-
gjörð skilið
GAI Gherardi og Barbara McReynolds
að sýna þau á einhveijum sextíu
og fimm ára karli. Við fengum ann-
an fjallmyndarlegan til að sýna
gleráugu eins og Henry Kissinger
hafði gengið með í meira en tuttugu
ár og þóttu fádæma hallærisleg.
Allt í einu fannst öllum Kissinger-
gleraugun vera óskaplega smart og
I