Morgunblaðið - 01.03.1996, Page 8

8 B FÖSTUDAGUR 1. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
í
í
j.
» j.
*
AUK félaga frá Gerðubergi eru á myndinni Guðrún Jónsdótt-
ir forstöðumaður Gerðubergs, Þórdís Gunnlaugsdóttir íbúi í
Foldabæ og Guðrún K. Þórsdóttir forstöðumaður í Foldabæ.
Sjö konur
með heilabilun búa
saman á notalegu heimili
KÓR Gerðubergs.
Foldabær er tilrauna-
verkefni á vegum
Reykjavíkurdeildar
Rauða krossins og Fé-
lagsmálastofnunar
Reykjavíkurborgar.
Morgunblaðið/Kristinn
OTTÓ Pétursson með móður sinni, Þóreyju Brynjólfsdóttur,
og á milli þeirra er félagi frá Gerðubergi.
Markmiöið er veita
stuðning og hvatningu
sem stuðlar að því að
einstaklingurinn geti
búið við sem eðlilegast
heimilislíf svo lengi
sem kostur ér.
ÖFLUGUR söngurinn
berst alla leið út á götu
þegar ég renni í hlað hjá
rauðu múrsteinshúsi sem
stendur á einni sjávarlóð-
inni í Grafarvoginum. „Það
er draumur að vera með
dáta“ syngja gestir og
heimilisfólk og harmon-
ikkuleikarinn lætur sitt
ekki eftir liggja. Heimilis-
fólkið hefur boðið vinum
og vandamönnum í þorra-
blót og reyndar kór aldr-
aðra úr Gerðubergi líka.
Þarna búa saman sjö
rosknar konur með heilabil-
un.
Stoðbýlið er tilraunaverkefni
Heimili þeirra er notalegt, hús-
gögnin heimilisleg í stofunni og
það eina sem minnir á að þama
búi konur með heilabilun er að
víða eru skrifuð orð á veggi og
hurðir með stórum stöfum, viku-
dagurinn, árstíðin, baðherbergið
er merkt stórum stöfum og hvert
herbergi með nafni þeirrar konu
sem þar býr.
Hver kona hefur nefnilega sitt
rúmgóða herbergi í Foldabæ en
það heitir stoðbýlið. Þar geta þær
komið fyrir persónulegum mun-
um, sófasetti, myndum og öðru
sem þær kjósa að hafa nálægt
sér og hefur tilfinningalegt gildi.
Foldabær er tilraunaverkefni á
vegum Reykjavíkurdeildar Rauða
krossins og Félagsmálastofnunar
Reykjavíkurborgar. Sigurveig H.
Sigurðardóttir er stjórnarformað-
ur Foldabæjar. Hún segir að stoð-
býli eins og Foldabær sé millistig
heimilis og stofnunar.
Sem eðlilegast
helmllislff
Hver íbúi getur verið útaf fyrir
sig og fær síðan að ráða svo miklu
um eigin hagi sem unnt er en
nýtur jafnframt öryggis stofnun-
ar með aðstoð allan sólarhring-
inn. Hún segir að markmiðið með
stoðbýli sem Foldabæ sé að veita
stuðning og hvatningu sem stuðli
að því að einstaklingurinn geti
búið við sem eðlilegast heimilislíf
svo lengi sem kostur er. Guðrún
K. Þórsdóttir forstöðukona Folda-
bæjar segist leggja áherslu á að
markvisst sé reynt að spoma við
afleiðingum við áframhaldandi
minnistapi. „Við fáum konurnar
okkar til að sinna þeim störfum
innan heimilisins sem þær ráða
við, því með því móti er færni
þeirra haldið við eins lengi og
kostur er. Þær taka þátt í öllum
matartilbúningi, sjá um þrif á sín-
um herbergjum með aðstoð og
hjálpa til við matarinnkaup, svo
dæmi séu tekin.“
Happdrættisvinningur
frænku minnar
„Þetta er stærsti happdrættis-
vinningur sem hún frænka mín
gat fengið," segir Hrafnhildur
Þorgrímsdóttir aðstandandi einn-
ar konunnar sem búsett er í
Foldabæ. „Hér er andrúmsloftið
notalegt og konunum finnst þær
vera heima frekar en á stofnun.
Starfsfólkið er alveg einstakt.
Þolinmæði og góðmennska ein-
kennir starfíð innan veggja þessa
heimilis,“ segir hún. „Konurnar
fá alla þá örvun sem hugsast
getur og nú hef ég bara áhyggj-
ur af því hvað verður um hana
Ásdísi frænku mína ef hún veik-
ist það mikið að hún geti ekki
verið hérna lengur,“ segir hún.
Vinlr úr Gerðubergi
Guðrún segist vera í góðu sam-
starfi við Félagsmiðstöð aldraðra
í Gerðubergi og þaðan koma „vin-
ir Foldabæjar“. Vinir Foldabæjar
eru sjálfboðaliðar sem koma í
heimsókn hálfsmánaðarlega.
Markmiðið er að njóta samvista,
rifja upp gamla tíma, syngja,
spjalla og njóta góðra veitinga
saman. „Þetta eru mjög ánægju-
legar samverustundir þar sem
virðing og vinátta er í fyrirrúmi.“
Guðrún segir jafnframt að heimil-
ismenn og starfsfólk Foldabæjar
nýti sér þær rútuferðir sem eru
í boði með öldruðum frá Gerðu-
HEILABILUN erhugtak,
notað um það ástand aldraðs
einstaklíngs þar sem truflun
er á heiiastarfseminni. Þessi
einkenni orsakast af ýmsum
sjúkdómum í miðtaugakerf-
inu, en af þeim er hinn svo-
kallaði Alzheimerssjúkdóm-
ur algengastur og talinn or-
saka um 50-60% af öllum
heilabilunum. Sjúkdómar í
blóðrás heilans orsaka um
það bil 20% og eftirstöðvam-
ar, 20-30% tilfella, eru af
öðrum orsökum.
Þór HaUdórsson yfirlæknir
öldrunarlækningadeildar
Landspítalans og Sigurveig
H. Sigurðardóttir yfirfélags-
ráðgjafi á öldrunarlækninga-
deild sama spítala segja að
þó að heilabilun orsakist ekki
af eðlilegum öldrunarbreyt-
ingum er fylgni hennar mjög
mikil með hækkandi aldri og
tíðnin fer vaxandi eftir því
sem aldurinn verður hærri.
Rannsóknir liggja ekki fyrir
um tíðni heilabilunar á ís-
landi en samkvæmt erlendum
rannsóknum er talið að um
5% af fólki 65 ára og eldri
hafi heilabilunareinkenni.
Þegar komið er upp í 80 ára
aldur er talið að tíðnin hafi
aukist upp í 20% og við 90
ára aldur upp í 40%. Þau
segja að þar sem mannfjölg-
unarspár gera ráð fyrir mik-
illi aukningu í hæstu aldurs-
hópunum (80 ára og eldri) á
næstu áratugum megi búast
við að hlutfall heilabilaðra
aukist í svipuðum mæli.
Elnkennl heilabilunar
Einkenni heilabilunar eru
fyrst og fremst minnistap,
erfiðleikar við að átta sig á
umhverfi sínu, erfiðleikar við
að tjá sig eða skilja aðra,
framkvæma persónubundnar
þarfir, svo sem að klæðast,
borða og hirða sig. Einnig
geta komið fram breytingar
á persónuleika og tilfinninga-
lífi.
„Forsendur þess að gömlu
fólki með heilabilun geti lið-
ið vel er að tekið sé fullt til-
lit til þessara einkenna þegar
verið er að skipuleggja að-
stoð við það. Sökum skorts
á viðeigandi úrræðum lendir
þetta fólk oft um aldur og
heilsu fram á hinum hefð-
bundnu dvalarstofnunum
fyrir aldraða, sem henta
þeim oft mjög illa. Umhverf-
ið er framandi, mikið af
ókunnugu fólki sem taka
þarf tillit til, reglur sem þarf
að hlíta og svo framvegis.
Þeir heilabiluðu eru oft mjög
viðkvæmir fyrir slíku. Til að
forðast þetta hafa ýmsar
dvalarstofnanir komið upp
sérstökum deildum fyrir
sjúklinga með langt gengin
heilabilunareinkenni og er
það nýög til bóta, en kemur
þó ekki í staðinn fyrir stoð-
býU,“ segja þau Þór og Sig-
urveig. ■
bergl og með því að vera með í
slíkum hópferðum finni
Foldabæjarkonurnar síður fyrir
einangrun.
Guðrún segir að dagarnir gangi
þannig fyrir sig að konumar tínist
í morgunmat fram eftir morgni,
en oft hafi þurft að ýta við þeim
í skammdeginu. Einn starfsmaður
er ætíð í eldhúsinu, sér um morg-
unmatinn og les jafnframt með
konunum úr blöðunum og heldur
uppi samræðum um atburði líð-
andi stundar. Tveir starfsmenn
eru að jafnaði á morgunvakt og
sér annar um eldhúsið en hinn um
félagsstarfið. „Við gefum okkur
ætíð góðan tíma við hádegisverð-
arborðið, riijum upp atburði lið-
inna ára og ræðum það fréttnæm-
asta. Eftir hádegi, ef ekki eru
heimsóknir sjálfboðaliða, vinnum
við handavinnu, förum í göngu,
lesum eða hlustum á útvarp.
Eftir kaffi fara konurnar oftast
í leikfími og þá er tvinnað saman
áttunarþjálfun, ljóðalestri og
söng, en við syngjum mikið í
Foldabæ og þá hver með sinu
nefi. Við erum með gott safn af
gömlum sönglögum bæði á
geisladiskum og plötum og það
eru okkar hvíldarstundir að sitja
saman og hlusta á tónlist", segir
hún.
Halda lengur líkamlegri
og andlegrl getu
„Hvort sambýli af þessum toga
uppfylla þær væntingar sem að-
standendur og íbúar hafa í upp-
hafi, fer eftir fólki sem velst þar
til starfa,“ segir Sigurveig. „Það
þarf að hafa þekkingu á sjúk-
dómnum og áhrifum hans og
mikinn áhuga á starfi sínu. Talið
er að þeir sjúklingar sem á sam-
býlum búa haldi líkamlegri og
andlegri getu sinni lengur, þarfn-
ist síður róandi lyfja og líði betur
en þeim sem búa á stórum vist-
deildum.
Það er brýn þörf á fleiri svona
stoðbýlum ef anna á eftirspurn-
inni.“ ■
m