Morgunblaðið - 25.05.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. MAÍ 1996 C 3
Listsýning Þorgerðar Sigurðardóttur
ÞORGERÐUR Sigurðardóttir. Heilagur Marteinn frá Tours.
Trérista 1995.
Til dýrðar heil-
ögum Marteini
ÞORGERÐUR Sigurðardóttir
myndlistarmaður sýnir verk
íslandsvinátta Kundera
Milan Kundera er einn virtasti rithöfundur
samtímans og er íslenskum lesendum kunn-
ur af fímm skáldsögum og fjölda greina sem
birst hafa eftir hann á íslensku. Færri vita
hins vegar að Kundera er mikill áhugamað-
ur um ísland og íslenska menningu og hefur
heimsótt landið alloft. Friðrik Rafnsson,
þýðandi Kundera á íslensku, sagði Þresti
Helgasyni frá íslandsáhuga rithöfundarins.
sín í Hallgrímskirkju í sumar í
boði Listvinafélags Hallgríms-
kirkju og Listasafns Hallgríms-
kirkju. Þorgerður sýnir þar trérist-
ur sem hún hefur unnið að undan-
förnu til dýrðar heilögum Marteini
biskupi frá Tours.
V erndardyrlingur
margra kirkna
„Heilagur Marteinn var vernd-
ardýrlingur margra kirkna á ís-
landi í kaþólskum sið, m.a. á Gren-
jaðarstað, fæðingarstað Þorgerð-
ar. Þar í kirkjunni hékk um aldir
fornt altarisklæði með myndum
úr lífi og starfi dýrlingsins.
Franski vísindamaðurinn og ferða-
langurinn Paul Gaimard og leið-
angur hans höfðu klæðið á brott
frá íslandi árið 1836, og teiknari
leiðangursins, Auguste Mayer,
gerði þá af því myndir sem birtust
í ferðabók Gaimards 1838. Klæði
þetta er nú varðveitt í Louvre-
safninu í París, og hefur einu sinni
verið fengið að láni til íslands, það
var á sýninguna íslensk myndlist
í 1100 ár á Kjarvalsstöðum 1974.
Þorgerður hlaut fyrir nokkru
starfslaun og styrk til þess að
kynna sér þetta klæði í Frakklandi
og hefur hún sýnt afraksturinn
af þeirri vinnu í vetur, fyrst á stórri
einkasýningu í Gerðarsafni í Kópa-
vogi fyrir jólin, og aftur í vor í
Hveragerði, þar sem hún hafði
aðstöðu til þess að þrykkja mynd-
irnar. Hvarvetna hafa þessar
myndir vakið mikla athygli og
aðdáun, og er það listastjórn Hall-
grímskirkju mikið fagnaðarefni að
fá að kynna nokkrar af þeim í
kirkjunni í sumar, því mikill fjöldi
gesta sækir Hallgrímskirkju á
sumrin, almennir kirkjugestir, er-
lendir ferðamenn og gestir á sum-
artónleikum kirkjunnar,“ segir í
kynningu.
Sýning Þorgerðar verður opnuð
við hátíðlega athöfn eftir messu
í kirkjunni á hvítasunnudag 26.
maí nk. og verður þar til ágúst-
loka.
TEKKNESKI rithöfundur-
inn, Milan Kundera, sem
búsettur er í Frakklandi
hefur allt frá æskuárum haft
brennandi áhuga á íslandi og ís-
lenskri menningu. Sem barni þótti
honum þetta skrýtna
land lengst norður í
Atlandshafi spenn-
andi. Fljótlega fór
hann svo að fá veður
af bókmenntatilburð-
um þjóðarinnar sem
byggði það ojg las
töluvert af Islend-
ingasögum og verkum
Halldórs Laxness sem
þýdd höfðu verið á
tékknesku. íslandsá-
hugi Kundera hefur
orðið til þess að landið
hefur verið nefnt
nokkrum sinnum í
bókum hans, fyrst í
skáldsögunni
Kveðjuvalsinum sem kom út árið
1973, svo í Bókinni um hlátur og
gleymsku frá 1979 og í Óbærileg-
um léttleika tilverunnar frá 1984
og nú síðast í næstnýjustu bók-
inni, Hinar sviknu erfðaskrár, sem
er greinasafn. í þeirri bók segir
Kundera frá gönguferð í kirkju-
garðinum við Suðurgötu í Reykja-
vík með íslenskum vini sínum.
Gönguferðin verður tilefni til hug-
leiðinga um viðhorf þessa íslend-
ings til vináttunnar sem er annað
en Kundera á að venjast; íslend-
ingurinn lítur svo á að hann sé
dyravörður við einkalíf vinar síns
en þurfi ekki sífellt að vera að
hnýsast í það, eins og vinum er
oft hætt við að gera.
Farið huldu höfði
Friðrik Rafnsson, sem hefur
þýtt nokkrar skáldsögur og grein-
ar Kundera á íslensku,
segir að Kundera hafi
heimsótt ísland alloft.
„Hann hefur hins veg-
ar forðast að vekja á
sér athygli á meðan
hann hefur dvalist hér,
jafnvel farið huldu
höfði enda er honum
illa við sviðsljósið.
Þetta hefur þó breyst
aðeins í síðustu heim-
sóknum hans, hann
hefur verið opnari og
kynnst fleira fólki.“
Áhuga Kundera á
íslandi segir Friðrik
að megi að nokkru
leyti rekja til þess að
ísland er smáþjóð eins og föður-
land hans, Tékkland. „Kundera
hefur velt hlutskipti smáþjóða í
veröldinni svolítið fyrir sér og telur
megineinkenni þeirra vera að þær
viti að þær geti horfið einn góðan
veðurdag. Hann hefur því fundið
til samkenndar með þessari þjóð
hér norður frá en framándleiki
landsins hefur kannski ekki síður
vakið áhuga hans. Hann hefur
hrifist mjög af hijóstrugu lands-
laginu, svo sem af mosagrónu
hrauninu á Suðurnesjum. Lega
landsins er líka allt önnur en
heimalands hans sem er í Evrópu
miðri.“
Áhuginn hefur smitast
Áhugi Kundera á íslenskri
menningu hefur þegar smitað út
frá sér. Það var ekki síst fyrir
hans orð að franska útgáfufyrir-
tækið Gallimard fékk áhuga á að
gefa út skáldsögu Guðbergs
Bergssonar, Svaninn, en Cather-
ine Eyjólfsson vinnur nú að þýð-
ingu hennar á frönsku sem koma
mun út hjá þessu virta forlagi í
október næstkomandi.
íslensk myndlist hefur einnig
vakið athygli hans, einkum hefur
hann heillast af verkum Kristjáns
Davíðssonar en eitt þeirra prýðir
nú veggi heimilis hans í París.
„Hann varð hugfanginn af kraftin-
um í verkum Kristjáns“, segir
Friðrik, „honum þótti hann vera
af sama meiði og sá kraftur sem
býr í íslenskri náttúru."
Fagurfræði örvæntingarinnar
Eins og kunnugt er hefur Kund-
era sýnt íslenskum lesendum sín-
um sérstaka velvild með því að
bækur hans og greinar hafa í
seinni tíð oft komið út á sama tíma,
hér og í Frakklandi, eða því sem
næst. Skemmst er að minnast
greinar sem hann birti í október
síðastliðnum í tilefni af því að
Vaclav Havel, forseti Tékklands,
sæmdi hann heiðursorðu tékkn-
eska lýðveldisins. Greinin birtist
samtímis í fjórum dagblöðum í
Evrópu; franska dagblaðinu Le
Monde, ítalska dagblaðinu Repu-
blika, spænska dagblaðinu EI Pais
og hér í Morgunblaðinu. Einnig
mætti nefna skáldsögumar
Ódauðleikann og Með hægð sem
komu út samtímis í Frakklandi og
hér á landi í þýðingu Friðriks árið
1990 og 1995.
Að sögn Friðriks er Kundera
nú að vinna að grein í bók um
írska myndlistarmanninn, Francis
Bacon, sem gefin er út í tilefni
af sýningu á verkum hans í
Pompidousafninu í París í júní.
Greinin fjallar um fagurfræði ör-
væntingarinnar sem Kundera telur
að Bacon hafi átt sameiginlega
með landa sínum Samuel Beckett.
Segir Friðrik að lesendur Tímarits
Máls og menningar megi eiga von
á þessari grein í íslenskri þýðingu
með haustinu.
Milan Kundera
Engill eyðingarinnar í verkum
Sábatos og García Márquez
Tengslin við rómönsku Ameríku eru sterk á
Spáni og koma ekki síst fram í bókaútgáfu
og bókmenntaumræðu skrifar Jóhann
Hjálmarsson. Rithöfundar á borð við Mario
Vargas Llosa og Octavio Paz eru meðal
dálkahöfunda spænskra dagblaða og það
þykir sjálfsagt að greina reglulega frá því
hvað Emesto Sábato og Gabriel García
Márquez eru að fást við.
Ernesto Sábato
García Márquez
Það er helst í æsk-
unni og friðarhugsjón
Gandhís sem Sábato
eygir von, en ógn-
valdamir eru tækni-
væðingin, stóru fýrir-
tækin, bijálaðir vís-
indamenn og efna-
hagsleg keppikefli, að
hans mati.
García Márquez í
stríð við
eiturlyfjamafíuna
Væntanleg er ný
skáldsaga eftir
Gabriel García
Márquez: Skilaboð
RNESTO Sábato frá Arg-
entínu er meðal kunnustu
rithöfunda rómönsku
Ameríku. Skáldsaga
hans, Göngin, er til í íslenskri þýð-
ingu. Hann kom við í Madríd um
daginn og nokkur þreytumerki á
honum að sjá, orðinn 85 ára og
ekki bjartsýnn á framtíð mannkyns.
Sjálfur er hann sprottinn úr heimi
vísindanna, en trúir síður en svo á
hjálpræði þeirra. „Þau munu ekki
bjarga mannkyninu," segir hann,
„ekki heldur tæknin og sagan vitn-
ar ekki um neinar framfarir."
En hvað er þá sem hjálpar? Það
er rithöfundurinn í Sábato en ekki
eðlisfræðingurinn sem svarar þeirri
spurningu: „Það eru hinar miklu
harmrænu bækur sem bjóða mann-
inum hjálpræði."
Skáldsaga Sábatos sem ber nafn
Abaddons, engils eyðingarinnar,
kom út 1974 og verður að öllum
líkindum hin síðasta. Hann segist
kasta handritum sínum á eldinn,
en er samt að fást við verk sem
hann kallar Fyrir endalokin. Titill-
inn getur í senn merkt ævilok höf-
undarins og jarðarinnar.
Sábato lærði eðlisfræði í París
og starfaði við Curie-stofnunina
þar. Á kvöldin sat hann á Dome í
hópi súrrealista, meðal þeirra voru
skáldin Breton og Tristan Tzara og
málarinn Matta.
frá þeim sem var
rænt. Sagan er að stórum hluta
heimildaskáldsaga um heim eitur-
lyfjasölu og eiturlyfjadreifingar í
heimalandi höfundar, Kólumbíu. í
þeim efnum ræður Pablo Escobar
ríkjum og hefur reynst erfiður við-
ureignar. García Márquez tekur mið
af því þegar níu blaðamönnum var
rænt og þeir hafðir í haldi frá því
í ágúst 1990 til júní 1991. Meðal
þeirra var dóttir fyrrverandi forseta
Kólumbíu og ritstjóri blaðsins E1
Tiempo. Eftir samninga við mann-
ræningjana þar sem gengið var að
flestum kröfum þeirra var blaða-
mönnunum sleppt og voru þeir allir
heilir nema einn sem særðist í skot-
bardaga.
Það vakti fyrir García Márquez
að lýsa hvemig atburðir af þessu
tagi snerta einstaklinga og fjöl-
skyldur þeirra og reyndar þjóðina
í heild. Slíkum hörmungum ætlar
ekki að linna í Kólumbíu. Fyrir
tveimur mánuðum var tveimur hátt-
settum mönum rænt og er talið
ömggt að þeir séu í höndum eitur-
lyfjamafíunnar.
Þegar García Márquez var í Kól-
umbíu fyrir skömmu barst honum
bréf frá mannræningjum. Hann
sneri að fáeinum klukkustundum
liðnum heim til Mexíkóborgar þar
sem hann býr og unir sér með bók-
um sínum og minningum og nýtur
tónlistar. í blaðaviðtali segir García
Márquez að eftirsjáin sé höfuðvið-
fangsefni bóka sinna; allt sem hann
hafi skrifað eigi rætur í bernsk-
unni. Mat hans á eigin bókum er
breytilegt, en nú þykir honum Ástin
á tímum kólerunnar best. Ástin
hefur löngum verið aflgjafi bóka
hans.
Skilaboð frá þeim sem var rænt
kemur út í Kólumbíu 11. eða 14.
maí nk. og verður bókin í fyrstu
prentuð í 200.000 eintökum. Á
Spáni kemur hún út 15. maí. Útgef-
andi er Mondadore. Bókin er 336
síður og hafa nokkrir kaflar úr
henni birst í blöðum og timaritum.