Morgunblaðið - 19.07.1996, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
N ey sla á vaxta
og grænmetis kann
að hindra svefnleysi og sjúkdóma
ÞÝSKI líffræðingurinn Dr. Rolf
Dubbels uppgötvaði fyrstur vísinda-
manna að efnið melatónín er að
finna í ýmiss konar grænmeti og
ávöxtum. Dr. Dubbels vonar að nið-
urstöður sínar geti haft í för með
sér gerbreytingar á lifnaðarháttum
fólks en rannsóknir hans eru enn
sem komið er mjög skammt á veg
komnar. Nýlega komust japanskir
vísindamenn að því að efnið er einn-
ig til staðar í hrísgrjónum, maís og
höfrum.
Fyrir skömmu dvaldi Dr. Dubbels
í sumarleyfi á íslandi en notaði einn-
ig tækifærið til að rannsaka tómat-
ana í gróðurhúsunum í Hveragerði
sem hann telur líkur á að séu mjög
melatónínríkir. Þar hitti Daglegt líf
hann að máli.
Undanfarið hefur mikið verið
fjallað um melatónín í erlendum
blöðum og tímaritum. Um er að
ræða náttúrulegt efni sem framleitt
er í mannslíkamanum en hverfur
með aldrinum. Það er einnig fram-
leitt í töfluformi og margir trúa því
að ein melatóníntafla á dag geti
komið í veg fyrir svefnleysi og haft
fyrirbyggjandi áhrif á ýmsa alvar-
lega sjúkdóma svo sem Alzheimer,
alnæmi og krabbamein. Að auki á
efnið að geta hægt á öldrun líkam-
ans og þannig stuðlað að eilífri
æsku.
Skiptar skoðanlr
Skiptar skoðanir eru meðal vís-
indamanna um gagnsemi og notk-
un efnisins, flestir eru þó fullir tor-
tryggni þar sem virkni þess á fólk
hefur ekki verið nægilega rannsök-
uð en tilraunir á efninu hafa fyrst
og fremst verið bundnar við til-
raunadýr. Melatóníntöflur eru skil-
greindar sem lyf hér á landi og
hafa verið fluttar inn til landsins í
um eitt ár. Notkun þess er hins
vegar afar takmörkuð og aðeins
veitt í undanþágutilfellum. I flest-
um evrópulöndum er efnið einugis
afhent gegn lyfseðli. Undantekning
þar á er Holland en þar og í Banda-
ríkjunum eru töflurnar flokkaðar
sem fæðubótaefni og eru seldar í
heilsubúðum og matvöruverslun-
um. Ekkert lát er á vinsældum
þess í Bandaríkjunum og framleið-
endur anna ekki eftirspurn.
Dr. Rolf Dubbels hefur rannsak-
að melatónín í mörg ár við háskól-
ann í Bremen og í fyrra komst
hann af því að efnið er að finna í
mismiklum mæli í ýmsum græn-
metis- og ávaxtategundum. Al-
mennt segir hann þó mun meira
melatónín vera í grænmeti en
ávöxtum.
„Engum hafði fyrr hugkvæmst að
melatónín væri að finna- í jurtarík-
inu en frá því efnið var uppgötvað
fyrir tæpum fjórum áratugum, hafa
rannsóknir beinst fyrst og fremst
að mönnum og dýrum,“ segir hann.
Melatónín er ekki nýtt af nál-
inni. Að sögn Dr. Dubbels hefur
það verið til í að minnsta kosti 80
milljónir ára. í mönnum er efnið
framleitt í heilaköngli, litlum kirtli
í miðjum heilanum en framleiðslu
þess er stjórnað af birtu. Heila-
köngull í ungum börnum framleiðir
mikið af melatóníni sem nær há-
marki um sex ára aldur. Styrkur
efnisins í blóði fer síðan að falla
nokkru áður enbörn ná kyn-
þroska-
aldri
og minnkar síðan jafnt og þétt það
sem eftir er ævinnar.
Tllraunadýr llfa lengur
Dr. Dubbels hefur tröllatrú á
töframætti melatóníns. Tilgáta
hans er sú að í framtíðinni geti
rétt mataræði ásamt tveggja tíma
útiveru á dag, því birta er melatón-
íni nauðsynleg, komið í veg fyrir
svefnleysi og ýmis konar alvarlega
sjúkdóma. „Þar sem rannsóknir
mínar eru enn á byrjunarstigi er
ekki hægt að fullyrða neitt enn sem
komið er.“
Dr. Dubbels segir það styrkja
tilgátu sína að í ýmsum heilsuvör-
um svo sem jurtatei og
náttúrulegum
smyrslum er
einnig að
Morgunblaðið/RAX
DR. ROLF Dubbels skoðar tómatana í Hveragerði.
fínna melatónín. „Hingað til hefur
lækningamáttur þessa varnings
verið hjúpaðar leyndardómi en nú
er kannski komin skýringin á því
hvað gerir hann svona heilsusam-
legan." Dubbels bendir á að
krabbamein er mun sjaldgæfari
sjúkdómur í Asíu og Afríku þar sem
mun meira er borðað af grænmeti
og ávöxtum en á Vesturlöndum.
Þó ekki sé hægt að yfirfæra rann-
sóknir á dýrum á menn, hafi komið
í ljós að mýs og rottur sem fá dag-
legan skammt af melatóníni lifi 30
prósent lengur en hinar sem fá
ekkert af efninu.
„Undanfarna mánuði hef ég ver-
ið svo upptekinn við að kynna upp-
götvanir mínar að enginn tími hef-
ur gefist til rannsókna. Bráðlega
verður þó gerð bragarbót á því.
Vonandi verður einnig komið á
ráðstefnu helstu sérfræðinga á
þessu sviði.“
Hrísgrjón heilsusam-
legri en appelsínur?
Dr. Dubbels hefur
flokkað matvæli í
þrennt eftir
melatónín-
magni. Mest af
efninu er að
finna í höfrum,
hrísgijónum og
maís. Þar á eftir
er efnið að finna
í gulrótum, engi-
fer, hnetum, hreðk-
um, seljurót og tóm-
ötum. Minnst af efn-
inu er hins vegar í an-
anas, eplum, appels-
ínum, banönum, jarðar-
beijum, agúrkum, kiwi, káli,
paprikku, rauðbeðum, spergilk-
áli, spínati, vínbeijum og lauk.
Dr. Dubbels segist ekki vita
hvaða hlutverki melatónín gegni í
þessum matvælum en það hefur
hann hugsað sér að rannsaka.
Aðspurður hversu mikið af
ávöxtum og grænmeti sé nauðsyn-
legt að borða segir Dr. Dubbels að
í einni töflu af melatóníni séu yfir-
leitt á bilinu 2 til 5 milligrömm.
Til að ná þeim skammti þurfi að
innbyrða óheyrilegt magn af græn-
meti. Hins vegar bendi margt til
þess að um ákveðið þróu'narferli
melatónins í líkamanum sé að
ræða, svo dagskammturinn er ef
til vill mikið minni.
„Melatónín er ekki kraftaverka-
lyf eins og haldið hefur verið
fram og ég er ein-
dregið á móti
óhóflegri
notkun
þess. Það
á einung-
Brúðar-
bikarinn sem
tengist gamalli þjóðsögu
„VIÐ vonum náttúrulega að hjón
höndli hamingjuna með því að
drekka úr þessum bikar á brúð-
kaupsdegi sínum,“ segir Jón Sig-
urjónsson gullsmiður um bikar
þann sem nú fæst í verslun hans,
Jóni & Óskari á Laugavegi 61.
„Bikarinn er upprunninn frá
Þýskalandi og samkvæmtgam-
alli þjóðtrú er hann tákn þess
að ástin geti yfirstigið allar
hindranir sem á vegi hennar
verða,“ segir Jón ennfremur og
vísar til þjóðsögunnar sem fylgir
bikarnum og er eitthvað á þessa
leið:
„Fyrir langa löngu var fögur
stúlka sem hét Kúnigúnd. Hún
var ástfangin af ungum og metn-
aðarfullum gullsmiði sem hafði
játað henni ást sína. Af þeim
sökum hafnaði hún mörgum hátt
settum og vel efnuðum biðlum,
föður hennar til mikillar mæðu.
hun
b r
Dag einn ákvað hún að segja
föður sinum frá þeirri ást sem
hún bar til gullsmiðsins unga.
Faðir hennar sem var voldugur
hefðarmaður varð þá svo reiður
að hann lét henda unga mannin-
um í dimma dýflissu og sór þess
eið að þau skyldu aldrei eigast.
Þetta kramdi lyarta Kúnig-
úndar og jafnvel bitrustu tár
hennar fengu ekki breytt
ákvörðun föðurins. En dag einn,
þeg-
var p nærað-
fram- komin af harmi,
lét hann loks undan og sagði: „Ef
gullsmiður þinn getur smíðað
bikar sem tvær manneskjur geta
drukkið úr samtímis, án þess að
missa niður einn dropa, skal ég
frelsa hann svo þú getir orðið
brúður hans.“ Faðirinn var hins
vegar sannfærður um að enginn
maður gæti leyst slíka þraut.
BRUÐARBIKARINN
þykir vera tákn um
ást, tryggð og vel-
gengni þeirra sem úr
honum drekka.
En ástin fyllti unga gullsmið-
inn þvílíkri andagift að á nokkr-
um dögum mótuðu fimir fingur
hans bikar sem enginn maður
hafði áður séð. Bikarinn var í
laginu eins og hans heittelskaða;
neðri helmingur bikarsins var
mótaður eins og stórt sítt pils
en á efri hlutanum héldu upp-
réttir armar á hreyfanlegri skál.
Ekkert var eins auðvelt og fyrir
tvær manncskjur að drekka sam-